موانع خواستگاری در حقوق ایران
موانع خواستگاری در حقوق ایران
در آداب ورسوم ایرانی و اسلامی، خواستگاری اولین مرحله ازدواج زن و مرد است. خواستگاری تقاضای ازدواج مرد از زن است. این تقاضا، در قوانین ما با محدودیت هایی روبرو است. به عبارت دیگر، مردان نمی توانند از هر زنی بخواهند که با آنها ازدواج کند، بلکه در این زمینه موانعی وجود دارد. در این مطلب، قصد برشمردن این موانع و آشنایی با هر یک از آنها را داریم. به طورکلی، موانع خواستگاری که از آن به عنوان موانع ازدواج هم یاد می شود، هشت مورد است:
شوهردار بودن زن مرد نمی تواند از زنی که متأهل و دارای شوهر است، خواستگاری کند. یکی از شرایط صحیح بودن عقد ازدواج، بدون شوهر بودن خانم است، تا جایی که قانون مدنی ما، نکاح با زن شوهردار را در صورتی که نسبت به متأهل بودن زن و ممنوع بودن ازدواج با او علم وجود داشته باشد، موجب بطلان ازدواج می داند و در عین حال، این زن و مرد برای همیشه از ازدواج باهم محروم می شوند. البته اگر طرفین جاهل باشند و عقد جاری کنند و به رابطه زناشویی منجر شود، بازهم حرمت ابدی ایجاد می شود. این حکم مهم، به جهت حفظ بنیان خانواده و جلوگیری از ایجاد تردید نسبت به نسب فرزندان متولدشده است.
داشتن چهار زن دایمی بر اساس مقررات قانونی و شرعی، هرگاه مردی با چهار زن به طور هم زمان عقد ازدواج، به صورت دایم منعقد کرده باشد، از ازدواج دایم با زن پنجم منع شده است. به همین دلیل، خواستگاری این مرد از زن دیگری امکان پذیر نیست.
در عده بودن زن عده مدتی است که در طی آن، زنی که عقد ازدواجش برهم خورده است، نمی تواند ازدواج مجدد کند. عده در قانون، دارای اقسامی است که هرکدام از آنها مدت خاص خود را دارد. خواستگاری از زنی که در هریک از اقسام عده قرار دارد، ممنوع است؛ بنابراین ازدواج با او نیز باطل بوده و اگر اجرای عقد ازدواج منجر به رابطه زناشویی شود، حتی با جهل آنها، حکم حرمت ابدی جاری می شود.
خویشاوندی نسبی، سببی و رضاعی شرع و قانون، خواستگاری و به تبع آن، ازدواج با خویشاوندان نسبی، سببی و رضاعی را منع کرده است. خویشاوندان نسبی، پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ، فرزند و نوه ها، برادر و خواهر و فرزندان آنها، عمه و عمو و خاله و دایی خود شخص و پدر و مادر و اجداد و جدات او هستند. خویشاوندان سببی، خویشاوندانی هستند که از طریق ازدواج با شخص قرابت پیدا می کنند بنابراین نکاح میان مرد و مادر و جدات زن حتی پس از برهم خوردن ازدواج ممنوع است. علاوه بر این، ازدواج میان مرد و زنی که سابقاً زن پدر یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از نوادگان او بوده و نیز نکاح مرد با فرزندان دختر زن خود، مشروط به وقوع نزدیکی میان زن و مرد باطل است. از محارم سببی دیگری که ازدواج با او برای مرد ممنوع است، خواهر زن او است. مرد نمی تواند هم زمان دو خواهر را به عقد نکاح دایم یا موقت خود درآورد. خویشاوندان رضاعی نیز، کسانی هستند که از طریق رضاع و شیر خوردن با شخص قرابت می یابند. این نوع خویشاوندی دارای شرایط خاصی است که در صورت وجود آنها، موجب ممنوعیت خواستگاری و نکاح میان اقربای رضاعی می شود.
مطلقه بودن به سه طلاق و ۹ طلاق زنی که سه مرتبه متوالی زن یک نفر بوده و مطلقه شده است، نمی تواند دوباره با همان مرد ازدواج کند، مگر این که به عقد ازدواج دایم مرد دیگری درآید و پس از وقوع نزدیکی با او، به واسطه طلاق، فسخ یا فوت، جدایی حاصل شود. افزون بر این، هرگاه مردی زن خود را ۹ بار طلاق دهد که ۶ تای آنها از نوع طلاق عدی و سه تای آنها بائن باشد، دیگر هرگز نمی تواند با آن زن ازدواج کند. طلاق عدی طلاقی است که در آن مرد به زن رجوع کرده و با وی نزدیکی می کند و پس از آن، او را طلاق می دهد. اما در طلاق بائن، مرد حق رجوع دوباره به زن را ندارد. امروزه ۹ طلاقه کردن عملاً منسوخ شده و کاربرد چندانی ندارد.
کفر بر اساس احکام و قوانین اسلام و ایران، نکاح زن مسلمان با مرد غیر مسلمان جایز نیست. به این ترتیب، مرد نمی تواند از زنی که کافر است، خواستگاری کند. البته در صورتی که مرد مسلمان با زن غیرمسلمان اهل کتاب، مانند مسیحی یا یهودی ازدواج کند، به دین او احترام می گذارد و اشکالی از جهت اختلاف دین پیش نخواهد آمد. هرگاه زن و شوهر هر دو کافر باشند و زن اسلام اختیار کند، نمی تواند به زندگی زناشویی با مرد کافر ادامه دهد. در این صورت نکاح منحل خواهد شد، زیرا کفر هم ابتدائاً و هم استداماً مانع نکاح است.
لعان لعان در لغت، به معنای ناسزا گفتن و نفرین به یکدیگر است و در اصطلاح، نیز هنگامی رخ می دهد که زن و شوهر با سوگندهای ویژه ای یکدیگر را تخطئه کنند. هرگاه این عمل با تشریفات خاص خود میان زن و شوهر واقع شود، نکاح آنها قهراً منحل می شود و این دو نسبت به یکدیگر برای همیشه حرام شده و دیگر نمی توانند باهم ازدواج کنند. این مورد نیز، امروزه کاربرد چندانی ندارد.
احرام آخرین مانع خواستگاری و نکاح، احرام است. در حالت احرام، زن و مرد از ازدواج با یکدیگر منع شده اند. بنابراین عقد نکاح در حال احرام باطل است و در صورت آگاهی نسبت به چنین ممنوعیتی موجب حرام شدن ابدی زن و مرد نسبت به هم می شود. همان گونه که بیان شد، هریک از این عوامل هشت گانه در صورتی که وجود داشته باشند، مانعی در راه خواستگاری مرد از زن و به تبع آن، ازدواج آنها با یکدیگر است. قانون برای چنین ازدواج هایی ضمانت اجرای بطلان و گاه، حرام شدن مرد و زن نسبت به هم را قرار داده است.
منبع: http://www.hemayatonline.ir/newspaper/item/16683