گسترش اسیدپاشی در سایه خلا قانونی
به گفته حقوقدانان عدم بازدارندگی قانون مجازات اسید پاشی یکی از عواملی است که باعث گردیده وقوع این جرم افزایش یابد…
در سالهای اخیر تعداد قربانیان اسید پاشی کم نبوده است، با نگاهی گذرا به پرونده‌ها این بزه می‌توان دریافت که بیشترین قربیان این ناهنجاری زنان هستند. مسئولان و کار‌شناسان بار‌ها از افزایش این پدیده ابراز نگرانی کرده‌اند؛ اما عملا کاری برای رفع این معضل صورت نگرفته است.
بررسی پرونده‌های اسیدپاشی در سالهای اخیر ثابت می‌کند متوسط مجازات اسیدپاشی که امروزه از طرف قضات تعیین می‌شود با استناد به ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی حدود ۲ تا ۵ سال حبس و پرداخت دیه است که در صورت عدم پرداخت دیه، مجرم طبق ماده ۶۹۶ قانون مجازات اسلامی در زندان باقی می‌ماند.
این مجازات در حالی برای مرتکبان اسیدپاشی تعیین می‌شود که بر اساس قانون مجازات اسلامی چنانچه فردی مرتکب ضرب و جرح عمدی شود، بنابه درخواست قربانی باید به قصاص محکوم شود؛ اما قصاص بر اساس ماده ۲۷۲ قانون مجازات اسلامی ۵ شرط دارد که معمولا اعمال آن را در خصوص مجرمان اسیدپاشی منتفی می‌کند.
به گفته حقوقدانان عدم بازدارندگی قانون مجازات اسید پاشی یکی از عواملی است که باعث گردیده وقوع این جرم افزایش یابد، هرچند لزوم تدوین قوانین به روز در برخورد با بزه اسید پاشی به خوبی احساس می‌شود؛ اما نقش انجام اقدامات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی را در امر پیشگیری نباید فراموش کرد.
قبح اسید پاشی در جامعه از بین رفته است
دکتر سعید معید فر جامعه شناس، استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و عضو انجمن جامعه شناسی در خصوص علل افزایش وقوع اسید پاشی به مهرخانه گفت: طبق بررسی های صورت گرفته وقوع اسید پاشی در کشور افزایش یافته است که البته در دهه های قبل نیز این مسئله وجود داشته است.
دکتر عبدالصمد خرمشاهی حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری که در حال حاضر وکیل معصومه عطایی قربانی اسیدپاشی است در خصوص وقوع جرم اسیدپاشی به مهرخانه گفت: آمارها نشان می دهد که بیشتر اسیدپاشی ها از ناحیه مردان صورت می گیرد و زنان قربانیان این فاجعه دردناک هستند.
این حقوقدان گفت: با کمال تعجب این اتفاق در پنج ساله اخیر به شدت افزایش یافته است، به طوری که هر چند ماه یکبار با پرونده هایی مواجه می شویم که از شهرهای مختلف کشور برای دادرسی در دادگاه ها به جریان می افتد، در چند سال اخیر شاهد آن هستیم که قبح این کار از بین رفته است و کسانی که به هر انگیزه ای مبادرت به این کار می کنند، جسور شده اند.
سلب حق انتخاب قربانی؛ هدف متهمان اسید پاشی
معید فر با بیان اینکه وقوع این جرم بیشتر بر روی زنان اتفاق می افتد گفت: اسید پاشی در اغلب موارد به خاطر مسایل احساسی و علاقه های نادرست و نسنجیده پیش می آید،دلبستگی شدید که پس از مدتی با طرد طرف مقابل به همراه است، می تواند انگیزه ای برای این عمل قبیح باشد؛ چراکه در این گونه روابط، اشخاص احساس تصاحب به یکدیگر دارند و با هر شکاف و فاصله ای در این رابطه طرف مقابل در صدد انتقام جویی بر می آید.
