اوقات فراغت و نقش آن در پيشگيري از وقوع جرم
کارشناسان معتقدند: بي توجهي به مقوله اوقات فراغت مي‌تواند در وقوع جرم مؤثر باشد.
آنان براين باورند، همان اندازه که انسان نياز به معيشت و کسب درآمد دارد، به همان اندازه نيز نياز به آرامش روح و روان دارد. يکي از مؤلفه‌هايي که مي‌تواند بهتر زندگي کردن را براي انسان فراهم آورد، اوقات فراغت است.
بر اساس نظر کارشناسان، موازنه اوقات فراغت و وقوع جرم از 2 ديدگاه قابل بررسي است. افراد با رفتن به اماکن عمومي، ورزش، تفريحات و حضور در برخي از مراسم‌ها انرژي خود را تخليه مي‌کنند، در اين روش اوقات فراغت بهترين مؤلفه براي سلامت و بهداشت رواني افراد خواهد بود و از اين طريق مي‌توانند استرس‌هاي ناشي از درگيري‌هاي معيشتي را از خود دور کنند.
با اين نگاه مسلماً اوقات فراغت يکي از موارد پيشگيري از وقوع جرم و رفتارهاي مجرمانه است.
از سوي ديگر اگر بي‌موالاتي و بي‌توجهي در اوقات فراغت صورت گيرد، خود اين پديده نيز مي‌تواند جرم زا باشد. هنگام اسـتـفـاده از امکانات تفريحي در صورت بي احتياطي، عدم پيشگيري‌هاي اجتماعي و يا بي‌توجهي فرد و خانواده آن در حين گذران اوقات فراغت ممکن است قرباني جرايمي‌مانند سرقت، آدم ربايي، تجاوز و … از سوي بزهکاران شود.
کارشناسان مسائل تربيتي در اين باره معتقدند: در صورتي که براي پرکردن اوقات فراغت برنامه‌ريزي نشود، اين ايام مي‌تواند در شکوفايي استعدادها نقش مهمي داشته باشد. همچنين اگر نظارت کاملي بر روي دانش‌آموزان صورت نگيرد، اين ايام مي‌تواند به عنوان يک تهديد جدي تلقي گردد، همان طور که بسياري از مشکلات و ناهنجاري‌ها از سوي برخي دانش‌آموزان در ايام تعطيل صورت مي‌گيرد و اين نشان‌دهنده اهميت ويژه اين دوران است که توجه و برنامه‌ريزي خاصي را مي‌طلبد.
اوقات فراغت و آسيب اجتماعي
يک کارشناسان مشاوره مي‌گويد: براي جلوگيري از آسيب‌هاي اجتماعي، مسئولان ذي‌نفع بايد براي اوقات فراغت دانش آموزان برنامه‌ريزي دقيقي انجام دهند؛ زيرا غني‌سازي اوقات فراغت نوجوانان با کاهش جرم توسط آنها ارتباط تنگاتنگ دارد.
حسين حميدي اظهار داشت: اوقات فراغت يکي از اشتغالات است که فرد به ميل خود براي استراحت، تفريح و يا به منظور تــوسـعــه آگـاهـي‌هـا و فـراگـيـري غـيـر انـتـفـاعـي و مـشـارکـت اجـتـمـــاعـــي،داوطــلــبــانــه بـعــد از رهــايــي از الــزامــات شـغـلــي، خانوادگي،مذهبي و اجتماعي بدان مي‌پردازد.
وي در ادامه با بيان اين مطلب که اوقات فراغت بهترين و مناسب‌ترين زمان ممکن براي رشد و ارتقاي فرهنگ عمومي‌و دستيابي به آرامش و آسايش است، گفت: اوقات فراغت از يک سو فرصتي مناسب براي خوديابي،خودسازي، خلوت با خود، راز و نياز با خالق هستي،بازانديشي، محاسبه و مراقبه وجودي،رشد استعدادها، بروز خلاقيت‌ها و نوآوري‌ها و نيز آرامش و خشنودي است و از سوي ديگر زمينه ساز بسياري از ناهنجاري‌ها و آسيب‌هاي فردي و اجتماعي به شمار مي‌آيد.
