آیین ثبت طرح‌های صنعتی
استفاده انحصاری از طرح و شکل یک کالا مشروط به ثبت طرح صنعتی است؛
آیین ثبت طرح‌های صنعتی
گروه حقوقی- صنعتگران برای ایجاد بازارهای بیشتر برای کالاهای تولیدی خود اقدام به ثبت طرح‌های صنعتی می‌کنند. با این کار مشتریان دایمی به خوبی متوجه می‌شوند که محصولات آنان چه طراحی‌ای دارد و چگونه آنها را در میان سایر کالاها شناسایی کنند. طرح صنعتی بازآفرینی تصویر ذهنی است که کالاها را از مشابه های آن متفاوت می‌کند.
به طور کلی طراحی از ابتدایی‌ترین ابزار برای بیان احساس بشر بوده است که می‌توان آن را این گونه تعریف کرد: طراحی واقعیت بخشیدن به تصاویر ذهنی و بازآفریدن تصاویر عینی است. ویژگی خاصی که طراحی صنعتی را از سایر طراحی‌ها از جمله طرح‌های ترسیمی، معماری و… متمایز می‌کند، قرار گرفتن آن در یک فرآیند صنعتی است؛ یعنی این گونه طرح‌ها ابتدا بر اساس یک سری اصول ترسیم می‌شوند تا با قرار گرفتن در یک فرآیند صنعتی بتوان کالایی را با توجه به ابعاد طرح به‌وجود آورد. به طور کلی می‌توان گفت طرح صنعتی خصوصیات مربوط به شکل و ساختار و نقش و نقوش و تزئینات یک کالا در فرآیند صنعتی را شامل می‌شود. طرح صنعتی از جمله اموال فکری است و مطابق «قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386» قابل حمایت است.
مزیت طرح‌های صنعتی برای صاحبان آنها
مزیتی که ثبت طرح صنعتی برای صاحبان کالا به‌وجود میآورد، ایجاد بازارهای هرچه بیشتر برای کالاهای تولیدی است چرا که با ثبت طرح، همه حقوق مربوط به آن طرح، از جمله ساخت، تولید، فروش و … متعلق به مالک طرح می‌شود. مطابق ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، هرگونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط و رنگ‌ها یا بدون آن به طوری که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی را تغییر دهد، طرح صنعتی است.
مطابق قانون ایران شکل ظاهری کالا از لحاظ زیبایی شناختی قابل حمایت است خواه این ظاهر از لحاظ شکل و ساختار باشد خواه از لحاظ نقش و نقوش و ترکیب رنگ‌ها. برای مثال چنانچه طرح صنعتی خودروی بنز مدل 2012 به ثبت برسد، از لحاظ شکل ظاهری، مورد حمایت است نه به دلیل عملکرد و کارایی آن. نکته‌ای که در این مورد حائز اهمیت است اینکه طرح صنعتی حیات مستقل از کالا دارد به این معنا که اگر طرح با ابعاد کوچک به ثبت برسد همان کالا با ابعاد بزرگتر به دلیل یکسانی طرح ثبت شده، قابل حمایت است. بنابراین مزایای طرح‌های صنعتی را باید به شرح زیر دانست:
۱- ثبت و با حمایت از یک طرح صنعتی از طریق ثبت آن در اداره کل مالکیت صنعت، مالک از حق انحصاری جلوگیری از نسخه‌برداری غیر مجاز و تقلید توسط اشخاص ثالث برخوردار می‌شود.
۲- ثبت طرح‌های صنعتی فعالیت صادقانه تجاری و رقابت عادلانه را تشویق می‌کند ضمن اینکه به نوبه خود تولید طیف وسیعی از محصولات را که از نظر
زیبایی‌شناختی جذاب هستند، ارتقا خواهد داد.
۳- ثبت یک طرح ارزشمند باعث بازگشت مطلوب سرمایه‌گذاری می‌شود چرا‌که مالک طرح باتوجه به اینکه اطمینان از انحصاری بودن محصول خود دارد در ارتقای کیفیت آن دقت می‌کند و این امر موجب شناخت محصول و اطمینان بازار و مشتریان می‌شود و در نتیجه درآمد بیشتری را به‌وجود میآورد.
۴- طرح‌های صنعتی دارایی تجاری هستند که می‌توانند ارزش و پرستیژ یک شرکت و محصولات آن را افزایش دهد، هرچه موفقیت و عرضه یک طرح بیشتر باشد ارزش آن برای شرکت بیشتر خواهد بود.
۵- مالک طرح صنعتی ثبت‌شده می‌تواند با واگذاری اجازه بهره‌برداری از یک طرح به دیگر برای مدت مشخص از امتیازات لازم بهره‌مند شود. به عبارتی دیگر طراح با نگاه تجاری می‌تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم به بازار تولید و تنوع محصولات کمک کند.
۶- ثبت یک طرح صنعتی به شرکت‌ها این فرصت را می‌دهد که میزان موفقیت محصولاتشان را در بازار ارزیابی و با اطمینان از بازگشت سرمایه و انحصاری بودن آن نسبت به تولید و عرضه آن اقدام کنند.
شرایط ثبت طرح‌های صنعتی
حال باید به این بحث بپردازیم که ثبت یک طرح صنعتی چه شرایطی دارد؟ قانون ایران در این زمینه همانند قوانین اکثر کشورهای جهان شرط جدید بودن و اصالت طرح را برای ثبت طرح صنعتی در نظر گرفته است. همچنین داشتن کاربرد صنعتی شرط لازم دیگر است که در ماده 20 قانون فوق‌الذکر مورد توجه قرار گرفته است.