وی با اشاره به این مطلب که اسیدپاشی در واقع گرفتن حق انتخاب از قربانی است افزود: فرد طرد شده با اسیدپاشی بر روی صورت طرف مقابل زندگی را برای همیشه از وی می گیرد تا شخص نتواند مثل سابق زندگی کند و شخص دیگری او را برای ادامه زندگی انتخاب کند.
خرمشاهی با بیان اینکه اسیدپاشی قابل مقایسه با جرم دیگری نیست گفت: برخی پرونده های اسیدپاشی بدتر از قتل و مرگ است، بیشتر متهمان انگیزه خود را حس انتقام جویی کورکورانه مطرح می کنند، در این جرم قربانی مدام در حال عذاب کشیدن است و به عقیده من خشن ترین جرمی است که می تواند اتفاق بیفتد.
دکتر فیروز محمودی جانکی حقوقدان و استاد دانشگاه تهران در خصوص جرم شناسی اسید پاشی به مهرخانه گفت: برخی افراد به خاطر ناکامی از یک رابطه عاشقانه و یا خصومت خانوادگی دست به انتقام جویی از طرف مقابل خود می زنند، این انتقام جویی می تواند با ضرب و شتم، فحاشی و یا ابزارهای شدیدتری مثل اسید پاشی صورت گیرد.
وی ادامه داد: با بررسی پرونده های اسید پاشی می توان نتیجه گرفت که اکثر این حوادث به خاطر ناکامی در ازدواج با دختر یا پسر مورد علاقه صورت می گیرد که متهم می خواهد با این روش تمام زیبایی شخص مقابل را از او بگیرد.
دکتر سید محمد صادق مهدوی جامعه شناس، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و معاون هماهنگی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص اسید پاشی به مهرخانه گفت: در اسید پاشی عوامل روانشناختی و فردی مهم تر است، جز پدیده هایی است که با تبیین سطح کلان و روندهای اجتماعی خیلی نمی توان نتیجه گرفت و باید بر روی عوامل روانشناختی و درون فردی کار کرد ،که یکی از مهم ترین عوامل می تواند سر خوردگی، شکست و ناکامی و ترس از دست دادن یک موجود گرانبها باشد که فرد به او علاقه بسیاری دارد.
اسید پاشی نوعی خشونت علیه زنان است
معید فر اسیدپاشی را نوعی خشونت مردانه علیه زنان دانست و گفت: در وقوع این جرم مرد که احساس سرشکستگی و ناکامی می کند، به جای ابراز علاقه و محبت برای جلب طرف مقابل دست به خشونت و پرخاشگری می زند تا شریک مقابلش نتواند در اختیار شخص دیگری قرار گیرد.
معید فر گفت: فعل اسیدپاشی از نگاه سنتی به زنان نشات می گیرد، در گذشته مردان همواره تصمیم گیرنده بودند و زنان در انتخاب اراده ای نداشتند، دختران علیرغم تمایل و عدم تمایل زندگیشان را با شخص دیگری آغاز می کردند؛ اما امروزه زنان در تمامی عرصه ها فعال هستند، رابطه یک سویه را نمی پذیرند و در انتخاب منفعل هستند.
این جامعه شناس تصریح کرد: به عقیده من مردانی که اقدام به اسیدپاشی می کنند به بخش های سنتی تر جامعه و مناطق توسعه نیافته وصل هستند، بنابراین تحت آن تصورات و تربیت اجتماعی، سلب حق انتخاب از زنان و دختران را حق خود می دانند.
خرمشاهی تاکید کرد: طبق بررسی های انجام شده اسیدپاشی در پاکستان نیز بسیار رواج دارد، قربانیان آن زنان هستند، این جرم تا آخر عمر گریبانگیر قربانی است و در کنار تمام این مشکلات اقتصادی برای درمان نیز وجود دارد.
وقوع اسید پاشی با نقشه قبلی صورت می گیرد
مهدوی تصریح کرد: در اسیدپاشی فرد متهم دچار جنون آنی می شود، البته در روانشناسان و جامعه شناسان معتقدند جنون آنی بدون نقشه قبلی و برنامه است، حس ناهنجاری به آدم دست می دهد که به آزار رساندن به خود یا دیگران منجر می شود که در آن برنامه ای از قبل نهفته نبوده است، افراد آنی دست به چنین اقدامی می زنند.
