مزاحم تلفنی از منظر قانون
مزاحمت تلفنی یک فعل عمدی آگاهانه است که به محض کشف آن طبق قانون مرتکب باید پاسخگوی عمل ناشایست خود باشد.
ایجاد ارتباط با دیگران نیازمند ابزارها و روش هایی است که از ابتدایی ترین نوع آن در جوامع اولیه که شامل تصاویر و نقاشی های خالی از ظرافت و زیبایی بوده شروع شده و به ابزارهای اعجاب انگیز دوران ما رسیده است.
با رشد فزآینده تکنولوژی در عصر اخیر، هر روز تغییرات شگرفی در زندگی بشر به وقوع می پیوندد که دارای
جنبه های مثبت و منفی است از جمله: مهمترین دستاوردها پیشرفت مخابراتی و ارتباطی است. این پیشرفت ها ارتکاب جرایم بسیاری و از جمله جرایم مخابراتی را موجب شده است.
ضرورت وجود شرایط عمومی ارتکاب جرم
یک کارشناس حقوق جزا و جرم‌شناسی می گوید: سایر شرایط کلی در جرایم همچون بالغ بودن مرتکب ضروری است، بر همین اساس نمی‌توان کودک را با فشار دادن دکمه‌های گوشی تلفن برای یک خانواده ایجاد مزاحمت می‌کند، مجرم تلقی و وی را مجازات کرد. البته اگر این شخص نابالغ، دستمایه یک شخص بزرگسال واقع شود، به طورقطع جرم تحقق یافته و شخص بالغ باید مجازات شود و این مسئله اگرچه در رابطه با این جرم مورد تصریح قانون‌گذار قرار نگرفته، لیکن با توجه به اینکه فقه امامیه اساس قانون‌گذاری حقوق موضوعه ایران است، می‌توان با استناد به اصل 167 قانون اساسی وی را محکوم کرد.
مجازات مزاحمت تلفنی
محمود واحدی در خصوص مجازات‌های تعیین شده از سوی قانون‌گذار بیان می‌دارد: هرچند با توجه به رویه کنونی قوه‌قضاییه، زندان و مجازات حبس مورد تجدید نظر واقع شده و در جهت کاهش تورم جمعیت کیفری زندان‌ها، سیاست‌های زندان‌زدایی در پیش‌رو قرار گرفته است، ولی هنوز مجازات مزاحم تلفنی حبس است و قانون‌گذار ایرانی مزاحم تلفنی را با مجازات سلب آزادی یعنی زندان از 1 تا 6 ماه حبس تهدید می‌کند. (ماده 641 قانون مجازات اسلامی). علاوه بر آن، شرکت مخابرات نیز مقررات خاصی را در ارتباط با مرتکبان این جرایم مقرر داشته که به مجازات حبس اضافه می‌شود.
وی می‌افزاید: نوع مجازات نیز بسته به شخصیت متهم، دفعات و نوع مزاحمت بستگی دارد. گاهی جرم یک مزاحمت ساده است در آن توهین، تهدید و فحاشی وجود ندارد، اما گاهی ممکن است مزاحم توهین یا تهدید کند که در این شرایط مجازات مجرم اضافه می‌شود.
واحدی با اشاره به اینکه قاضی با توجه به شخصیت مجرم و دفعات تکرار جرم و یا سابقه‌دار بودن، تصمیم می‌گیرد می گوید: اگر متشاکی حرفه‌ای نباشد، معمولا قضات به جرایم نقدی اکتفا می‌کنند، این جرایم از 50 هزار تومان به بالاست که ممکن است برای یک فرد پولدار 500 هزار تومان و برای یک فرد بی‌پول و یک دانش‌آموز 50 هزار تومان باشد. ممکن است در مواردی قاضی تصمیمی اتخاذ کند تا مجازات را تا 1 سال تعلیق کند که در صورت عدم تکرار جرم، این مجازات منتفی می‌شود.
