پناهي به نام حضانت
نویسنده : مینا محمدطاهری
مقدمه
ديوار اختلاف والدين گاهي آنقدر طولاني و بلند است كه طفل از نگاه كردن به آن واهمه دارد و زمانيكه براي خاتمه اين اختلافات به دادگاه مراجعه مي‌كنند طفل با ديدن آنهمه تشريفات و گذراندن وقت و زماني بسيار طولاني و خسته‌كننده پشت در دادگاهها شاهد قهر و دعواي امثال والدين خود است. در اين ميان در لابه‌لاي جمعيت منتظر و كلافه، اطفالي مانند خود را مي‌بيند كه يا در آغوش مادر از ديدن لولويي به نام پدر واهمه دارد و يا دست در دست قوي پدر از نگاه كردن به مادري كه او را نامهربان خطاب مي‌كنند مي‌ترسد.
او نه فقط شاهد فحاشي بين مادر بزرگ مهربان و پدربزرگ خوب و يا دايي و عمو و خاله جان خود است بلكه مجرمين و متهمين زيادي را در دادگاهها زنجير به دست مي‌بيند. حالا چه كسي تضمين مي‌كند او دچار شب‌ادراري و افسردگي نشود؟ چه كسي آسيب روحي او را كه مكرر شاهد درگيري‌هاي قبل و بعد از طلاق والدين خود است را به بزهكاري، گرايش به اعتياد، افت تحصيلي، خشونت، اختلال شخصيت و آينده نزديك او ربط نمي‌دهد.
زمانيكه والدين به هر دليل از يكديگر جدا زندگي مي‌كنند (جدايي يا طلاق) هر يك تلاش مي‌كنند با وارد آوردن ضربه روحي و رواني و يا اثبات بي‌كفايتي ديگري در نگهداري و تربيت طفل خود گوي سبقت را بربايد.
در اين ميان طفل معصوم بي‌قدرت و تسليم در انتظار تصميم فرشته نجات درون دادگاه است.
حضانت
در قانون مدني ايران حضانت به معني نگهداري و تربيت اطفال تعريف گرديده كه اين وظيفه هم حق و هم تكليف والدين محسوب مي‌گردد. حتي اگر در يك منزل هم سكونت نداشته باشند.
نگاهداري و تربيت اطفال داراي دو جنبه مادي (به منظور تأمين هزينه‌هاي طفل كه در ايران نفقه ناميده مي‌شود) و معنوي است كه پروردن طفل به صورتي كه همزمان با رشد جسمي و فيزيكي، احساسات و عواطف نيز مورد توجه قرارگيرد ،مي باشد. در هنگام طلاق نگهداري اطفال تا سال هفتم ولادت به عهده مادر است و پس از آن پدر اولويت دارد.
حضانت در فقه «شيعه به سامان آوردن تربيت و آنچه كه به تأمين مصالح مربوط است از حفظ و خوابانيدن وي در رختخواب، بلندكردن و نظافت و شستشوي او و لباس‌هايش و بالاخره سرمه كشيدن به چشمان طفل، خوراك و پوشاك و ساير اموري كه بدان نيازمند است» معني شده است.
در پيمان‌نامه حقوق كودك نيز چنين آمده «در كليه اقدامات مربوط به كودكان كه توسط مؤسسات رفاه اجتماعي دولتي، خصوصي، دادگاهها، مقامات اجرايي يا نهادهاي قانونگذاري به عمل مي‌آيد منافع عاليه كودك از اهم ملاحظات مي‌باشد».
طبق ماده 1173 قانون مدني «هرگاه در اثر عدم مواظبت يا انحطاط اخلاقي پدر يا مادري كه طفل تحت حضانت اوست ،صحت جسماني ويا تربيت اخلاقي طفل در معرض خطر باشد ،محكمه مي تواند به تقاضاي اقرباي طفل يا به تقاضاي قيم او يا به تقاضاي رئيس حوزه قضائي هر تصميمي را براي حضانت طفل مقتضي بداند،اتخاذ نمايد».
¯از مهمترين مواردي كه باعث سقوط حضانت مي‌گردد:
– ابتلا به بيماري رواني
– شوهر كردن مادر
– نداشتن صلاحيت اخلاقي و رفتاري و عدم مواظبت، اعتياد زيان‌آور به الكل ، موادمخدر و قمار، اشتها به فساد اخلاق و فحشا، سوءاستفاده از طفل و ورود به مشاغل ضداخلاقي
¯مشكلات ملاقات طفل
– عدم رعايت سن طفل
– مشكلات جسماني طفل
– زمان و مكان نامناسب ملاقات (كلانتري)
– ممانعت در انجام ملاقات
كه همه اين موارد باعث گره‌خوردن و اختلاف جديد والدين و بوجود آمدن مشكلات روحي متعدد براي طفل مي‌باشد.
شايد بتوان گفت در اين موارد جاي پاي مواد قانوني براي رفع اين مشكلات بسيار كم‌رنگ است و نياز به بررسي بيشتري دارد.
