بررسی به کارگیری مجازاتهای جایگزین حبس
با نگاهی به تاریخچه بوجود آمدن مجازات حبس و موارد به کارگیری آن به وضوح می‌توان دریافت که حبس از آن دسته مجازات‌هایی است که از قدیم الایام تا به امروز به شکل‌های مختلفی اجرا می‌شود که در این سیر علیرغم توسعه موارد بکارگیری آن شاهد تغییرات و تحولاتی در اوضاع و شرایط استفاده از آن در کشورهای مختلف دنیا هستیم.
امروزه پژوهشگران و علمای حقوق، جرم شناسی و جامعه شناسی با قطعیت تمام از دستاوردهای تحقیقات علمی و میدانی خود که با کمی تأمل براحتی قابل درک است و با توجه به اثرات و پیامدهای سوء و آسیب های اجتماعی بعضاً غیر قابل جبران، دیگر مجازات حبس را به عنوان مجازاتی با هدف اصلاح، بازپروری و توانمندسازی فرد مجرم و خطا کار برای بازگشت به اجتماع و ادامه زندگی به عنوان یک فرد عادی ابزار مناسبی نمی‌دانند و به شدت برای کاهش تبعات منفی آن بر ضرورت بکارگیری مجازاتهای جایگزین حبس تأکید دارند.
مجازات های جایگزین حبس موجب کاهش آسیب های اجتماعی می شود
یک قاضی دادسرا می گوید: با توجه به ازدیاد جرایم در جامعه، ایجاب می‌کند که کاهش بازدارندگی در جامعه را ضروری بدانیم.
عباس برزگر ادامه می دهد: از خصایص ویژه مجازاتهای جایگزین حبس کاهش و از بین رفتن آسیب‌های اجتماعی است که زندانی و خانواده زندانی را تهدید می‌کند، ضمن این که هزینه‌های هنگفتی که دولت‌ها با مجازات زندان متحمل می‌شود کمتر خواهد شد.
برزگر با بیان اینکه با پیش بینی روش‌ها و جایگزین‌های مناسب حبس از افزایش ورود بی‌رویه مجرمان به زندان‌ها جلوگیری می‌کند، می گوید: با دادن فرصت و آزادی مشروط به چنین اشخاصی زمینه جبران خسارت وارده به جامعه فراهم می‌شود.
وی اظهار می کند: زندان در بهترین حالت نیز نمی‌تواند سازنده باشد و در عین حال مواردی که به جای زندان در لایحه پیش‌بینی شده از یک سو برای محکوم‌علیه می‌تواند واجد جنبه‌های مثبتی باشد و از دیگر سو نوع این مجازات‌ها چنان است که می‌تواند در عالم خارج یا در مورد مجنی علیه هم فوایدی را در برداشته باشد.
این قاضی دادسرا خاطرنشان می کند: استفاده از جایگزین‌های زندان در صورتی مفید است که مغایر با امنیت اجتماعی و اقتصادی و … نشده و تکرار جرم از سوی مجرم را به دنبال نداشته باشد.
اجرای مجازات جایگزین حبس فرصتی برای بازگشت محکوم به زندگی
یک وکیل پایه یک دادگستری می گوید: اجرای قانون مجازات های جایگزین حبس می‌تواند فرصتی برای بازگشت زندانی به جامعه تلقی شود.
غلامرضا عربگری اظهار می دارد: مجازاتهای حبس که فقط به منظور قطع ارتباط مجرم و قرار گرفتن وی در یک محیط بسته باشد حاصلی در بر نخواهد داشت.
این حقوقدان با بیان اینکه ممکن است یک مجرمی جهت جلوگیری از ایجاد فساد در جامعه به مدت معین در زندان نگهداری شود ادامه می دهد: قطعا پس از گذشتن مدت حبس فرد مجرم با آگاهی‌های مجرمانه بیشتر و با کینه عمیق‌تر نسبت به اجتماع از زندان آزاد می‌شود و دور باطل ارتکاب جرم در زندانی شدن دوباره ادامه خواهد یافت.
وی به برنامه های اجرایی درون زندان ها برای اصلاح مجرمین اشاره می کند و می افزاید: جهت اصلاح مجرمین درون زندان که مدت حبس خود را می گذرانند برنامه‌های خاصی اجرا می شود که اگر این قانون به طور دقیق و درست اجرا شود مطمئنا نتایج مطلوبی به دنبال خواهد داشت.
