چگونه می‌توان از امتیازهای سفته بهره‌مند شد؟
الزامات واخواهی یک سند تجاری در گفت‌وگو با کارشناسان حقوقی؛
چگونه می‌توان از امتیازهای سفته بهره‌مند شد؟
معمولا در روابط میان شهروندان زمانی که یک طرف بخواهد با پرداخت مبلغی پول اطمینان طرف مقابل را جلب کند، از سفته استفاده می‌شود. در سفته، صادرکننده تعهد می‌کند مبلغی را در وجه دارنده در سررسیدی که در سفته مشخص است، پرداخت کند.
روابط تجاری میان مردم و ضرورت حفظ اعتبار و وجهه تجاری بیشتر مواقع باعث می‌شود که سفته پرداخت شود؛ اما در مواردی شاهد آن هستیم که متعهد سفته با بدقولی از پرداخت آن شانه خالی می‌کند. در چنین شرایطی امتیازهایی برای دارنده در قانون تجارت پیش‌بینی شده است که او را زودتر به پول خود نزدیک می‌کند. البته استفاده از این امتیازها نیاز به رعایت برخی نکات دارد از جمله تنظیم واخواست در مهلت مقرر دارد. در گفت‌وگو با کارشناسان به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
مفهوم واخواست
مدیر گروه حقوق تجارت بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی در بیان مفهوم واخواست به حمایت می‌گوید: منظور از واخواست همان اعتراض عدم تادیه وجه است که در ماده 280 و بعد قانون تجارت در مورد آن مفصلا صحبت شده است. دکتر غلام‌نبی فیضی‌چکاب توضیح می‌دهد: اگر در سر رسید برات یا سفته، متعهد آن مبلغ برات یا سفته را پرداخت نکند از جمله وظایف دارنده سند این است که ظرف مدت 10 روز با ارسال اظهار‌نامه برای متعهد، معلوم کند که وجه برات یا سفته پرداخت نشده است.
این حقوقدان در خصوص اهمیت رعایت مهلت‌ها در واخواست تاکید می‌کند: اگر دارنده سند تجاری بخواهد از حقوق و مزایای قانونی اسناد استفاده کند باید مواعد قانونی مربوط را رعایت کند. مثلا در مورد برات و سفته ظرف 10 روز از تاریخ سررسید سند، اعتراض عدم تادیه را باید برای مخاطب ارسال کند. در مورد چک هم حسب مورد در مواردی که محل صدور و پرداخت آن یکی است دارنده چک باید ظرف مدت 15 روز وجه آن‌را مطالبه کند. اگر محل صدور و پرداخت دو نقطه مختلف در ایران باشد این مهلت 45 روز است و اگر چک در کشورهای دیگر صادر شده و قرار است در ایران پرداخت شود این مهلت 4 ماهه است.
ضمانت‌اجرای چشم بستن بر مهلت‌ها
دکتر فیضی در خصوص ضمانت‌اجرای رعایت نکردن مهلت‌های تعیین شده در قانون می‌گوید: در صورت رعایت نکردن مهلت‌های یادشده، دارنده سفته برخی حقوق مانند حق مراجعه به کسانی را که آن‌را ظهر‌نویسی کرده‌اند، از دست می‌دهد و حتی در مورد برات و سفته ممکن است در مواردی خاصیت تجاری بودن را از دست بدهد یا مسئولیت تضامنی متعهدین سند قابل بهره‌برداری نباشد و… چنانچه همچنان اسناد مزبور بلا پرداخت باقی بمانند طبق قانون باید در موعد‌های معینی نسبت به اقامه دعوی در مراجع ذی‌صلاح اقدام شود؛ در غیر این صورت ممکن است اوصاف سند تجاری از آنها سلب یا در مورد چک خاصیت تعقیب کیفری آن زایل شود و این خود آثاری دارد که نیازمند بحث مستقل است.
این وکیل دعاوی تجاری و بین‌المللی به شرایط استثنایی واخواست چک اشاره می‌کند و می‌گوید: در مورد چک اگر دارنده آن به بانک مربوطه مراجعه کند و در صورت نبود امکان پرداخت به هر دلیلی بانک گواهی عدم پرداخت صادر کند کافی است و این گواهی جایگزین واخواست می‌شود.
مهلت‌های واخواست اسناد تجاری و ضمانت‌اجرای چشم بستن بر این مهلت‌ها در قانون تجارت ذکر شده است. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که برای واخواست باید چه کرد و به کجا مراجعه کرد؟ عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی توضیح می‌دهد: ماده 293 به بعد قانون تجارت نحوه واخواست و مندرجات اعتراض‌نامه را مشخص کرده است. از نظر قانونی این فرم‌ها را باید دادگستری در اختیار عموم قرار دهد. در این فرم‌ها مشخصات برات و سفته، مشخصات مدیون یا مدیونین و نشانی آنها، همچنین دستور به پرداخت مبلغ مربوطه و غیره قید می‌شود. این واخواست به وسیله مامور ابلاغ دادگستری باید ابلاغ شود.
انواع واخواست
یک کارشناس حقوق تجارت در توضیح واخواست به حمایت می‌گوید: دو نوع واخواست داريم؛ اعتراض عدم پرداخت كه گاهي در قانون تجارت به آن اعتراض عدم تاديه گويند و ديگري نكول است كه نكول فقط مختص برات است؛ اما گواهي عدم تاديه براي چك و سفته نیز استفاده مي‌شود.