این کارشناس ارشد حقوق جزا ضمن بیان اینکه مزاحمت تلفنی موضوعی است که علاوه بر امکان پیگیری از سوی شرکت مخابرات، از طریق دادسرا و در قالب شکایت کیفری نیز قابل پیگیری است، اظهار می‌دارد: برای این اقدام کافی است که به دادسرای محل سکونت یا محل کار خود یعنی در جایی که مزاحمت در آنجا رخ داده است، مراجعه کنید. داشتن نامه از مخابرات می‌تواند باعث تسریع در کار شود.
اثبات مزاحمت تلفنی
این کارشناس حقوق جزا و جرم‌شناسی در پاسخ به این سوال که جرم مزاحمت تلفنی به چه ترتیب قابل اثبات است، می‌گوید: یکی از شیوه‌های اثبات مزاحمت تلفنی، استناد به صدای ضبط شده است. صدای ضبط شده در رسیدگی به یک پرونده، اماره محسوب می‌شود و گاهی دادیاران، بازپرس‌ها یا قضات این مسئله را نمی‌پذیرند. چراکه ممکن است با توجه به پیشرفت تکنولوژی، صدای ضبط شده ساختگی باشد.
محمود واحدی یاد آور می شود: گاهی قاضی می‌تواند از انسانی خبره برای کارشناسی کمک بگیرد، اما اگر مقام قضایی از طریق شیوه‌هایی همچون تطبیق صدای ضبط شده با صدای متهم قانع شود که این صدا به فرد مزاحم تعلق دارد و اگر شهود در این زمینه شهادت دهند یا فرد متشاکی اعتراف کند، پرونده با کیفر خواست به دادگاه ارسال می‌شود.
نحوه شکايت از «مزاحمت تلفني و پيامکي»
محمدرضا بندرچي وکيل پايه يک دادگستري و استاد دانشگاه مي گويد: «مطابق ماده 641 قانون مجازات اسلامي مزاحمت با تلفن يا ديگر دستگاه هاي مخابراتي جرم است و براي آن مجازات تعيين شده است. قانون شرکت مخابرات ايران نيز مي گويد هر کس از وسايل مخابراتي استفاده غيرمجاز کند، بار اول به او اخطار کتبي داده
مي شود و بار دوم به مدت 15روز ارتباط او قطع مي شود. در صورت تکرار، اشتراک او به کلي لغو مي شود.»
به گفته اين وکيل دادگستري براي پيگيري مزاحمت تلفني شيوه هاي مختلفي وجود دارد. مي توان اين شکايت را از طريق شرکت مخابرات و از جنبه اداري آن پيگيري کرد. براي اين کار فردي که برايش مزاحمت تلفني ايجاد شده، با مراجعه به نزديک ترين مرکز مخابرات محل سکونت خود، اين موضوع را مطرح مي کند در اين محل فرمي با نام «درخواست کشف مزاحم» به او داده مي شود.
وی می افزاید: مشترک بايد اين فرم را کامل کند و تحويل دهد. سپس براي فرد سيستم رايانه اي تعريف شده و روي خط تلفنش نرم افزاري فعال مي شود. پس از آن به مشترک آموزش هايي داده مي شود تا زماني که فرد مزاحم تماس گرفت، او کد مخصوصي را وارد کند و شماره فرد مزاحم ثبت شود. ظرف 24ساعت فرد شناسايي
مي شود و از طرف اداره با او تماس مي گيرند و برايش اخطاريه فرستاده مي شود. بار اول تلفن مزاحم براي يک هفته قطع مي شود، بار دوم 3 ماه و بار سوم تلفن قطع و از او سلب امتياز مي شود.
