نقش فرهنگ و هنر در پیشگیری از وقوع جرم
نقش فرهنگ و هنر در پیشگیری از وقوع جرم
وقوع جرم متاثر از پیش زمینه های متعددی است. زنجیرهای از علل در کنار هم قرار میگیرند که منتهی به وقوع جرم میشوند. در این میان نقش هنر و هنرمندان قابل بررسی است. هنر هم میتواند در پیشگیری از وقوع جرم موثر باشد و هم میتواند جرمزا باشد. در کنار عوامل موثر بر وقوع جرم، نمیتوان نقش هنر و هنرمندان را بیتاثیر دانست. وقتی افراد از کودکی عادت به دیدن صحنههای خشن داشته باشند، وقتی جوانی میبیند که ستاره سینمایی محبوبش به راحتی قانون گریزی و قانونشکنی کرده و رسانهها هم این رذیلت او را به عنوان فضیلت بیان میکنند، آیا راهی برای تسلیم شدن در برابر جرم برایش باقی میماند!؟ اما از همین ابزار مهم که مانند شمشیری دو لبه میتواند کمکرسان یا تخریبگر باشد میتوان برای پیشگیری از وقوع جرم استفاده کرد. میدانیم آمار توجه به رسانههای تصویری نسبت به کتابخوانی در جامعه پایین آمده و نسبت ساعاتی که افراد به خصوص جوانان به تماشای تلویزیون مشغولند کم نیست، چه جایی بهتر از این عرصه ی فراگیر برای ترویج فضیلتهای اخلاقی و آموزش غیرمستقیم اخلاق موثر در پیشگیری از جرم. اما در همین زمینه معاون پیشگیری از وقوع جرم در قوهقضاییه نیز نظری مشابه دارد. وی معتقد است هنرمندان در ترویج فرهنگ پیشگیری از وقوع جرم در جامعه نقش موثری دارند.
هنر، نیرومندترین وسیله ارشاد
تاثیر هنر در روح آدمی و نقش آن در پیشگیری از وقوع جرم و ساخت اخلاقی با فضیلت غیرقابل انکار است. محمدباقر ذوالقدر، معاون امور اجتماعی و پیشگیری از جرم قوه قضاییه در این زمینه معتقد است که واژه هنر به طور طبیعی تداعیکننده زیبایی و جمال است؛ عالم هستی و پدیدههای آن، همه جلوههایی از هنر خداوند هستند.
اگر هنر از آبشخور ایمان سیراب شود و از ارزشهای الهی و آسمانی بهره گیرد، نردبانی میشود به بام حقیقت و به سرمنزل فلاح و زمینه و مددی برای خودسازی.
معاون قوهقضاییه ادامه میدهد: اخلاق، جاده هنر است و تکنیک، مرکب هنرمند. در این صورت هنر نیرومندترین وسیله ی ارشاد و تبلیغ و برندهترین سلاح برای مبارزه با شرک و نفاق و فساد خواهد بود.
ذوالقدر با اشاره به این نکته که هنر متعهد، راهنما و راهبر به سوی قلههای زیبایی معنویت و کمال روحی انسان است ،خاطرنشان میکند: از سوی دیگر جرم، دارای زمینهها و بسترهای مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. جرم معلولی است که علل مختلفی در آن دخالت دارند و بسیاری از این علل در کمند و مهار هنر هستند. هنر و خلق آثار هنری میتواند،هم انسانها را به انحطاط و کجروی وا دارد و هم از انحطاط و کجروی مصون دارد.
معاون قوه قضاییه با بیان این که برخی از فیلسوفان عمیق هرمنوتیک امروز مباحث خویش را از هنر و زیباییشناسی آغاز میکنند، میگوید: در مقام فهم و تفسیر افعال آدمی، هنر نقش ویژهای دارد؛ بنابراین هنر ،هم در فهم فعال آدمی و هم در رساندن پیام وی نقشی بیبدیل دارد. بر همین اساس باید هنرمند به عنوان رساترین زبان برای انتقال ایدههای شریف مورد توجه باشد و تشویق هنرمندان متعهد جامعه و نیز پرورش هنرمند یک اقدام اساسی تلقی شود. هنر، حقیقتی بسیار فاخر و عطیهای از جانب پروردگار است.