حميدي تصريح کرد: متأسفانه در مقايسه با نظام‌هاي تعليم و تـربـيـت کـشـور‌هـاي ديگر،دستگاه تعليم و تربيت ما يکي از طولاني‌ترين تعطيلات را داراست و بايد گفت که تابستان فصل نشاط دانش آموزان و دغدغه خانواده‌هاست.
اين کارشناس در ادامه افزود: صد روز تعطيل و گاه بيش از آن کم زماني نيست.ميليون‌ها دانش آموز وقت خود را ميان تلويزيون، رايانه، سفر، بازي و احياناً مطالعه و مهارت‌آموزي تقسيم مي‌کنند،آيا نبايد برنامه‌اي سازنده براي اين اوقات تنظيم کرد؟
وي بيان داشت: در اين خصوص افرادي که بي‌برنامه هستند، هميشه قرباني دست برنامه‌دارها مي‌شوند، بنابراين براي جلوگيري از آسيب‌هاي اجتماعي، مسئولان ذي نفع بايد براي اوقات فراغت برنامه‌ريزي دقيقي انجام دهند؛ زيرا همگي خوب مي‌دانيم در غياب برنامه چه کساني براي انديشه و روح فرزندانمان برنامه‌ريزي خواهند کرد.
به گفته اين کارشناس مشاوره، نوجوانان سرشار از نيرو و انرژي هستند و دوست دارند که دنيا را دگرگون کنند، آنها روحي حساس و مسئول دارند؛ ولي اوقات فراغت طولاني و بي‌برنامه آنان را عاصي و سرگردان مي‌کند.
وي در ادامه با اشاره به اين گفته "دنيس گيبور"، يکي از کارشناسان مسئله اوقات فراغت که جاي شگفتي است انسان‌ها قدرت تطابق و سازگاري عجيبي در برخورد با مشکلات و سختي‌ها از خود نشان مي‌دهند؛ اما همين افراد از کنار آمدن با اوقات فراغت که برنامه‌اي براي آن ندارند، عاجز مي‌باشند، اظهار داشت: والدين بايد کنترل و نظارت کافي بر نحوه گذراندن اوقات فراغت داشته باشند.
اين کارشناس مشاوره با اشاره به اين‌که خانواده از جمله عواملي است که مي‌تواند قوي‌ترين تأثير را در فضاي زندگي فرد داشته باشد، بيان داشت: منکر تأثير ساير عوامل همچون مدرسه، جامعه، دوستان و شرايط اقتصادي، سياسي و اجتماعي نيستيم؛ اما اعتقاد داريم که خانواده اساس شکل‌گيري رفتارهاي فرزندان مي‌باشد.
در اين راستا براي پيشگيري از گسترش آسيب‌هاي اجتماعي بايد شرايطي را فراهم نمود تا فرزندان درست بينديشند و حقايق را به درستي بفهمند، در اين صورت است که مي‌توانيم جوانان خود را از آسيب‌هاي جدي که آنان را تهديد مي‌کند، نجات دهيم.
وي در ادامه به خانواده‌ها توصيه کرد: به هيچ وجه کودکان خود را در کوچه و پارک‌ها رها نکنيد؛ زيرا احتمال آزار و يا سوء‌استفاده ازآنان وجود دارد. همچنين از ديدن بيش از حد تلويزيون و يا استفاده غير مجاز از نوارها و سي‌دي‌هاي ناشايست جلوگيري نماييد؛ چرا که باعث انحراف و سبب بروز مشکلات خواهد شد و بهترين راه براي جلوگيري از بروز مشکلات ارتباط‌هاي کلامي و رابطه عاطفي با فرزندان مي‌باشد.
اوقات فراغت، آينه فرهنگ جامعه
فاطمه کباري، جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعي اوقات فراغت را لحظه‌هايي مي‌داند که فرد فارغ از کار و مسئوليت، آن را بر اساس تمايل شخصي خود تنظيم مي‌کند و برنامه آن در مورد هرکسي متفاوت است و به سليقه نيازهاي روحي، سن و توان مالي فرد بستگي دارد.
