طلاق یا بحران اجتماعی
'با لباس سفید می ری، با کفن بیرون می آیی'، این جمله ای ماندگار در فرهنگ خانواده های ایرانی است که وقتی دختر خود را به خانه بخت می فرستند به او متذکر می شوند.
البته این موضوع نه به مفهوم سوختن و ساختن با هر شرایطی است اما این جمله راز زندگی مشترک، موفق و با دوام را که ریشه در فرهنگ ما ایرانی ها دارد و در دستورات الهی دین اسلام نیز سفارش های زیادی در باره آن شده آشکار می کند.
زندگی زناشویی بر اساس علائق طبیعی و فطری بنا شده است اما اگر در برخی مواقع این نوع زندگی دچار مشکلات اساسی شود و زن و مرد دایم با هم اختلاف پیدا کنند اسلام راه را برای پایان دادن به آن پیش بینی کرده است. طلاق گرفتن مانند بسیاری از مسایل حقوقی ،دارای قوانین و مقرراتی است و قانونگذار برای کم کردن موارد طلاق و انصراف زوجین از جدایی، قوانین مربوطه را به قدری سخت اعمال می کند که در بسیاری از مواقع زوجین از طلاق گرفتن منصرف شده و به زندگی مشترک باز می گردند. اما طی سال های اخیر نوعی از طلاق باب شده که در حال رواج یافتن است و آن' طلاق توافقی ' است. تغییر شیوه های همسریابی در سال های اخیر، افزایش توقعات و خواسته های زوجین وتفاوت دیدگاه های آنها، شناخت کافی و مناسب نداشتن از اوضاع و احوال فرهنگی و شخصیتی یکدیگر از مهم ترین عوامل درخواست طلاق از سوی زوجین است، البته اعتیاد و بیکاری را نیز نباید از نظر دور داشت.
در حالی که زنان و خانواده های ایرانی اغلب بسیار سازگار و حاضر به سازش به شرط تامین حداقل امکانات و نیازهای مادیشان هستند؛ اما وقتی در تامین همان حداقل با مشکل مواجه می شوند و به هر سازمانی مراجعه می کنند نتیجه ای نمی گیرند، چاره ای جز طلاق نمی یابند. طلاق توافقی، طلاقی است که در آن زن و شوهر در تمام زمینه های مربوط به زندگی مشترک از جمله مهریه، نفقه، جهیزیه و در صورت داشتن فرزند مشترک، حضانت فرزند توافق می کنند و دادخواست 'صدور گواهی عدم امکان سازش' را تنظیم و به دادگاه تسلیم می کنند. برخی از کارشناسان با توجه به افزایش آمار طلاق به ویژه طلاق توافقی، معتقدند این نوع طلاق که در مدت زمان کوتاه صادر می شود به بنیان خانواده لطمه می زند و پیشنهاد می کنند که دادگاه خانواده ابتدا زوجین را به مراکز مشاوره خانواده هدایت کند و پس از آن در صورت حاصل نشدن توافق، گواهی «عدم امکان سازش» را صادر کند.
دشواري هاي دوران پس از جدايي براي زنان به مراتب بيشتر است
انتخاب ميان ادامه دادن به زندگي مشترکي که پر از اختلافات کوچک و بزرگ است و جدا شدن، انتخاب ميان بد و بدتر است. گاه شرايط زندگي مشترک آن قدر دشوار مي شود که همسران ترجيح مي دهند، سختي طلاق را به جان بخرند. بدون شک زندگي پس از طلاق، هم براي مرد و براي زن متفاوت و در بسياري مواقع سخت است. اما دشواري هاي دوران پس از جدايي براي زنان به مراتب بيشتر است. تنگناهاي اقتصادي، کمبودهاي عاطفي، وسواس هاي فکري، حاشيه هاي ناخواسته از برخورد نامناسب اطرافيان و جامعه و مشکلات مربوط به سرپرستي فرزندان از مهم ترين دغدغه هاي زناني است که براساس قانون، مطلقه نام مي گيرند. مقايسه ميان وضع زنان و مردان پس از جدايي و حتي مقايسه ميان زنان مطلقه و بيوه نشان مي دهد، تنگناهاي پيش روي زني که از همسر خود جدا مي شود در مقايسه با دو گروه ديگر بيشتر است. نگاهي گذرا به وضع زنان مجرد در جامعه نشان مي دهد ، شرايط زناني که همسر خود را از دست مي دهند با زناني که از همسر خود جدا مي شوند، متفاوت است. گرچه چالش هايي مانند نيازهاي معيشتي، عاطفي و اجتماعي براي هر دو گروه از زنان وجود دارد، اما نمي توان انکار کرد که زنان مطلقه با واکنش هاي منفي بيشتري از سوي جامعه مواجه مي شوند.