جرم شناسی فرهنگی
یک جرم شناس وعضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص جرم شناسی فرهنگی می گوید: یکی از محورهای کمک دهنده به ما جرم شناسی فرهنگی است که اگر این حوزه تقویت شود، می تواند به نهادهای دست اندرکار که اولین آن ها قوه قضاییه است، یاری برساند و با توجه به این که رخداد همه جرایم در یک بستر فرهنگی صورت می گیرد، هنجارسازی جامعه از راه فرهنگ می تواند به پیشگیری از وقوع جرم کمک کند. دکتر بهزاد رضوی فرد، تصریح می کند: جامعه شناسان از فرهنگ به عنوان محیط فوق جسمانی بشر یاد کرده اند؛ اما گرچه محیط فوق جسمانی بشر مختص انسان است اما در محیط طبیعی و جسمانی، انسان با حیوان اشتراک دارد. بنابراین باید نسبت به رشد و هدایت انسان های در معرض «بزه» تلاش شود.
توانایی هنر در جرم زدایی
در همین باره دکتر محسنی ثانی نماینده مردم سبزوار در مجلس شورای اسلامی نیز می گوید: «هنر» در جرم زدایی توانایی خوبی دارد و هنرمند می تواند مجرم را از راه جرم و خطا دور کند. حتی همان کسی که جرمی مرتکب می شود نیز هنرمند را دوست دارد. بنابراین هنرمندان می توانند در راستای کاهش وقوع جرم قدم بردارند.
به گفته وی آگاهی دادن نسبت به عواقب کاری که یک شخص در جامعه انجام می دهد، و کار رسانه ای در کاهش وقوع جرایم و معضلات اجتماعی تاثیر فراوانی دارد و مطمئنا در کاهش آثار و جرایم در جامعه و به خصوص جوانان و نوجوانان که بیشتر در معرض وقوع جرم هستند تاثیر زیادی دارد.
هنر و رسانه در خدمت کاهش جرایم
حجة الاسلام والمسلمین محمود روحانی نژاد رئیس اداره تبلیغات اسلامی با بیان این که باورهایی که در ذهن جامعه وجود دارد ولی فرصت ظهور پیدا نکرده باید از طریق ابزار های فرهنگی، هنری و رسانه ها برای مردم و افراد در معرض بزه تبیین شود تا شاهد کاهش جرم در جامعه باشیم می گوید: همانگونه که رهبر فرزانه انقلاب تاکید دارند، تأثیر آثار هنری آنقدر بالاست که می توان گفت، کاری که با ابزار هنری مبتنی بر دین صورت گیرد به اندازه ده ها سخنرانی اثربخش است بنابراین ناگزیر از انتخاب و روی آوری به ابزاری به نام هنر برای کاهش و محو جرم و جنایت هستیم.
روحانی نژاد می افزاید: اطلاع رسانی در هر جامعه ای حرف اول را می زند و بی تردید برگزاری همایش، جشنواره و گردهمایی هایی با هدف مشخص در حوزه کاهش جرایم، می تواند برای مردم موثر باشد و باید همه نهاد ها و دستگاه های کشور در هرچه بهتر برگزار شدن این جشنواره ها پیشقدم شوند.
تهدید کیان جامعه با وقوع جرم
علی نیکومنش، جامعه شناس و استاد دانشگاه آزاد نیز معتقد است: یکی از راهکارهای عملی موثر در پیشگیری از وقوع جرم، فعال سازی روش های خودکنترلی است. زیرا پدیده مجرمانه ای که کیان جامعه بشری را در مقاطع مختلف تاریخ تهدید کرده و سلامت و امنیت اجتماعی را دچار خدشه می کند همین جرم وبزه های اجتماعی است.
وی با بیان این که هنجارسازی از راه فرهنگ به پیشگیری از جرم کمک می کند، دامنه مساله جرم را در جامعه بسیار وسیع و گسترده می داند و می گوید: دامنه مسأله جرم و تخطی در جامعه چنان وسعت دارد که سازمان ها و نهادهای مختلفی در آن درگیرند. بنابراین مجموعه اقدامات پیشگیرانه باید چنان سازمان یافته و مدیریت شود که در نهایت اهداف ترسیم شده از سوی برنامه ریزان و مشاوران کلان اجتماعی محقق شود. این استاد رشته جامعه شناسی می افزاید: از آنجایی که ریشه عمده رفتارهای جنایی، در محیط اجتماعی افراد دوانیده شده است. نظام پیشگیری از بزهکاری در جامعه باید به سمت مبنا و مبدأ و منبع شناسی جرم حرکت کرده و علل و عوامل بروز جرم در جامعه را بررسی کند و شناسایی این عوامل نخستین گام در پیشگیری از وقوع جرم است.