وي مي‌گويد: لحظه لحظه اوقات فراغت امروزه از چنان اهميتي برخوردار است که حتي از آن به مثابه آينه فرهنگ جامعه ياد مي‌کنند، به اين معنا که چگونگي گذراندن اوقات فراغت افراد يک جامعه تا حد بسياري مـعـــرف ويـــژگـــي‌هـــاي فـــرهـنـگــي و مـيــزان توسعه‌يافتگي آن جامعه است. بنابراين اگر طرح و نقشه زندگي و کار جـوانان با برنامه‌هايي که براي اوقات فراغت خود تنظيم مي‌کنند، مغايرت داشته باشد و يا تفريحات و فعاليت‌هاي فراغتي آنها با هنجارهاي فرهنگي در تـضـاد باشد، اوقات فراغت به يک مشکل اجتماعي مبدل خواهد شد.
امان‌الله قرايي‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نيز در اين زمينه معتقد است: هر کاري که غير از کار و حرفه روزانه فرد به اختيار فرد در هر ساعتي از فراغت که مايل است انجام شود، اعم از تفريح يا انجام کاري سخت و عقب افتاده بازهم جزئي از گذراندن اوقات فراغت محسوب مي‌شود؛ زيرا برخلاف کار روزانه هيچ اجباري براي انجام آن ندارد و مي‌تواند زمان آن را تغيير دهد.
در مجموع هر کاري؛ حتي سخت و خسته‌کننده که فرد خارج از زمان کار اصلي روزانه‌اش انجام دهد و موجب احساس رضايت و شادي در فرد شود و براي زمان از دست رفته احساس غبن و ضرر نکند، جزو اوقات فراغت مطلوب فرد محسوب مي‌شود. اين استاد دانشگاه وجود نداشتن امکانات و عدم مديريت منسجم در اوقات فراغت متناسب با نياز جوانان را يکي از دلايل عمده‌اي مي‌داند که متأسفانه موجب مي‌شود اکثر جوانان ما در اين فرصت‌ها که مي‌توانند نقش بسيار مهمي در شناسايي و شکوفايي استعدادهاي آنها داشته باشند، بيشتر فرصت‌ها را از دست بدهند و وقت تلف کنند تا اين‌که اوقات فراغتشان را سپري کنند.
فرصت يا تهديد
به اعتقاد کباري، لحظه‌هاي فراغت براي جوانان هم مي‌تواند سازنده و مفيد باشد و هم مخرب و ويرانگر، به تعبير ديگر فقدان هدف و بي‌برنامه‌گي سبب پيدايش فراغت‌هاي بيمارگونه و انواع انحرافات و بزهکاري‌ها در جامعه مي‌شود.
او ادامه مي‌دهد: بررسي نحوه گذراندن اوقات فراغت جوانان در سال‌هاي پيش در فصل تابستان نشان مي‌دهد که در اغلب مناطق شهري به ويژه در شهرهاي بزرگ، خيابان‌گردي و رفتن به پارک‌ها و مجموعه‌هاي تفريحي به عنوان يکي از راه‌هاي گذراندن اوقات فراغت است که با توجه به ويژگي فعاليت‌هاي فـرامـحـلـي، ايـن سـيل عظيم از نيروهاي آزاد‌شده متمايل به فعاليت‌هاي جمعي و گروهي، در هر لحظه مي‌توان انتظار داشت که هيجانات انباشته آنان تخليه شده،از اين رو زمينه بروز هرگونه حادثه يا فعاليت مهار‌نشدني فراهم است.
دکتر علي سعيدي، کارشناس برنامه‌ريزي و رفاه با اشاره به اوقات فراغت در سال‌هاي اخير مي‌گويد: در سال‌هاي اخير اوقات فراغت تـفــريــح مـحـســوب شــده اسـت، در صورتي که هم فرصت است و هم تهديد. در گذشته به هر نحوي تلاش مي‌کرديم تعطيلات سپري شود، در صورتي که اوقات فراغت در تمام سال وجــود دارد و مـتــأسـفــانــه ســازمـان‌هـاي دولـتـي فـعاليت‌هايشان را معطوف به پر کردن اين اوقات مي‌کنند. مکان فراغت محل‌هاي تفريح نيست و اتفاقاً مي‌بينيم که بيشتر اوقات فراغت در خانه مي‌گذرد و کمتر مي‌توان رفتار افراد را در خانه کنترل کرد. انواع بازي‌هاي الکترونيکي فرزندان ما را منزوي کرده و حتي شاهديم که در کشورهاي غربي در مورد چاقي ناشي از اين بازي‌ها هشدار مي‌دهند.