وی با بیان اینکه جنون آنی مقدمات و فراهم سازی ندارد، گفت: در اسید پاشی فرد از قبل آمادگی پاشیدن اسید بر روی صورت فرد مورد نظر را دارد، به قصد اسیدپاشی اسید تهیه می کند و به دنبال فرصت مناسب می گردد تا نقشه خود را عملی کند که هر چند با نقشه قبلی است؛ اما به نظر من فرد تا دچار جنون آنی نشود دست به چنین رفتار غیر انسانی نخواهد زد، فردی که دچار جنون آنی شده است بعد از مدتی که آرامش پیدا کرد تازه خودش متوجه نمی شود که دست به چه کاری زده است.
افراد متهم همیشه با احساس گناه زندگی می کنند
مهدوی با بیان اینکه افرادی که دست به این کار می زنند معمولا قبل از اقدام به اسید پاشی با کسی مشورت نمی کنند، گفت: متهم کاملا مخفیانه این کار را انجام می دهد، از درون با خودش کلنجار می رود، احساس ناکامی شدید می کنند و بالاخره دست به چنین اقدامی می زنند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با تاکید به این نکته که اسید پاشی حاصلی جز پشیمانی ندارد ادامه داد: این نوع ندامت دیگر سودی ندارد، اگر آسیب جدی به فرد برسد و مجموعه صورت کامل از بین رود، این ندامت مشکلی را حل نخواهد کرد آسیب های جدی را بر قربانی وارد می کند و فرد مدام با احساس گناه زندگی می کند.
وی افزود: افرادی که اقدام به اسید پاشی می کنند همواره احساس گناه داشته و با این احساس زندگی کنند، فشار و استرس روانی بسیار زیادی را بر این افراد وارد می شود که غذا خوردن،آرامش و خواب او را مختل می کند، البته اسید پاشی آسیب بسیار جدی برای قربانی دارد و هر چه مقدار اسید بیشتر باشد، اثرات روانی که بر فرد باقی می گذارد بیشتر خواهد بود.
قربانیان اسید پاشی همیشه احساس ترس خواهند داشت
مهدوی یادآور شد: وقتی اسید روی لباس یا دست و پای فرد ریخته می شود، شاید فشار روانی ایجاد نکند اما احساس ترس دائم را در فرد ایجاد می کند به طوری که قربانی از سایه خودش نیز بترسد و این گونه معاشرتش با دیگران دچار اختلال و دست خوش نابسامانی می شود، علاوه بر این اگر آسیب ها جدی تر باشد و زیبایی و بینایی را از فرد بگیرد عواقب جدی تری را به همراه خواهد شد و اگر فرد قربانی زن باشد و زیبایی خود را از دست دهد فشارهای روحی و روانی بیشتری ر ا متحمل خواهد شد.
تهدید می تواند به خشونت تبدیل شود
مهدوی تصریح کرد: میزان پرخاشگری در برخی جوامع بالاست که از عوامل فرهنگی نشات می گیرد البته صرف نظر از جنبه فرهنگی جنبه فردی مهم دارد، افرادی که فاقد منطق و استدلال هستند برای اثبات نظر خودشان یا رد نظر دیگران دست به خشونت می زنند، این افراد قادر به حل مسایل از طریق مسالمت آمیز نیستند.
وی گفت: بر طبق یک تئوری روانشناسی آدم ها هر چقدر هم پرخاشگر باشند دست به خشونت نمی زند، فردی که دست به خشونت می زند اول تهدید می کند، بعد تطمیع و اگر تهدید و تطمیع کار ساز نبود به خشونت دست خواهد زد که البته به عقیده من تهدید هم نوعی خشونت است
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد : خشونت به یکباره انجام نمی شود، خانم هایی که در یک رابطه عاطفی و عاشقانه هستند و تهدید می شوند این تهدید را باید جدی بگیرند که احتمال اینکه این تهدید به خشونت تبدیل شود وجود دارد.