جدید بودن طرح به این معناست که طرح قبل از درخواست ثبت برای عموم افشا نشده باشد چه از طریق استفاده و چه از طریق انتشار. شرط مربوط به اصالت طرح زمانی تامین می‌شود که کپی و تقلید طرح‌های سابق نباشد و مستقلا توسط مالک مطرح شده باشد. داشتن کاربرد صنعتی، آخرین شرطی است که برای به ثبت رسیدن یک طرح صنعتی مورد نیاز است.
زمانی یک طرح کاربرد صنعتی دارد که قابلیت اعمال در یک پایگاه مادی را در بخش صنعت داشته باشد. به نظر می‌رسد لزوم تحقق این شرط متمایز کردن طرح‌های صنعتی از طرح‌های ترسیمی و هنری است.
مدارک لازم برای ثبت
«آیین‌نامه قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علایم تجاری» شرایط عملی ثبت طرح صنعتی را اعلام کرده است که در اینجا به طور مختصر به بیان آنها می‌پردازیم: مالک طرح صنعتی باید در ابتدا فرم اظهارنامه طرح صنعتی را از اداره مالکیت صنعتی تهیه و با تکمیل اطلاعات شخصی مالک و طرح مورد تقاضای ثبت آن‌را به اداره مالکیت صنعتی تقدیم کند. متقاضی باید همراه با اظهارنامه مدارک ذیل را ضمیمه کند:1- مدارک مثبت هویت متقاضی؛ 2- مدارک نمایندگی چنانچه مالک دارای نماینده قانونی باشد؛ 3- پنج نمونه تصویر گرافیکی طرح از تمامی جوانب؛ 4- رسید مربوط به پرداخت هزینه اظهارنامه.
نکته قابل توجه این است که حقوق مربوط به طرح صنعتی ثبت‌شده قابل انتقال است؛ به طور مثال مالک طرح می‌تواند حق ساخت و تولید یک طرح را به شخص دیگری (حقیقی یا حقوقی) واگذار کند. انتقال حقوق مربوط به طرح صنعتی اصولا از طریق قراردادهای واگذاری یا لیسانس انجام می‌شود. چنانچه نسبت به طرح صنعتی قراردادی انتقالی منعقد شود، مطابق ماده 94 آیین‌نامه قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علایم تجاری باید به مرجع ثبت ارائه شود. اداره مالکیت صنعتی مفاد مجوز یا قرارداد را به طور محرمانه نگهداری، ولی اجازه بهره‌برداری را ثبت و آگهی می‌کند.
مدت حمایت از طرح‌ها
مدت حمایت از طرح صنعتی ثبت‌شده پنج سال است که برای دو دوره متوالی نیز قابل تمدید است. پس از ثبت طرح صنعتی (تایید اولیه اداره مالکیت صنعتی) مفاد اظهارنامه برای اطلاع عموم در روزنامه رسمی آگهی می‌شود تا چنانچه نسبت به ثبت آن اعتراضی وجود داشته باشد، اعلام شود. چنانچه تغییری در هر یک از اطلاعات مندرج در اظهارنامه به‌وجود آید مالک مکلف است اداره مالکیت صنعتی را از آن مطلع کرده و نسبت به ثبت تغییرات اقدام کند.
نکته‌ای که در روند ثبت طرح صنعتی قابل توجه است، اینکه چنانچه اداره مالکیت صنعتی اظهارنامه متقاضی را رد کند وی می‌تواند نسبت به این تصمیم ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ به همان مرجع اعتراض کند. اعتراض‌نامه باید کتبی و در دو نسخه به اداره مالکیت صنعتی ارائه شود و دلایل و مستندات اعتراض به آن ضمیمه شود. برخی از خانواده‌ها چنان مشتری یک کالا می‌شوند که به آسانی قادرند آن را در میان کالاهای مشابه تشخیص دهند. این موضوع، یک امتیاز مهم برای کالا محسوب می‌شود که به آسانی به دست نمی‌آید. حال اگر تولیدکننده بخواهد انحصارا از این مزیت کالای تولیدی خود استفاده کند و مانع از آن شود که رقبا کالاهایی با همان طرح و رنگ وارد بازار کنند، چه باید کند؟ ثبت طرح در اداره مالکیت‌های صنعتی در این شرایط می‌تواند حقوق تولیدکننده را تامین کند. در بسیاری از کشورها از جمله ایران طرح صنعتی باید ثبت شود تا تحت حمایت قوانین مربوط به طرح صنعتی قرار گیرد. طبق ماده 28 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علایم تجاری، بهره‌برداری از هر طرح صنعتی ثبت‌شده توسط دیگران مشروط به موافقت مالک است که شامل ساخت، فروش و وارد کردن اقلام حاوی طرح صنعتی ثبت شده است و مالک می‌تواند علیه هر شخصی که بدون موافقت او حقوق وی ناشی از ثبت را نقض کند در دادگاه اقامه دعوی کند.
منبع:http://www.hemayat.net/news/hoghughi6.htm
روزنامه حمایت
برچسب ها:ثبت, ثبت طرح صنعتی, ثبت طرح صنعتی, طرح‌های صنعتی