به گفته اين کارشناس، دولت‌هاي رفاهي دنيا در دهه‌هاي اخير سعي در کاهش وظايف ديگر و تأکيد بر پرداختن به مسائل کودکان دارند و به طور اخص در زمينه اوقات فراغت و مسائل فرهنگي که با رفتار مردم سروکار دارد، وظايفشان را گسترده کرده‌اند.
قرايي‌مقدم هم با توجه به تحقيقات وسيعي که در مورد گذراندن و مديريت اوقات فراغت انجام داده است، مي‌گويد: تحقيقات نشان داده، افرادي که اوقات فراغت مفيد و مطلوبي دارند از لحاظ اقتصادي بازده مطلوب‌تري دارند و همچنين اين افراد عمر بيشتري مي‌کنند؛ اما چگونگي گذراندن اوقات فراغت بر ابعاد اجتماعي، فرهنگي و حتي سياسي فرد تأثيرگذار است، به نحوي که گذراندن اوقات فراغت مطلوب منجر به افزايش سطح شعور، آگاهي و تبادل افکار مي‌شود. علاوه بر آن چنانچه افراد اوقات فراغت مفيد و مطلوبي داشته باشند، نگاه و بينش آنان نيز تقويت مي‌شود.
رسانه‌هاي صوتي و تصويري
اوقات فراغت در حال حاضر بعد رسانه‌اي يافته و بيشترين اوقات فراغت افراد را رسانه‌ها به خود اختصاص مي‌دهند. در اين ميان رسانه‌هاي مکتوب کمترين زمان و رسانه‌هاي صوتي و تـصــويــري بـيـشـتــريـن زمـان را بـه خـود اختصاص مي‌دهند.
دکتر سعيد معيدفر، استاد دانشگاه تهران در اين باره مي‌گويد: باوجود اين‌که ميزان تحصيلات و سواد در کشور ما به سرعت در حال افزايش است و انتظار مي‌رود که سهم رسانه‌هاي مکتوب بيشتر شود؛ اما هنوز در سبد کالاي مصرف فرهنگي خانوارها رسانه‌مکتوب نقش مهمي ندارد.
اين جامعه‌شناس گرايش مردم به سمت رسانه‌هاي صوتي و تصويري را بسيار بالا دانسته و ادامه مي‌دهد: مطالعات نشان داده که بيش از 50 درصد اوقات فراغت افراد صرف رسانه‌هاي صوتي و تصويري و کمتر از 20 درصد صرف رسانه‌هاي مکتوب مي‌شود.
اما اين استاد دانشگاه گذراندن اوقات فراغت در پاي رسانه‌هاي صوتي و تصويري را مانع خلاقيت و نوزايش روحي و رواني افراد دانسته و مي‌افزايد: فرد در برابر اين رسانه بيشتر داراي نقش انفعالي است، در حالي که در ساير امکانات فراغتي مانند گردش و تفريح، فرد قادر به برقراري يک رابطه فعال با ديگران است.
اين جامعه‌شناس که بهره‌برداري از اوقات فراغت از طريق رسانه‌هاي صوتي و تصويري را خطري براي جوانان و مانع تقويت خلاقيت و آفرينندگي در آنها مي‌داند، ادامه مي‌دهد: در نهايت ممکن است افراد دچار نوعي از خود بيگانگي شوند؛ چرا که اوقات فراغت زماني است که فرد در آن با بازنگهداري خود از انجام کار موجب تقويت قواي روحي خود مي‌شود. اگر اين اوقات فراغت صرف اموري که موجب خلاقيت، نوآوري، احساس ابتکار و بازسازي قواي انساني در فرد شود، مي‌تواند نقش اصلي خود يعني بـازآفـريـني قواي روحي را ايجاد کند، در غير اين صورت بهره‌برداري زياد از آنها که در جامعه و در بين جوانان بسيار معمول است، مي‌تواند در آينده در فرد حالت سستي ايجاد کرده و نشاط و شادابي را در اوقات فراغت ايجاد نکند.