دکتر ربیعا اسکینی توضیح می‌دهد: واخواست عدم تاديه زماني مطرح است كه دارنده براتی را براي پرداخت در سررسيد يا رويت در زمان رسيد پرداخت نمي‌كند دارنده نيز در نتيجه بايد اعتراض كند.
مولف دوره پنج جلدی حقوق تجارت در خصوص واخواست سفته توضیح می‌دهد: در زمان استفاده از سفته فقط واخواست عدم تاديه وجود دارد؛ بنابراين اعتراض نكول وجود ندارد و در مورد چك هم قانون همان اعتراضي را كه در قانون تجارت برای برات و سفته آمده است، پيش‌بيني كرده است اما ديوان عالی كشور در راي وحدت رويه اعلام کرده است كه لازم نيست و همان صدور گواهی عدم پرداخت از سوی بانک کافیست.
این حقوقدان در مورد برات و سفته و ضمانت اجرا عدم واخواست آنها می‌گوید: اگر واخواست از نوع عدم تاديه باشد عدم رعایت مهلت‌ها باعث مي‌شود که دارنده نتواند از مزايايي كه قانون پيش‌بيني کرده استفاده كند و در چك عدم رجوع به بانك باعث مي‌شود دارنده نتواند از مزايا استفاده كند كه پايين‌ترين مزيت نيز مراجعه به مسئولان به طور تضامني است.
یکی دیگر از کارشناسان حقوقی در بیان مفهوم واخواست توضیح می‌دهد: واخواست مانند گواهي عدم پرداخت در مورد چك است كه براي دو سند تجاري برات و سفته استفاده مي‌شود. سهیل طاهری در این باره به «حمایت» می‌گوید: ما در حقوق تجارت سه سند تجاري داريم كه قانونگذار در مورد آنها قوانيني را مشخص کرده است. البته سخن مذكور به معني اين نيست كه اسناد محدود به اين سه دسته تقسیم مي‌شوند بلکه سهام شركت‌ها، ضمانت بانكي و…نيز از اسناد تجاري محسوب می‌شوند؛ اما چك، برات، و سفته مهم‌ترین آنها هستند که مردم بیشتر با آنها سر و کار دارند.
تمایز میان اسناد تجاری
این کارشناس حقوقی در بیان تمایزهای میان اسناد تجاری مهم توضیح می‌دهد: چك سند تجاري حال و برات و سفته اسناد تجاري مدت‌دار هستند؛ گواهي عدم پرداخت بانك دلالت بر بي‌محل بودن چك و واخواست برات و سفته دلالت بر بي‌محل بودن اين دو سند مدت‌دار مي‌كند. بنابراين هم گواهي عدم پرداخت در چك و هم واخواست نامه در برات و سفته دلالت بر اين دارد كه دارنده به متعهد سند تجاري مراجعه و محال‌علیه از پرداخت سند خودداري کرده است؛ البته شايان ذكر است كه در مورد برات دو نوع واخواست مطرح است واخواست نكول و عدم تاديه.
طاهری در ادامه به مهلت‌هایی که برای واخواست سفته، برات و چک باید رعایت شود اشاره می‌کند و می‌گوید: قانونگذار در ماده 315 قانون تجارت دارنده چك را موظف کرده است، ظرف 15 روز از تاريخ صدور چك، آن را برگشت بزند و در ماده 280 قانون تجارت دارنده را موظف کرده است ظرف مدت 10 روز از سررسيد برات وجه سند را مطالبه و در صورت عدم پرداخت واخواست عدم تاديه کند. این کارشناس حقوقی اضافه می‌کند: همچنين قانونگذار در ماده 286 دارنده را مكلف کرده است ظرف مدت يك سال از تاريخ واخواست اقامه دعوا کند. اين مهلت‌ها در خصوص برات به دلالت ماده 309 قانون تجارت قانون برای سفته نيز وجود خواهد داشت.
طاهری در ادامه به ضمانت اجراي عدم رعايت هر يك از موارد فوق اشاره می‌کند و می‌گوید: عدم رعایت مهلت‌هایی که به آنها اشاره کردیم به معنی از دست دادن حق مراجعه دارنده به هر يك از متعهدين فرعي سند (ظهرنويسان) و ضامنان آنان است.
این کارشناس حقوقی در انتها تاکید می‌کند: به موجب راي وحدت رويه در خصوص چك گواهي عدم پرداخت بانك در حكم واخواست است و واخواست لازم نيست؛ اما براي برات و سفته الزامی است.
امتیازهایی که برای سفته وجود دارد کم‌نظیر است. به عنوان مثال دارنده آن می‌تواند علاوه بر صادرکننده به کسی که پشت سفته را امضا کرده است مراجعه کند و تمامی وجه سفته را از او بگیرد. علاوه بر این می‌تواند از دادگاه درخواست تامین خواسته کند و دادگاه هم بدون آنکه خسارت احتمالی را از او بگیرد این قرار را صادر خواهد کرد که امکان توقیف اموال صادرکننده قبل از صدور حکم را فراهم می‌کند. اما استفاده از همه این مزیت‌ها به این شرط است که ظرف مدت ۱۰ روز از زمان سررسید سفته واخواست شود. برای این کار میتوانید برگ واخواست را از واحدهای فروش اوراق قضایی تهیه کنید و از طریق واحدهای واخواست موجود در مجتمع‌های قضایی آن را به طرف مقابل ابلاغ کنید.
منبع: روزنامه حمایت
http://www.hemayat.net/news/hoghughi4.htm
برچسب ها:برات و سفته اسناد تجاري, چك, سفته, سند تجاري, واخواست