ماندگاری یک اثر هنری در زمینه پیشگیری از وقوع جرم بالاست
یک عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز با بیان این که نمیتوان نقش هنر را در پیشگیری از وقوع جرم نادیده گرفت، می گوید: تجربه ثابت کرده است مردم با هنر رابطه خوبی دارند و استفاده مناسب از این ابزار ضروری است.
فاطمه رهبر با اشاره به ابزارهایی که میتوان برای پیشگیری از وقوع جرم به کار برد، خاطرنشان می کند: ادبیات و رشتههای هنری همچون عکس، پوستر، نمایش و … میتوانند اثر بخشی اثر بخشی را در این راستا افزایش دهند. ماندگاری یک اثر هنری در زمینه پیشگیری از وقوع جرم بسیار بالاتر از سایر امور نظیر خواندن کتاب است.
منابع:
1- روزنامه حمايت1/12/90
2- ایرنا11/11/90
3- فارس3/8/90
روزنه
پیشگیری از وقوع جرم با هنر
یکی از عمده عواملی که در کنار سایر عوامل باعث فراهم شدن زمینه جرم میشود بحث نداشتن سرگرمی برای اوقات فراغت است که این موضوع به خصوص برای جوانان بسیار سخت و خطرناک است. یکی از مسایل بسیار مهم پیدا کردن جایگاه هنر در جامعه و تاثیر آن بر جامعه است. ابتدا باید بیابیم که هنر یا هنرمند، کدامیک تاثیر بیشتری بر جامعه دارند و بعد بر اساس نقش هر یک و تاثیری که بر جامعه و افکار عموم مردم دارند برنامهریزی صحیحی در این زمینه انجام دهیم. در عین حال به طور کلی باید به این نکته توجه کنیم که هنر مقولهای گسترده است. انواع هنرهایی که هر کدام به شکلی روی افراد و ذهن آنها تاثیر مثبت دارند بسیارند. برای مثال در زمینه تئاتر یا فیلم، باید نحوه و تاثیر هر یک را بر اذهان مخاطبان سنجید و در این رابطه برنامهریزی موثری کرد. فیلمها باید بیانگر شکل زندگی باشند. در زمینه سینما فیلمهایی که روحیه امیدواری در مخاطب ایجاد میکند و به آنها انگیزه لازم را میدهد قطعا میتواند بر جامعه و ذهن مخاطب تاثیرگذار باشد. باید این نکته را دانست و آن را با ظرافت تقویت کرد.
هنر، اصولا دارای یک ارتباط خاص با انسانهاست. معمولا آدمها آنچه را که در تخیلات و ایدهآلشان است به تصویر میکشند و به نحو خوبی منعکس میکنند. در ارتباط با هر هدفی از جمله پیشگیری از جرم از آنجایی که هدف هنر برانگیختن عواطف مخاطب است اگر هنرمند بتواند نماد پدیده جرم را در مخاطب تصویر کند میتواند در پیشگیری از جرم موثر واقع شود.
احساسات طرفی که فیلم را میبیند در مدت زمان تماشای فیلم جهت مییابد و اثر مطلوبی روی فرد میگذارد. هنر از آن جایی که نگاه نهایی و تاثیرگذاری بر احساس و عاطفه دارد مهمترین محرک در تصمیمگیری و جهت دهی بوده و در ارتباط با پیشگیری از جرم بسیار موثر است. البته همه این اتفاقات مشروط بر این هستند که هنرمند در حوزه فعالیت خود، تخصص خاص داشته باشد و بتواند پیام خود را طبیعی در غالب فیلم غیرمستقم انتقال دهد.