مزاحمت تلفني جرمي است که به گفته بندرچي در قانون تعريف مشخصي براي آن ارائه نشده و اين که چه اعمال و رفتاري مزاحمت تلقي مي شوند، موضوعي است که براي تشخيص آن بايد به عرف جامعه مراجعه کرد. معني اين حرف هم اين است که در عرف عادي جامعه چه چيزي مزاحمت تلقي مي شود؟ آيا فردي که يک بار به اشتباه شماره اي را مي گيرد و بعد قطع مي کند مزاحم است؟ آيا خط روي خط افتادن مزاحمت تلقي مي شود؟
نکته قابل توجه ديگر در زمينه مزاحمت هاي تلفني، پيامکي و موبايلي اين است که گاهي افراد از تلفن همراه خواهر، برادر يا ديگر بستگان خود براي ايجاد مزاحمت استفاده مي کنند. سوالي که در اينجا مطرح است اين است که آيا اين مساله براي فردي که توسط تلفن او مزاحمت ايجاد شده مشکل ايجاد خواهد کرد؟ پاسخ بندرچي به اين سوال اين است: اداره مخابرات کاري به اين مساله ندارد که چه کسي از اين شماره تماس گرفته و به فردي که تلفن به نام اوست اخطار مي دهد. در شکل کيفري مساله نيز با توجه به اين مساله که همواره تحقق عنصر معنوي جرم در تصميم نهايي مقام قضايي مهم است، صاحب امتياز تلفن في نفسه متهم نيست و کسي که از آن تلفن براي کار مجرمانه استفاده کرده مورد تعقيب قرار مي گيرد.
یک تا شش ماه حبس برای مزاحمان تلفنی
مهدی دواتگری، قاضی دادگستری و مدرس دانشگاه ضمن بررسی جرم مزاحمت تلفنی می گوید: به موجب ماده 641 قانون مجازات اسلامی هر گاه شخصی از طریق تلفن یا هر دستگاه مخابراتی دیگر و حتی پیامک، ایجاد مزاحمت برای دیگری کند به یک ماه تا شش ماه حبس محکوم می شود.
وی افزود: عدم معرفی مزاحم از ناحیه شرکت مخابرات به شخصی که درخواست نام و نشانی مزاحم از شرکت مخابرات را داشته است، جرم تلفنی نمی شود و نمی توان در این رابطه کارمند را متهم دانست. زیرا شاکی باید به مراجع قضایی مراجعه کند.
بنابراین پیشرفت های فن آوری بیش از هر زمان دیگر توسعه یافته و مستحق بررسی و کنکاش ویژه ای هستند زیرا فرصت جزای ارتکاب جرم را به وجود آورده اند.
کلام آخر
با توجه به گفته‌های کارشناسان، جرایم تلفنی را باید به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول جرایم عمومی هستند که از طریق تلفن همراه ارتکاب می‌یابند مثل توهین یا ضرب و شتم. در مورد این جرایم باید گفت: که وسیله ارتکاب جرم در بسیاری از جرایم موضوعیت ندارد. این جرایم ممکن است قابلیت آن را داشته باشد که از طریق تلفن همراه واقع شود. به فرض مثال، توهین چه اهمیتی دارد که از طریق تلفن همراه واقع شود یا از طریق غیر آن.
اما دسته دیگر از جرایم مربوط به تلفن همراه، آن جرایمی است که وسیله ارتکاب جرم یعنی تلفن در آنها موضوعیت دارد. بنابراین در صورتی این جرایم واقع می‌شود که از طریق تلفن همراه واقع شود. مزاحمت تلفنی از این دسته از جرایم است. این جرم یک مجازات عمومی دارد و علاوه بر آن بر اساس مقررات شرکت مخابرات و قراردادی که بین ارایه دهنده خدمات و مشتری وجود دارد، برای فرد مزاحم پیامدهایی دارد.
زهرا اکبری معیر
منابع
روزنامه حمایت 29/6/91
روزنامه جام جم 8/5/88-9/7/91
باشگاه خبرنگاران 24/6/91
منبع:
http://www.maavanews.ir/tabid/38/ctl/Edit/mid/384/Code/10358/Default.aspx