خلاء قانونی بر افزایش اسید پاشی دامن می زند
خرمشاهی به مشکلات مجازات قصاص در اسید پاشی اشاره کرد و گفت: طبق ماده ۲۷۲ قانون مجازات اسلامی، یکی از شرایط اجرای قصاص مساوات و برابری میزان قصاص است، تا به حال شاهد آن بوده ایم که حکم قصاص در این زمینه اجرا نشده است و همین قضیه می تواند یکی از عوامل گستاخی متهمان باشد، مثلا در حکم قصاص بینایی اگر فقط قرار باشد تنها بینایی مجرم گرفته شود عدالت اجرا نشده است؛ چراکه ممکن است سایر اعضای فرد آسیب دیده نیز بر اثر پاشیدن اسید سوخته باشد.
وی با اشاره به این مطلب که خلاء قانونی تنها یکی از عوامل افزایش این جرم است گفت: فقر فرهنگی، فقر مالی و عدم آموزش کافی از جمله عواملی هستند که در افزایش این جرم نقش دارند.
خرمشاهی در ادامه گفت: طبق ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی هرکس عمدا" به دیگری جرح یا ضربی وارد آوردکه موجب نقصان یا شکستن یا از کارافتادن عضوی از اعضاء یا منتهی به مرض دایمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی علیه گردد در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد چنانچه اقدام وی موجب اخلال در نظم و صیانت وامنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد و در صورت درخواست مجنی علیه مرتکب به پرداخت دیه نیز محکوم می شود؛ پس می بینیم در بحث اسیدپاشی تنها دیه و زندان کافی نیست و بحث قصاص هم مشکلات خاص خودش را دارد.
سید سلمان ذاکر نماینده مردم ارومیه و عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با اشاره به افزایش جرم اسیدپاشی در سال های اخیر به مهرخانه گفت: علیرغم تفاوت رشد این جرم نسبت به سال های گذشته، قوه قضاییه با بزهکاران برخوردی بازدارنده ای ندارد.
وی تصریح کرد: یک قانون از زمان تصویب تا هر زمان که کارآمد باشد، قابلیت اجرا داشته و شدت و کاهش یک جرم باعث نمی شود که مسئولان آن را تغییر دهند.
عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس گفت: باید در صورت رضایت شاکی خصوصی، در برخورد با مجرمان از طرق مختلف وارد عمل شود.
وی ادامه داد: قوانین موجود باید با انعطاف پذیری خاصی نوشته شوند تا دست قضات برای اجرای عدالت باز گذاشته شود تا در صورت رضایت شاکی خصوصی قاضی بتواند برخورد جدی تری با مجرم به منظور کاهش این جرم داشته باشد.
عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس گفت: قضات باید نسبت به جرم اسیدپاشی سخت گیری های لازم را اعمال کنند؛ چراکه این جرم نه تنها زندگی قربانی را تحت تاثیر قرار می دهد بلکه مردم جامعه را نیز نگران می کند.
باید بستر ارتکاب جرم را از بین برد
خرمشاهی یکی دیگر از دلایل اجرا نشدن حکم قصاص در پرونده های اسیدپاشی را واکنش مجامع جهانی نسبت به آن دانست و گفت: بررسی های انجام شده در حوزه جرم شناسی ثابت کرده است که باید بستر ارتکاب جرم را از بین برد؛ چرا که تشدید مجازات سبب جلوگیری از وقوع جرم نمی شود؛ اگرچه ممکن است برای مدتی تاثیر گذار باشد اما مقطعی و کوتاه مدت خواهد بود.
وی به تاریخچه شروع اسیدپاشی در ایران اشاره کرد و گفت: تصویب قانون مجازات اسیدپاشی در سال ۱۳۳۷ نشان از وقوع اسیدپاشی در سال های قبل سال ۱۳۳۷ دارد، البته این قانون تا به امروز هیچ تغییری نداشته است، طبق این قانون اگر کسی توسط اسید فردی را به قتل برساند مجازاتش اعدام است و خلاء هایی در خصوص اینکه اگر اسید پاشی منجر به نقض عضو شود، همچنان در این قانون وجود دارد.