این وکیل پایه یک دادگستری با تاکید براینکه در پاره‌ای از موارد در خصوص مجرمین و تبهکاران خطرناک تدابیر مجازاتهای جایگزین حبس باید در محیط بسته مانند زندان اجرا شود خاطرنشان می کند: اگر چنین مجرمینی با اعمال این تدابیر در زندان وضعیت مطلوب یافتند آنگاه استفاده از مجازاتهای جایگزین حبس در خارج از زندان قابل قبول خواهد بود.
دلايل ناکارآمدي مجازات حبس
عضو هیات علمي دانشکده حقوق شهید بهشتی از جمله مهمترين دلايل در جهت ناکارآمدي مجازات حبس را آمار قابل توجه تکرار‌کنندگان جرم عنوان مي‌کند و مي‌گوید: افزایش آمار تکرار کنندگان جرم دلالت بر موفق نبودن مجازات حبس است .
دکتر باقر شاملو با تاکید بر مطالعات و بررسی‌های کارشناسی شده ای در خصوص بازنگری در مورد کیفر حبس مي‌گوید: سوال مهم و اساسي که بايد در دوره بازنگري نسبت به کاربرد مجازات حبس و ميزان کارآيي آن پاسخ داد و به نحو کارشناسي شده مورد تجزيه و تحليل قرارداد، اين است که آيا نفس و ماهيت مجازات حبس يا اينکه عدم کاربرد علمي مجازات حبس بويژه در اجراي سياست تقنيني موجب افزايش آثار سوء مجازات حبس و عدم اقبال نسبت به آن شده است؟ به بیان دیگر تراکم جمعيت کيفري تا چه حد تحت تاثير اجراي مجازات حبس است و تا چه حد تحت تاثير عوامل ديگر از قبیل فشارهای اجتماعی، مشکلات اقتصادی و عوامل محیطی جرم زا واقع شده است؟
وی اضافه مي‌کند: بنابراين به منظور پرهيز از افراط‌گرايي و سقوط در عرصه نامطمئن ديگري ابتدا بايد نقد عالمانه و بيطرفانه‌اي نسبت به کيفيت سياست‌ها و برنامه‌هاي تقنيني- قضايي و اجرايي گذشته داشته باشيم تا ميزان سهم ناکارآمدي مجازات حبس را در تامين اهداف و کارکردهاي مجازات حبس نسبت به ساير عوامل دريابيم و رويکرد جديد را با آگاهي و شناخت و تدبير زير ساخت‌هاي لازم انتخاب کنيم.
عضو انجمن جرم‌شناسان ایران همچنین تصریح مي‌کند: بدون ترديد اجراي مجازات حبس براي بسياري از جرايم و افراد نه تنها ناکارآمد و غير مفيد است بلکه زيان‌آور نيز خواهد بود اما متقابلا در بسياري از جرايم و نسبت به بسياري از افراد به شرط استفاده از برنامه‌هاي علمي، استفاده از مجازات حبس بهترين واکنش و مجازات تلقي مي‌شود.
شاملو به کارگیری روش‌های علمي در اجرای مجازات حبس را بسیار مهم توصیف کرده و مي‌گوید: آنچه از اهميت برخوردار است بکار‌گيري روش‌هاي علمي و رعايت حداقل استانداردهاي کارشناسي شده در اجراي مجازات حبس است. به منظور تامين اهداف پيش‌بيني شده در اجراي مجازات‌ها و جلوگيري از آثار سوء آن از جمله افزايش آمار تکرار‌کنندگان جرم ضرورت تجديد‌نظر اساسي در نحوه و کيفيت کاربرد مجازات حبس اجتناب‌ناپذيراست.
اما اين تجديد‌نظر در اجراي مجازات حبس بايد توام با بازنگري اساسي در سياست‌هاي تقنيني- قضايي و اجرايي مرتبط با مجازات حبس به همراه پالايشي اساسي در بسترهاي مرتبط انجام پذيرد. والا با اعمال مجازات حبس نه تنها آسيب‌هاي زيستي– رواني و اجتماعي بزهکاران ترميم نشده و بازپروري صورت نمي‌گيرد، بلکه زندان تبديل به مرکز هم‌افزايي اراده‌هاي مجرمانه خواهد شد.
