بررسی یکی از ابتکارات قانون جدید مجازات اسلامی
بررسی یکی از ابتکارات قانون جدید مجازات اسلامی؛
معافیت مشروط مجازات برای مرتکبان جرایم سبک
گروه حقوقی- منظور از مجازات‌های قانونی درجه سبک، مجازات‌های تعزیری درجه هفت و درجه هشت هستند و در این میان قانونگذار امتیازهای خاصی را برای این گروه از مجازات‌ها در نظر گرفته است.
طبق قانون، مجازات درجه هفت شامل حبس از 91 روز تا شش ماه، جزاي نقدي بيش از 10 ميليون ريال تا 20 ميليون ريال، شلاق از 11 تا 30 ضربه یا محروميت از حقوق اجتماعي تا 6 ماه می‌شود. مجازات‌های درجه هشت نیز عبارتند از حبس تا سه ماه، جزاي نقدي تا ده ميليون ريال یا شلاق تا ده ضربه.
مصداق بارز امتیاز مجازات‌های گروه اخیر این است که در صورت احراز جهات تخفيف مجازات، اگر دادگاه پس از احراز مجرم بودن شخص تشخيص دهد كه با عدم اجرای مجازات نيز مرتکب اصلاح مي‌شود، در صورت فقدان سابقه كيفري موثر، گذشت شاكي و جبران ضرر و زيان يا برقراري ترتيبات جبران آن، مي‌تواند حكم به معافيت از كيفر صادر كند.
مجازات تعزیری چیست؟
معافیت از مجازات برای جرایم سبک اختصاص به جرایم تعزیری دارد. تعزیر طبق قانون مجازات اسلامی تادیب یا عقوبتی است که نوع و مقدار آن در شرع تعیین نشده و به نظر حاکم واگذار شده است و انواع آن از قبیل حبس، جزای نقدی و شلاق باید کمتر از حد باشد. بنابراین این مقررات درباره حدود، قصاص و دیات که جنبه شرعی دارند، جاری نیست. بنابراین جرایم در حقوق جزای کشور ما در یکی از این چهار گروه قرار خواهند گرفت:
۱- گناهانی که موجب «حد» می‌شوند؛ مانند زنا و لواحق آن، قذف، شرابخواری، سرقت، محاربه و ارتداد
۲- جنایاتی که موجب «قصاص» می‌شوند؛ مانند قتل عمدی، نقص عضو، ضرب و جرح
۳- جرایمی که موجب «دیات» می‌شوند؛ مانند قتل شبه عمد، قتل خطای محض، جنایت بر اندام‌های بدن از قبیل آسیب وارد کردن بر سر، صورت، دست، پا، چشم، بینی، گوش، لب، زبان، دندان‌ها، گردن،همچنین جنایت بر حواس بدن از قبیل حس شنوایی، بینایی، بویایی و چشایی
۴- اعمالی که موجب تعزیر می‌شوند؛ مانند جرایم، اعمال و گناهانی که در شرع برای آنها حد معین نشده است.
تفاوت در جرم و شرایط قانونگذار
با توجه به اینکه مجازات تعزیری از چه نوعی باشد، رویکرد قانون فرق می‌کند حتی در مواردی به عنوان سختگیری، مرتکب جرم دارای مجازات درجه سنگین از برخی امتیازات و آزادی‌ها محروم شده‌اند. به عنوان مثال در جرایم مستوجب مجازات قانونی شدید، مجازات قابل تعلیق نیست. در برخی موارد هم درج حکم محکومیت در روزنامه برای مجازات مضاعف مجرم اجباری است. از سوی دیگر، معافیت از مجازات در جرایم دارای مجازات قانونی سبک تحت شرایطی پذیرفته شده است. همچنین توبه مجرمان جرایم سبک در برخی از مواقع پذیرفته می‌شود.
به طور کلی می‌توان نظام درجه‌بندی مجازات‌ها را به سه دسته مجازات‌های سنگین، متوسط و سبک تقسیم کرد. در قانون جدید عمدتا قواعد جزایی مختلف بر حسب اینکه مجازات جرم در کدام یک از دسته‌های یادشده قرار گیرد، متفاوت هستند. همچنین از ویژگی‌های این قانون این است که مجازات‌ها طبقه‌بندی و درجه‌بندی شده‌اند در حالی که قبلا فقط حداکثر و حداقل داشتند؛ بر این اساس اکنون مجازات‌ها به هشت درجه تقسیم می‌شوند.
همچنین برابر قانون جدید مجازات اسلامی در بخش تخفیف مجازات کاملا وضع تغییر کرده و نحوه تخفیف و شرایط تخفیف جدیدی ایجاد شده است.
ماده 19 قانون مجازات اسلامی جدید به درجات مختلف مجازات پرداخته است؛ مجازات‌های درجه یک حاوی سنگین‌ترین و مجازات درجه هشت حاوی سبک‌ترین میزان کیفر هستند. بنابراین هر چه از درجه مجازات کاسته شود مجازات شدیدتر خواهد بود صدور حکم به مجازات درجه یک بدترین برای یک مجرم تعزیری به شمار می‌رود.
به تاخیر و تعویق انداختن حکم
یکی از موضوعاتی که برای مجرمان اهمیت زیادی دارد به تاخیر انداختن و تعویق حکم است.