محمودی تصریح کرد: رعایت تساوی در قصاص اشکالی است که می توان به اجرای حکم متهم وارد کرد؛ چراکه در اجرای حکم قصاص رعایت تساوی شرط اصلی است و باید تمهیداتی در زمینه اجرای این حکم صورت گیرد.
با جرم‌انگاری و مجازات نمی‌توان جرم را ریشه‌کن کرد
خرمشاهی که چندین پرونده اسیدپاشی در گذشته داشته است، افزود: قانون گذار باید مجازاتی را صادر کند که فی مابین باشد و مجازات های متناسب دیگری جایگزین آن شود، قصاص جسم تنها چاره ساز نیست، ضمن اینکه به عقیده من فقر فرهنگی و عدم آموزش زمینه ساز بروز چنان جرمی هستند
این حقوقدان تاکید کرد: با گذشت حداقل نیم قرن از تصویب این قانون این جرم همچنان وجود دارد و تشدید شده است، قانونگذاران باید متناسب با زمان و دارای قابلیت اجرایی در مواجهه با اسید پاشی وضع کنند.
محمودی گفت: در حوزه حقوق اسید پاشی ارتکاب جرم علیه تمامیت جسمانی فرد است و با بدترین شیوه صورت می گیرد، پذیرش واقعیت اجتماعی و نگاه عقلانی به مسایل موجب می شود که افراد برای انتقام جویی دست به چنین اقداماتی نزنند،این جرم برای فرد قربانی و متهم بسیار پر هزینه است.
وی یادآور شد: در خصوص اسیدپاشی قوانینی وضع شده و در حال حاضر نیز اجرا می‌شود، هرچند نقایصی دارد که باید اصلاح شود ولی با جرم‌انگاری و مجازات نمی‌توان جرم را ریشه‌کن کرد، پس باید به دنبال شناخت عواملی بود که شخص تحت شرایط آن اقدام به این جرم می کند، علاوه بر این قانون نیز باید یک جنبه پیشگیری از جرم داشته باشد.
راهکارها باید دارای بازدارندگی باشد
خرمشاهی به ارائه راهکارها در این زمینه پرداخت و گفت: باید راهکاری تدوین شود که دارای بازدارندگی کافی باشد، به عقیده من حبس ابد به همراه تبعید می تواند در این زمینه موثر باشد، اما باز هم تاکید می کنم که مجازات ها فی نفسه نمی تواند در کاهش جرایم تاثیر گذار باشد و باید در این زمینه فرهنگی سازی لازم صورت گیرد.
خرمشاهی یادآور شد: با توجه به اینکه در چند سال اخیر تعداد وقوع این جرم در کشور در حال افزایش است و وضعیت به شکلی در آمده که قبح این کار در جامعه ریخته شده، باید هر چه سریعتر مسئولان قضایی کشور سیاست های خاصی را در کنار اقدامات تامینی و بازدارنده در این مورد در نظر گیرند.
معید فر با اشاره به این مطلب که در اسیدپاشی فرد قربانی برای همیشه از یک زندگی مطلوب باز می ماند به ارائه راهکار پرداخت و گفت: گسترش ارتباطات و جهانی شدن که فرهنگ های مختلف را تحت تاثیر قرار داده است، تبعات منفی نیز با خود به همراه داشته است که در بخشی از جنبه ها آسیب هایی را به جامعه تحمیل می کند.
وی ادامه داد: وقتی افراد کسی را انتخاب کنند که با فرهنگ هایشان فرق داشته باشد، به وقوع چنین حوادثی دامن می زند.
این آسیب شناس با بیان اینکه در وقوع اسید پاش کمتر می توان راهکارهای جامعه شناختی ارائه داد، گفت: در این مساله راه حل های رواشناختی موثر تر خواهد بود و روانشناسان می توانند با تحلیل شخصیت افراد متهم راهکارهای مناسبی را ارائه دهند.
منبع: