تأثیر محیط بر ارتکاب جرائم
به عقیده روانشناسان اجتماعی، ما تحتتأثیر محیطمان هستیم. عوامل محیطی مختلف، آثارگوناگونی بر ابعاد رشد فرد بهجای میگذارند و گاه این عوامل، در تعامل با هم، شدت، دامنه و چگونگی تأثیرات یکدیگر را تحتتأثیر قرار میدهند.
عوامل محیطی از جهات گوناگونی بر رفتار فرد تأثیر میگذارند که مهمترین آنها را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد: 1- تأثیر بر رشد و شکوفایی استعدادها 2- شکل و جهتدهی به رفتار 3- الگودهی 4- آموزش 5- انتقال ارزشهای اخلاقی 6- انتقال آداب و رسوم، ارزشها و قوانین اجتماعی. برخی از دانشمندان عوامل محیطی و اجتماعی را منشأ پدیده جرم تلقی کردهاند. به نظر این دانشمندان جرم پدیدهای نیست که عوامل و شرایط جسمانی و روحانی افراد در آن تأثیر داشته باشد بلکه عاملی که سبب بروز جنایت میشود جامعه و محیط است.
فقر فرهنگی و تربیتی موثر در ارتکاب جرم
مجید ابهری، آسیبشناس و متخصص علومرفتاری معتقد است که برای بروز جرم باید بسترهایی وجود داشته باشد؛ بسترهای خیزش و ایجاد. این بسترها عبارتند از: فقر در دو محور فقر مادی و فرهنگی و ضعف تربیت خانوادگی، شرایط نامتعادل اجتماعی و شرایط فردی که مجموع این عوامل بر وقوع جرم تأثیر مستقیم میگذارند.
ابهری فقر فرهنگی را در ارتکاب جرائم، مؤثرتر از فقر مادی میداند و عنوان میکند: از نگاه رفتارشناسی فقر فرهنگی که عبارت است از فقر تربیت خانوادگی و تربیت اجتماعی، بسیار مؤثرتر و دخیلتر از فقر مادی است. بسیاری از افرادی که مرتکب بزهکاری شدهاند نیاز مادی نداشتهاند و در شرایط بسیار خوب مالی بودهاند اما به دلیل فقر فرهنگی و تربیتی دست به ارتکاب جرم زدهاند.
خودسازي عامل تأثيرگذار در کاهش جرایم
سعيد خال، استاد دانشگاه می گوید: بسياري از بزههاي اجتماعي در بعضي از مناطق تهران کم و در بعضي مناطق نيز زياد است. فرهنگ اجتماعي محيط زندگي ميتواند با ميزان وقوع جرم در ارتباط باشد اما اين قابل تعميم به همه موارد نيست. بيشترين عامل وقوع چنين حوادثي مربوط به فرهنگ مردم است، مثلاً عدهاي در خيابان فرهنگ صحيح استفاده از خودرو را ندارند و قوانين مقررات رانندگي را رعايت نميکنند يا فرهنگ صحيح آپارتماننشيني، فرهنگ صحيح برخورد با همسايه، فرهنگ صحيح رعايت حقتقدم و. . . را ندارند. اينکه ما بخواهيم سطح فرهنگ جامعه را بالا ببريم، عوامل متعددي را در بر ميگيرد و وابسته به يک سازمان خاص نميتواند باشد بلکه همه اجزاي يک جامعه بايد درصدد ارتقاي فرهنگ عمل کنند، مثل صداوسيما به عنوان يک رسانه ملي، آموزش و پرورش و…
وی با بیان اینکه در صورت اجرای درست قوانين با مشکلات کمتري مواجه خواهيم شد می افزاید: نيروي انتظامي و قوه قضائيه شرايط بسيار خوبي را فراهم کردهاند و طرحهاي خوبي را هم به اجرا گذاشتهاند، حتي هياتهاي حل اختلاف نيز نقش تأثيرگذاري را ايفا ميکنند. بيشترین ضعف در خود مردم است، هرچند بايد گفت که ضعفهايي در اجراي قوانين داريم. در صورتی که از ابتدا شروع به خودسازي کرده و مشکلات را ريشهاي حل کنيم، مطمئناً شرايط از اينکه هست، بسيار متفاوت تر خواهد بود، خودسازي بيشترين عامل تأثيرگذار در هر جامعهاي است.
جرايم با کثرت ملاکهای ارتباطات اجتماعی افزايش مييابد
يک وکيل پايه يک دادگستری می گوید: اقلیم جرم همیشه از ماهیت ثابت و فضای کالبدی خاص با محدودیتهای فیزیکی برخوردار است.