قانون در این باره گفته است در مدت تعويق حکم، در صورت ارتكاب جرم موجب مجازات تا درجه هفت، دادگاه قرار تعويق صدور حکم را لغو می‌کند و حكم محكوميت صادر خواهد كرد. از مفهوم مخالف این مقرره بر‌می‌آید که اساسا انجام جرایم مستوجب مجازات تعزیری درجه هشت هیچ‌گاه باعث لغو دستور تعویق صدور حکم نمی‌شود.علاوه بر این، در حبس‌هاي تعزيري درجه پنج تا هفت، دادگاه صادرکننده حکم قطعي، مي‌تواند مشروط به گذشت شاكي و سپردن تضمين مناسب و تعهد به انجام يك فعاليت شغلي، حرفهاي، آموزشي، حرفه‌آموزي، مشاركت در تداوم زندگي خانوادگي يا درمان اعتياد يا بيماري‌ای كه در فرآيند اصلاح يا جبران خسارت وارد بر بزه‌ديده موثر است، محكوم را با رضايت وي، تحت نظام نيمه‌آزادي قرار دهد.
نظام نیمه‌آزادی زندان، وضعی است که در آن محکوم مي‌تواند در زمان اجرای حكم حبس، فعاليت‌هاي حرفهاي، آموزشي، حرفه‌آموزي، درماني و نظاير اينها را در خارج از زندان انجام دهد. همچنین در جرایم تعزيري درجات شش، هفت و هشت نیز چنانچه مرتكب توبه کند و ندامت و اصلاح او براي قاضي محرز شود، مجازات ساقط مي‌شود.
آخرین مورد درباره سقوط مجازات، مربوط به جرم ضرب و جرح است. در مواردي كه رفتار شخص نه موجب آسيب و عيبي در بدن شود و نه اثري از خود در بدن برجاي بگذارد، اما عمدي باشد و میان مجرم و قربانی جرم سازشی رخ ندهد، مرتكب به حبس يا شلاق تعزيري درجه هفت محكوم مي‌شود.
مجازات‌های تعزیری متوسط
در قانون جدید برای اعمال مجازات‌های تعزیری متوسط دادگاه مي‌تواند محكوم به حبس را با رضايت وي در محدوده مكاني مشخص تحت نظارت سيستم‌هاي الكترونيك قرار دهد.
اگر هم نوجوانانی مرتکب جرم تعزیری شوند و سن آنان در زمان ارتكاب، بين 15تا 18 سال تمام شمسي باشد، در صورت ارتکاب جرم تعزیری دارای مجازات درجه 6 به جای محبوس شدن در کانون اصلاح و تربیت، باید از يك ميليون ريال تا 10 ميليون ريال پرداخت کنند يا 60 تا 180 ساعت خدمات عمومي رايگان انجام دهند.
درباره جرایم امنیتی و جنایت بر مرده
به عنوان مصداقی دیگر از این نوع مجازات‌ها باید از جرایم امنیتی نام برد. اگر اعضای گروه ضددولتی، قبل از درگيري و استفاده از سلاح، دستگير شوند، چنانچه سازمان و مركزيت آن وجود داشته باشد، به حبس‌تعزيري درجه سه و در صورتي كه سازمان و مرکزيت آن از بين رفته باشد، به حبس‌تعزيري درجه پنج محكوم مي‌شوند.
به‌عنوان آخرین مصداق از مجازات‌های تعزیری متوسط باید گفت هرگاه شخصي به طور عمدي، جنايتي بر مرده وارد کند يا به وي توهین کند، علاوه بر پرداخت ديه جنايت، به سي و يك تا 74 ضربه شلاق تعزيري درجه 6 محكوم خواهد شد.
سختگیری درباره مجازات‌های درجه سنگین
برخلاف مجازات‌های تعزیری درجات سبک، قانونگذار به شدت با مرتکبان جرایم دارای مجازات قانونی درجات سنگین برخورد و مجرمان این گروه از جرایم را از بسیاری امتیازات قانونی محروم کرده است. نمونه بارز این محرومیت در بخش تعلیق اجرای مجازات دیده می‌شود. ابتدا باید گفت که قاضی به تجویز قانون می‌تواند تحت شرایطی اجرای تمامی یا بخشی از مجازات را معلق کند اما این قاعده و امتیاز خاص در خصوص جرایم تعزیری دارای مجازات قانونی درجه یک و دو اجرایی نخواهد شد.
در عین حال اگر محكوم از تاريخ صدور قرار تا پايان مدت تعليق، مرتكب يكي از جرایم عمدي موجب تعزير درجه یک تا درجه هفت شود، پس از قطعيت حكم اخير، دادگاه قرار تعليق را لغو و دستور اجرای حكم معلق را نيز صادر و مراتب را به دادگاه صادركننده قرار تعليق اعلام مي‌كند.
در ضمن حكم محكوميت قطعي در جرایم موجب مجازات تعزيری درجه یک تا درجه چهار در يكي از روزنامه‌هاي محلي به‌عنوان جریمه در يك نوبت منتشر مي‌شود.
آخرین مورد از سختگیری
به عنوان آخرین مورد از سختگیری نسبت به مجازات‌های تعزیری سنگین باید بیان کرد که درباره اطفال و نوجواناني كه مرتكب جرایم تعزيري شده‌اند و سن آنها در زمان ارتكاب، 9 تا 15 سال تمام شمسي است، معمولا حکم به حبس در کانون اصلاح و تربیت داده نمی‌شود با این حال نگهداري در این مکان در مورد جرایم تعزيري درجه يك تا پنج اجرا می‌شود.
منبع:http://hemayat.net/news/hoghughi6.htm
روزنامه حمایت
برچسب ها:جرایم سبک, قانون جدید مجازات اسلامی, قانون مجازات اسلامی1392, مجازات, معافیت مشروط