طلاق از نگاه آمار
بررسي چند دوره سرشماري، بيانگر تغييرات قابل تاملي در آمار طلاق در کشور است. مطابق سرشماري سال 1365، 103 هزار زن در اين سال خود را مطلقه معرفي کردند. پس از ده سال يعني در سال 1375، تعداد زنان مطلقه کشور به 110هزار نفر رسيد. اما در سرشماري سال 1385، رقم زنان مطلقه کشور بالغ بر 252 هزار نفر گزارش شده است. بررسي دقيق تر اين آمار نشان مي دهد، در سال 1365، 35 هزار مورد، سال 1375، 37 هزار مورد، سال 1385، 94 هزار مورد و در سال 1390، 130 هزار مورد طلاق در کشور اتفاق افتاده است. بنابراين آمار طلاق در کشور متناسب با رشد جمعيت، با شتاب رو به افزايش است و براساس همين آمار در خوشبينانه ترين حالت، از اين پس سالانه حداقل 130 هزار زن به تعداد زنان مطلقه کشور اضافه مي شود.
ميانگين سن طلاق کاهش يافته است
دانشيار و معاون پژوهشي مرکز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه، ضمن تائيد آمارهاي فوق مي گويد: مقايسه اين آمارها نشان مي دهد از سال 1365 تا 1375، آمار طلاق رشد زيادي نداشته است، اما در ده سال بعد يعني از 1375 تا 1385، آمار طلاق به بيش از دو برابر افزايش يافته است؛ يعني تعداد زنان مطلقه در طول اين ده سال، دو برابر شده است و همين آمار نشان مي دهد رقم طلاق در سال (94 هزار مورد) حدود سه برابر آمار آن در سال 75 (37 هزار مورد) بوده است.
شهلا کاظمي پور با بيان اين که در جامعه ايران هم اکنون تعداد موارد طلاق، افزايش و ميانگين سن آن کاهش يافته است، مي گويد: مسائل زنان مطلقه متنوع است. بدون شک مشکلات زني که در سن بالا از همسر خود جدا مي شود با زني که در سن پايين طلاق مي گيرد و همچنين بچه دار بودن يا بچه دار نبودن، مسائل گوناگوني را پيش روي اين زنان قرار مي دهد. اما آنچه ميان همه زنان مطلقه تقريبا مشترک است، آن است که شانس ازدواج اين زنان به حداقل مي رسد،؛ بويژه آن که در حال حاضر تعداد دختران جوان مجرد در جامعه زياد است. در حالي که اگر يک مرد به هر دليلي همسر خود را از دست بدهد، ترجيح مي دهد با يک دختر مجرد ازدواج کند و شرايط جمعيتي جامعه هم در حال حاضر اين امکان را به او مي دهد.
وی در ادامه با بیان این که شايد در جامعه ايران، نگرش به موضوع طلاق کمي متعادل تر از گذشته شده است، می گوید: با این وجود هنوز نگرش درباره زنان مطلقه تغيير نکرده است؛ ولي چون جامعه گسترده شده است و شيوه ظاهر شدن زنان و دختران اين روزها تفاوتي ندارد و سن ازدواج هم بالا رفته است، تشخيص اين که يک زن مطلقه است يا متاهل، دشوار است، بنابراين اين مشکل ساده تر شده است.
تنگناهاي اقتصادي و نبود سياست هاي حمايتي
کاظمي پور مهم ترين مساله زنان مطلقه را تنگناهاي اقتصادي مي داند و در اين باره توضيح مي دهد: با توجه به اين که فقط حدود 15 درصد جمعيت زنان ايران شاغل هستند، بنابراين مي توان نتيجه گرفت، مهم ترين دغدغه بيشتر زنان مطلقه، مشکلات اقتصادي است. ممکن است برخي از آنان از محل مهريه تامين معاش کنند يا از ارث و ميراث بهره اي ببرند، اما همچنان بيشتر زنان سرپرست خانوار با مشکلات اقتصادي بسياري روبه رو هستند.
معاون پژوهشي مرکز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه معتقد است مشکلات اجتماعي به مشکلات اقتصادي اين زنان دامن مي زند. وقتي زني مطلقه است، در بازار کار هم به گونه اي متفاوت به او نگريسته مي شود. بنابراين حق انتخاب او در عرصه اشتغال محدود مي شود و در جوامع شهري که به مراتب آزادتر از جوامع کوچک مانند روستاهاست، احتمال به خطر افتادن اين زنان بيشتر است.
معاون پژوهشي مرکز مطالعات جمعيتي آسيا و اقيانوسيه تاکيد مي کند: زني که درآمد ندارد، بدون شک زير خط فقر است، حال اگر همسر داشته باشد، مشکلاتش کمتر است. به همين دليل سياست توانمندسازي همه اقشار زنان بايد در دستور کار قرار گيرد و سياست هاي حمايتي نبايد فقط محدود به زنان آسيب پذير مانند زنان سرپرست خانوار شود. اين توانمندسازي ها بايد از روز نخستي که دختران جوان جامعه ايران به دبيرستان و دانشگاه مي روند، اتخاذ شود. اما نبايد فراموش کنيم توانمندسازي فقط به معني سر کار رفتن زنان نيست، بلکه زنان مي توانند با کسب مهارت هاي گوناگون و با کارهاي مختلف حتي در خانه براي خود درآمدزايي داشته باشند.
عبور از مرز بحران
يکي از مهم ترين دلايلي که زنان ما نمي توانند بسادگي بحران طلاق را پشت سر بگذارند، به دليل کارکرد انفعالي شان در زندگي مشترک و جامعه است. متاسفانه در جوامع در حال گذار مانند ايران که باورهاي مردسالارانه بر بسياري نگرش هاي جامعه سايه افکنده است، حتي بسياري از زنان شاغل به همسر خود وابسته هستند. به همين دليل وقتي به هر دليل همسر خود را از دست مي دهند، نمي توانند اين خلأ را تا مدت ها پر کنند.
اما از سوي ديگر بسياري زنان در برداشت خود از پاره کردن تار و پودهاي وابستگي تصور مي کنند، وابسته نبودن به معناي تحکم افراطي و انفرادي عمل کردن است و شايد اين رفتارها نيز ناشي از آموزه هاي نادرست فرهنگي باشد. بنابراين يکي از مهم ترين گام ها بايد در درون خانواده ها برداشته شود تا زن و مرد ضمن عشق و علاقه و صميميت، هويت مستقل خود را حفظ کنند. يک زن علاوه بر آن که مي تواند مادر يا همسري خوب باشد، نبايد از تعالي و رشد دروني و توجه به استعدادهاي فردي اش غافل بماند. اما اگر اين رشد فردي اتفاق نيفتد و کارکرد زن همواره بر دو نقش همسري و مادري متمرکز شود، پس از آن که زن به هر دليل همسر خود را از دست بدهد با بحران هاي زيادي مواجه مي شود که به دليل نبود سياست هاي حمايتي در جامعه، احساس بي پناهي به او دست مي دهد.
منابع:
1-روزنامه جام جم 14/4/ 1391
2-خبرگزاری ایرنا 27/3/1391
3-خبرگزاری ایسنا28/3/91
روزنه
بحران پس از جدايي
طلاق توافقی طی چند سال اخیر در کشور ما زیاد شده و بسیاری از زن و شوهرها بنا به دلایلی که بیشتر مشکلات مالی و معیشتی است از یکدیگر جدا می شوند. زیاد شدن طلاق توافقی را- به هر علتی که باشد- باید یک بحران اجتماعی توصیف کرد و گفت شاید تعداد اینگونه طلاق ها به مرز هشدار رسیده و حتی در برخی خانواده ها بسیار پذیرفته شده است. البته برخی از زوج ها هم برای خلاصی فرزندانشان از خدمت سربازی بصورت ظاهری از هم طلاق می گرفتند اما با سخت گیری در این زمینه اینگونه درخواست ها بسیار نادر است. رئیس کل دادگستری استان کرمان در این خصوص افزایش آمار طلاق های توافقی را یک تهدید برمی شمرد ومی گوید: ازهم پاشیدگی خانواده ها عامل بروز آسیب های مختلفی برای اعضای این خانواده ها می شود.
حجت الاسلام علی توکلی یکی از مشکلات بسیاری از خانواده ها را عدم شناخت زوجین از خواسته ها و نیازهای یکدیگر عنوان می کند و می گوید: هر یک از زوجین نمی توانند به خوبی نقش های خود را ایفا کنند. حمایت، مسئولیت پذیری، قدرشناسی و توجه، از جمله خواسته های زن از مرد است و مرد نیز به حمایت و محبت همسر خود نیاز دارد.
وی نبود محبت و مودت را حلقه مفقوده در بسیاری از خانواده ها می داند و می گوید: ابراز علاقه باید همراه با رفتارهای عملی باشد و صرف ابراز زبانی علاقه، جوابگو نیست.
وی با اشاره به تعیین برخی مهریه های زیاد تاکید کرد مهریه های سنگین عامل دوام زندگی خانوادگی نیست و آنچه موجب محکم شدن پایه های زندگی خانوادگی می شود، محبت و مهربانی است.
رئیس کل دادگستری استان کرمان، بر ارایه آموزش های لازم به افراد در شرف ازدواج تاکید می کند و می گوید: ستاد پیشگیری از وقوع جرم و آسیب های اجتماعی دادگستری با همکاری سایر دستگاه های مربوط در این زمینه برنامه ریزی های خوبی را انجام داده است.
منبع:http://www.maavanews.ir/tabid/38/ctl/Edit/mid/384/Code/9995/Default.aspx
برچسب ها:طلاق