نجفی توانا تصريح می کند: هیچ جرمی در عالم مجاز مقرون بوقوع نيست و ضرورتاً در قالب یک پدیده مادی و رویت پذیر با خلق آثار عینی و ملموس به اعتبار محصول نهائی، جنبه پدیداری بخود میگیرد.
وی می افزاید: جهان در حال پیشرفت است و به دليل نگرش ترقی خواهانه و تکاملی، بشر همواره در حال تولید تنوع اقلیم است و از اين رو جرايم با کثرت ملاکهای ارتباطات اجتماعی افزايش مييابد.
نجفي توانا این تنوع طلبیها را ضرورت هر روز تقسیمات جغرافیایی می داند و می گوید: از این رهگذر هر روزه با ولادت اقلیم جدیدی که زیستگاه جرم جدید است مواجه هستیم و بشر در تقابل با این پیدایش فاقد قدرت مقابله است و همه تمهیدات لازم را میتواند برای جلوگیری از تعامل دو عنصر الحاقی والقایی با عنصر اقلیمی که ترکیب آنها متضمن فلسفه وجودی جرم را تضمین میکند، بکار گیرد.
نجفي توانا خاطرنشان می کند: انسانها تنها به مکاني براي استقرار و خواب نياز ندارد بلکه در محيط زندگي بايد ساير نيازهاي انساني نيز برآورده شود و از همين رو بايد امکانات تفريحي و وزرشي و موسسات آموزشي و خدماتي و فضاي سبز به وجود آيد تا سبب ايجاد جرايم و يا افزايش آن نشود.
احساس بیعدالتی در بروز جرائم تأثیر زیادی دارد
علی انتظاری، جامعه شناس معتقد است: متغیری که بیشترین تأثیر را در بروز جرائم دارد، محرومیت نسبی است. احساس محرومیت ناشی از عوامل مختلف است. از عواملی که موجب احساس محرومیت میشود میتوان به فاصله طبقاتی، فقر و عملکرد رسانهها اشاره کرد. از شبکه های ماهواره نیز نباید غافل شد. ماهواره با نشاندادن زندگی تجملاتی باعث ایجاداحساس فقر در جامعه میشود.
وی می افزاید: تنها فقیر بودن و بیعدالتی در بروز جرم مؤثر نیست؛ مهم احساس فقر و بیعدالتی است؛ یعنی هم امر ذهنی و هم امرعینی تأثیرگذار است، البته آن امر عینی باید منجر به امر عینی و درک شود؛ مثلا شاید در جایی بیعدالتی وجود نداشته باشد و کارمندی با مشاهده زندگی کارمندی دیگر که از طریق تلویزیون بهصورت فیلم نمایش داده میشود احساس بیعدالتی کند و متعاقب آن بزهکاری انجام گیرد. بنابراین احساس فقر و بیعدالتی در بروز جرائم تأثیر زیادی دارد.
یکی از عوامل مؤثر در وقوع جرم، محیط اجتماع است
یک مدرس دانشگاه می گوید: یکی از عوامل مؤثر در وقوع جرم، محیط اجتماع و زندگی است و بررسی موضوعاتی همچون کیفیت و نحوه معماری مسکن و چگونگی شهرسازی در جوامع و شهرهای مختلف یک کشور و یا محلههای متفاوت یک شهر مبین تأثیرگذاری محیط بر بزهکاری است.
دکتر حمید علوی می افزاید: نوع و کیفیت معماری و شهرسازی در کاهش یا افزایش وقوع جرایم تأثیر بسیاری دارد هرچند در تصویب قوانین به این موضوع توجه چندانی نشده است.
وی ادامه می دهد: شهرسازی و نیز معماری ساختمانها رابطه مستقیمی با جرم دارد. از این روست که برخی کشورها در حوزه معماری جنایی به گونهای علمی عمل میکنند و در طراحی ساختمانها و شهرها توجه ویژهای به این موضوع دارند که این توجه سبب جلوگیری از بروز جرم و جنایت تا حد ممکن میشود.
این استاد دانشگاه تصریح می کند: اگر به آمار پروندههای وارد شده به مراجع انتظامیو قضایی مناطق جنوب و حاشیه شهرهای بزرگ توجه کنیم، میبینیم که درصد قابل توجهی از جرایم ناشی از درگیری و نزاع ساکنان یک کوچه یا خیابان به واسطه نداشتن پارکینگ اختصاصی برای پارک وسیله نقلیه و همچنین فقدان خیابانها و کوچههای متناسب با استانداردهای شهرسازی اصولی است و همین موضوع باعث بروز اختلاف و درگیری و
در نهایت وقوع جرایم و ایجاد اخلال در نظم اجتماعی میشود.