اثربخشی مجازاتهای جایگزین زندان بیش از حبس است
عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با اشاره به اثربخشی بیشتر مجازاتهای جایگزین زندان نسبت به حبس می گوید: اگر بتوان مجازاتهای جایگزین زندان را برای جرائم مختلف اعمال کرد، هزینه‌های ناشی از حبس و زندان به خانواده‌ها، جامعه و دولت تحمیل نمی‌شود.
موسی غضنفرآبادی اظهار می دارد: بخشی از مجازاتهای جایگزین در قانون مجازات اسلامی در نظر گرفته شده که البته هنوز به قطعیت نرسیده است.
نماینده مردم بم در مجلس شورای اسلامی اعمال کردن مجازاتهای جایگزین برای زندان را اقدام بسیار مناسبی ارزیابی و تصریح می کند: حبس و زندانی کردن مجرمان هزینه‌های بالایی را به خود اختصاص می‌دهد و این در حالی است که در بسیاری از موارد زندان نتیجه لازم را برای متنبه شدن مجرمان به دنبال ندارد.
وی در ادامه می افزاید: باید این موضوع را مدنظر داشته باشیم که علاوه بر هزینه‌های سرسام‌آور احداث زندان و حبس مجرمان، زندانی کردن یک فرد ممکن است وی را از نظر روحی و مسائل اقتصادی دچار بحران کند و به لحاظ اخلاقی خانواده فرد زندانی را دچار مخاطره کند.
غضنفرآبادی با مد نظر قرار دادن این موضوع که جریمه نقدی و برخی محرومیت‌های اجتماعی می‌تواند از جمله مجازاتهای جایگزین زندان باشد، عنوان می کند: برخی از جرایم به گونه‌ای است که چاره‌ای به جزء حبس کردن مجرم وجود ندارد اما در مورد برخی دیگر از جرایم، مجازاتهای جایگزین از اثربخشی بیشتری نسبت به زندان برخوردار است.
عضو کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه لایحه مجازاتهای جایگزین زندان در دستور کار این کمیسیون قرار دارد، می گوید: به طور قطع برخی از مجرمان با قرار گرفتن در شرایط زندان به مجازات اعمال خود می‌رسند اما این موضوع در مورد تمام مجرمان صادق نیست.
زهرا اکبری معیر
منابع :
باشگاه خبرنگاران 10/9/91،3/8/91
روزنامه حمایت 8/9/91
خانه ملت 11/8/91
پایگاه اطلاع رسانی تبیان نیوز 11/9/91
روزنه
تشکیل یک قاعده ثابت در تبدیل مجازات حبس به مجازات جایگزین
یک حقوقدان گفت : تبدیل مجازات حبس به مجازاتهای جایگزین باید به یک قاعده ثابت تبدیل شود.
محمود صادقی در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران با اشاره به صدور بخشنامه رئیس قوه قضائیه در تبدیل مجازات حبس کمتر از ۶ ماه به تعلیق اجرای مجازات، جزای نقدی متناسب و یا مجازات تعزیری و اجتماعی دیگری به محاکم کیفری اظهار داشت: هدف از صدور این بخشنامه حبس‌زدایی و کاهش جمعیت کیفری زندان‌هاست.
این وکیل پایه یک دادگستری با بیان اینکه این طرح از افزایش ورود اشخاص به زندان جلوگیری می‌کند، گفت: این امر مانع بسیاری از جرایم دیگر دارای آثار منفی موجود در زندان می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه این قانون نباید اطمینان متهم را برای تکرار جرم جلب کند، تصریح کرد: قانون تبدیل حبس کمتر از ۳ ماه به حداقل جریمه نقدی و بخشنامه تبدیل حبس کمتر از ۶ ماه به مجازاتهای جایگزین باید بر اساس نظر قاضی و متناسب با وضعیت متهم باشد.
صادقی تاکید کرد: تبدیل مجازات حبس به مجازاتهای جایگزین باید به یک قاعده ثابت تبدیل شده و و از لحاظ حقوقی تحدید مجازاتهای حبس، سبب کاهش جرایم در سطح جامعه می‌شود.
این حقوقدان در پایان خاطرنشان کرد: تبدیل مجازات حبس به مجازاتهای بازدارنده و تخفیف یا تعلیق مجازات، یکی از راهکارهای اصلی کاهش تعداد اشخاصی است که به مجازات سالب آزادی محکوم می‌شوند.
منبع:
http://www.maavanews.ir/tabid/38/ctl/Edit/mid/384/Code/10542/Default.aspx
برچسب ها:جایگزین حبس, حبس, مجازاتهای جایگزین حبس