اينكه دستگاههاي قضايي و نهادهاي حمايتي دولتي و غيردولتي سعي و تلاش دارند تا از حقوق كودكان حمايت نمايند بحث تازه‌اي نيست اما مي‌توان راهكارها و پيشنهادهاي عملي جهت كاهش مشكلات ناشي از نگهداري طفل رابراي فرد نگهدارنده در نظر گرفت.
فراموش نكنيم مادري كه مسؤوليت نگهداري طفل را به عهده دارد ممكن است با تنگ نظري‌هاي خانواده و جامعه درگير باشد و مجبور باشد براي تأمين مخارج زندگي و آسايش طفلش زمان بيشتري را خارج از منزل بگذارند. شايد با كاهش مشكلات در نگهداري و حضانت از طفل آمار آزار جسمي و جنسي اطفال را كه از طريق نامادري و يا ناپدري بوجود مي‌آيد، كاهش داد و از بزهكاري اطفال و يا سرپرستان آنها جلوگيري كرد.
راهكارهاي پيشنهادي كاهش مشكلات كودكان تحت حضانت
– آموزش و مشاوره رايگان و اجباري والدين در رويارويي با نگهداري و سرپرستي طفل قبل از عهده‌داري حضانت.
– آموزش و مشاوره رايگان و اجباري نامادري و ناپدري.
– بررسي سلامت رواني، عاطفي، اقتصادي و اجتماعي سرپرست طفل ( به جهت اينكه فرزند در دوران كودكي تحت‌تأثير الگوهاست و پدر و مادر بايد الگوي سالم شخصيتي باشند.)
– بررسي سلامت رواني و عاطفي نامادري و ناپدري.
– الزامات قانوني پرداخت نفقه توسط پدران تشديد شود تا زمينه بزهكاري مادران كاهش يافته و يا وقت بيشتري را براي تربيت و رشد فرزند خود اختصاص دهند.
– سازمان صداوسيما جهت ارتقاء سطح آگاهي‌هاي عمومي، برنامه‌هايي به صورت فيلم، جلسات مشاوره، زيرنويس و … در مورد حضانت فرزندان تهيه و ارائه كند.
– آموزش و پرورش در برگزاري كلاسهاي اجباري در زمينه ارتقاء وضع تحصيلي كودكان تك‌سرپرست تلاش بيشتري كند.
– ايجاد مراكز نگهداري كودكان (مهدكودك- پيش دبستاني) در جوار ادارات زنان.
– فراهم كردن كار نيمه وقت زنان شاغل در زمان روبرويي با مشكلات حضانت فرزندانشان.
– تأمين امنيت شغلي والديني كه در دوران اوليه طلاق و پذيرش حضانت تقاضاي مرخصي دارند.
– ايجاد كمك‌هاي رفاهي مؤثر در حمايت از مادران سرپرست فرزند.
– بيمه كردن زنان و اطفالي كه تحت حضانت مادران مي‌باشند.
– تخفيف مراكز آموزشي درسي و غيردرسي براي اطفال و نوجوانان تك‌والد.
– ايجاد مراكز مشاوره رايگان و يا تحت پوشش بيمه قرار گرفتن مشاوره براي خانواده‌ها.
– برگزاري گردهم‌آيي قضات صاحب‌نظر و با تجربه درخصوص رفع مشكلات حضانت.
– ارائه بروشور و جزوات آموزشي نگهداري و تربيت صحيح اطفال در دادگاههاي خانواده، مدارس، مراكز عمومي و …
– تعامل فرهنگي بيشتر با كشورهاي اسلامي درخصوص موضوع حضانت فرزندان.
– معرفي افراد موفق كه حضانت را به عهده دارند و فرزندان صالح و سالم تربيت كرده‌اند.
– الزامي نمودن انجام مشاوره حقوقي و روانشناختي خانواده‌هاي در حال طلاق به جهت تصميم‌گيري صحيح ومنطقي درخصوص حضانت فرزندان.
– ايجاد بانك اطلاعاتي كودكان تحت حضانت از طريق مراكز قضائي.
– استعلام از وضع روحي و رواني كودكان تحت حضانت.
– نيم‌بها كردن خدمات تفريحي، درماني و … براي كودكان تك‌والد.
– تسهيلات ويژه مسافرتي براي زناني كه به تنهايي حضانت كودكان را به عهده دارند.
– داير نمودن خطوط تلفني مشاوره براي والديني كه حضانت را به عهده دارند.
– در اختيار قراردادن كتب آموزشي در درمانگاهها و مدارس و غيره جهت آشنايي با مشكلات زمان حضانت فرزندان.
مينا محمدطاهري
اداره حمايت از حقوق زنان و كودكان
اداره كل اجتماعي و فرهنگي قوه قضاييه
منابع:
1- قانون مدني
2- جواهرالكلام. نجفي شيخ محمد حسن-1418 هـ.ق، ص 384
3- پيمان نامه حقوق كودك ماده 3 – بند
منبع:
http://www.aafaagh.ir/tabid/60/ctl/Edit/mid/411/Code/11/Default.aspx
برچسب ها:حضانت