آنچه که در دهه اخیر باب شده، زیادهخواهی است در 10 یا 15 سال قبل، از این موارد نبود و مسایلی از این دست مطرح نمیشد. در سن جوانی و خیلی پایین معمولا افراد علاقهمندند که به تمامی آرزوها برسند. بدون تجزیه و تحلیل کار جدا از قانون باید در این زمینه افکار را به سمت مناسبی شکل دهیم؛ چرا که تریبون عام که با همه در ارتباط و تاثیرگذار باشد هنر است و میتوان از این عرصه به نفع جامعه و مقابله با جرم سود برد. به شرطی که در آن شکل متعارف معمول در زندگی مردم، همچنین تعریف و تجزیه و تحلیل ارایه راهکار هم برای آن درنظر گرفته شده باشد.
هنر ژانرهای مختلفی دارد، هنرهای هفتگانه هر کدام نقشهای خاص خود را در پیشگیری از جرم دارند. زمانی میشود که مردم نگاه به زندگی شخصی فرد محبوب در جامعه میکنند و همه تیترهای رسانهها به او ختم میشود.
آن زمان حتی در کافیشاپها و محافل عمومی هم همیشه حرف از افراد مشهور خواهد بود، هنر افراد مشهور که حتی به واسطه ورزش به شهرت رسیدند و طرفداران قابل توجهی دارند تاثیر بسزایی در جهتدهی افکار عمومی جامعه به خصوص جوانان دارند.
واقعیت این است که در هنر این که چگونه پیام اخلاقی را انتقال بدهیم بسیار سخت است. بیشتر از این که هنر روی هنری که عرضه میکند نقش داشته باشد خواست مخاطب است که باعث میشود فیلمی ساخته شود یعنی همان قانون عرضه و تقاضا.
در بحث پیشگیری از جرم مهم است که پیام مرکز ثقل نبوده و به نحو ظریفی با خواست افراد درون فیلم قرار گیرد. بسیار دیده شده است که اشتباهات حقوقی در فیلمها پیش میآید؛ در فیلمی فردی را به خاطر تصادف و مرگ طرف، فرد تا پای چوبه دار بردند. یا در فیلمی که ترویج میداد، نداشتن قانون بهتر از قانون بد داشتن است؛ در حالی که در ابتدای علم حقوق میخوانیم وجود هر قانونی ولو بد، بهتر از بیقانونی است.
در اصلاح اینها نظام حقوقی شاید بتواند به عنوان مشاور در فیلمها فعالیت کرده و به نوعی کمک کند تا پیام فیلم درست و البته موثرتر ارایه شود و آثار مثبت خود را در بحث پیشگیری از وقوع جرم داشته باشد.
در کوتاهمدت با دو راهکار بررسی فیلمها از لحاظ حقوقی و رفع مسایل حقوقی توسط حقوقدانان و بررسی تاثیر حقوقی مخرب یا مثبت شاید بتوان کاری کاری کرد. البته نه در چارچوب بررسیهای دولتی. دومین راهکار این است که از دانشگاهها و کارشناسان برای ارایه یک فیلم خوب کمک بگیریم. البته در کنار آن قوهقضاییه میتواند با کمک هنر، مستند و فیلمهای داستانی نیز برای فعالیت در زمینه پیشگیری از وقوع جرم بسازد.
زمانی که صحبت از پیشگیری از جرم میشود، ابزارها و وسایل متعددی میتواند به کمک آید تا میزان جرم و جنایت در جامعه کاهش پیدا کند. هنر، ابزاری کارآمد در این رابطه است که هنوز از ظرفیتهای آن در پیشگیری از جرم استفاده نشده است.
چنانکه کارشناسان بر آن تاکید دارد، هنر بر افکار و رفتار شهروندان تاثیر فراوان دارد و جامعهای که انس بیشتری با هنر دارد، کمتر به سوی ارتکاب جرم میرود.
بنابراین هنر و هنرمند در جامعه و افکار عمومی آن و همچنین جهتدهی وشکلگیری شخصیت افراد غافل و با کمک از این عنوان میتوان پیامهای دلخواه و موثر را به خورد مخاطب داد و آمار جرم و جنایت را در کشور پایین آورد.در بحث پیشگیری از جرم با قالب های هنری مهم است که پیام مرکز ثقل فیلم ،ساختگی نباشد بلکه به نحو ظریفی با خواست افراد درون فیلم مرتبط باشد و غیرمستقیم به مخاطب منتقل شود تا از شکل و شمایل سفارشی بودن خارج شود.
منبع:
http://www.maavanews.ir/tabid/57/ctl/Edit/mid/404/Code/9414/Default.aspx