علوی اظهار می کند: بر این اساس میتوان گفت از آنجا که کیفیت معماری و شهرسازی بر منش و خلق و خوی انسانها تأثیر فراوانی میگذارد، به نحوی که افراد ساکن در یک شهر فاسد و منحرف امکان رشد و تعالی ندارند، از این رو در طراحی شهرها و معماری شهری باید به الگوهای معماری اسلامی و ایرانی که متناسب با خصوصیات اجتماعی و فرهنگی کشورمان هستند، توجه شده و در الگوبرداری از طراحیهای سایر کشورها مراقبت شود که از هویت اسلامیخارج نگردد.
علوی می گوید: وظیفه مسئولان امر این است که با استفاده از نظریات کارشناسان سازمانهای مختلف، مهندسان و حقوقدانان برجسته به تصویب قوانین متناسب اقدام نموده و به نقش مهم و کلیدی معماری و شهرسازی در کاهش جرایم و افزایش امنیت اجتماعی بیش از پیش توجه کنند.
منابع:
روزنامه همشهری26/9/91
روزنامه ایران 22/1/91
باشگاه خبرنگاران8/5/91
روزنه
نقش معماری در کاهش جرایم
نويسنده کتاب « پيشگيري از جرم از طريق معماري و شهرسازي» می گوید: کيفيت نامناسب ساخت و سازهاي شهري و همچنين عوامل محيطي که از ديدگاه روانشناسانه سبب گرايش افراد به خشونت ميشوند،ارتکاب جرم را تسهيل ميکنند.
محمدرضا رحمت وقوع جرم را مشروط به عوامل متفاوتي می داند و می افزاید: در اين ميان زمان و مکان از مهمترين عوامل تأثيرگذار بر اين امرند که در صورت ايجاد تغيير در آنها ميتوان خطر ناشي از جرم را براي مجرم افزايش داد، به اين معنا که امکان ارتکاب جرم با موانعي که بر سر راه مرتکب قرار ميگيرد، کاهش مييابد.
وي يکي از مهمترين عوامل در طراحي شهرها را افزايش نظارت بر نقاط آسيبپذير عنوان می کند و می گوید: معماريقادر است انگيزهها و وسوسههاي ارتکاب جرم را تا حد زيادي کاهش دهد و اين امر نيز با عامل مهم نظارت امکانپذير است. به اين معنا که شهرها بهگونهاي طراحي شوند که تمامي بخشها در معرض ديد و قابل بررسي و نظارت باشند.
استاد دانشگاه يزد با تاکید بر اعمال عامل نظارت در طراحي پارکها یادآور می شود: پيش از اين، پارکها به صورت محيطهايي وسيع همراه با درختها و پوششهاي گياهي انبوه طراحيميشدند که داراي مکانهاي جنبي بسياري نظير محل بازي کودکان بودند. تمامي اين عوامل دست به دست يکديگر ميدهند و نظارت را بر مکانها دشوارتر ميسازند.
وي می افزاید: در طراحي مدرن، پارکها پوششهاي انبوه گياهي و درختان کم ارتفاع جاي خود را به درختان با ارتفاع زياد ميدهند تا امکان نظارت و بررسي بر اين محيط و به تبع آن امنيت محيط افزايش يابد.
رحمت به روانشناسي محيط در پيشگيري از وقوع جرم اشاره می کند و می گوید: با توجه به تأثيرات قابل ملاحظه طراحي محيط بر کنشهاي انساني و دگرگونيهاي رفتاري، شهرسازان و طراحان ميتوانند با تغيير در فضاهاي شهري، سبب کاهش رفتارهاي پرخطر و خشونتآميز در سطح جامعه و در نتيجه جرم شوند.
وي می افزاید: بسياري از طرحهاي معماري سبب ايجاد و افزايش «احساس ازدحام» در افراد ميشوند، احساسي که رفتارهاي خشونتآميز را در پي دارد. اين موضوع درباره حيوانات نيز صادق است. به عنوان مثال بسياري از دانشمندان بر اين عقيدهاند خودکشي نهنگها به دليل همين احساس ازدحام است. اين حيوانات پس از اين که حس ميکنند ازدحام به سبب افزايش جمعيت، بيشتر شده است، دست به خودکشي زده و خود را به ساحل ميرسانند.
منبع:
http://www.maavanews.ir/tabid/57/ctl/Edit/mid/404/Code/10631/Default.aspx
برچسب ها:تأثیر محیط بر ارتکاب, جرائم, جرم