ضرورت برنامه‌ريزي اوقات فراغت
در بسياري از کشورهاي دنيا برنامه‌ريزي در خصوص اوقات فراغت از جمله برنامه‌هاي اولويت‌دار آنها محسوب مي‌شود و مختص فصل خاصي از سال نيست، اين در حالي‌است که در کشور ما مسئولان در مدت کوتاهي که به تابستان مانده، به فکر اوقات فراغت جوانان و برنامه‌ريزي براي آنان مي‌افتند، در حالي که اين امر به طور حتم بي‌فايده خواهد بود.
دکـتـــر ســعــيـــدي در ايـــن بـــاره مي‌گويد: براي برنامه‌ريزي در اين زمــيــنـــه بــايــد مـشـخــص کــرد چــه سياست‌گذاري بايد براي فراغت داشت، آيا آن را يک فرصت براي رشد و تعالي مي‌بينيم؟ پس چه زمان‌هايي را مي‌توانيم مورد استفاده قرار دهيم ؟ آيا اين اوقات يک تهديد است؟ چالش بين اين فرصت و تهديد بايد در سياست‌گذاري در نظر گرفته شود.
قرايي مقدم نيز که توجه به بعد اقتصادي در برنامه‌ريزي اوقات فراغت جوانان را بسيار مهم مي‌داند، به امکانات محدود تفريحي، ورزشي، فرهنگي و… و همچنين بالا بودن هزينه‌هاي استفاده از همين امکانات که گاهي براي جواناني از قشر متوسط و ضعيف جامعه غير ممکن است، اشاره کرده و مي‌گويد: در واقع برنامه‌ريزي ما براي اوقات فراغت تحت تأثير اشتغال ماست و چنانچه عمده خانواده‌ها توان مالي براي سامان‌دهي و نظم‌بخشيدن اوقات فراغت جوانان در ميان اعضاي خانواده ندارند و نمي‌توانند براي سفرهاي فصلي، سالانه و يا آخر هفته برنامه‌ريزي اقتصادي داشته باشند،جوانان ما به ناچار خيلي زود جذب گروه همسالان مي‌شوند و اوقات فراغتشان را بيرون از فضاي خانواده و با دوستان سپري مي‌کنند. به جرأت مي‌توان گفت که يکي از مهم‌ترين عوامل مؤثر در بروز انواع آسيب‌هاي اجتماعي مربوط به عدم مديريت و برنامه‌ريزي صحيح براي بهينه‌سازي اوقات فراغت جوانان و نوجوانان است.
کباري نيز با تأکيد بر ضرورت برنامه‌ريزي صحيح براي اوقات فراغت جوانان و نقش مؤثر آن در پيشگيري از بسياري آسيب‌هاي اجتماعي و بزهکاري‌هاي نوجوانان و جوانان معتقد است: اکثر برنامه‌هاي ارائه شده به اين منظور در سال‌هاي گذشته داراي بار مالي براي خانواده‌ها بوده و آن گونه که بايد مورد استقبال و بهره‌برداري جوانان قرار نگرفته است که اين نشان مي‌دهد، مسئولان بايد با تعمق بيشتري به مقوله اوقات فراغت جوانان نگريسته و برنامه‌هايي را در نظر گيرند که به جذب بيشتر جوانان منجر شده تا مانع بروز عوارض اجتماعي ناشي از بي‌توجهي به اين مقوله شود.
نقش کليدي آموزش و پرورش
فاطمه کباري در همين زمينه به ترکيب جمعيت جوان کشور و فعاليت مستقيم حدود نيمي‌از جمعيت جوان کشور در محيط‌هاي آموزشي و همچنين درگير بودن غيرمستقيم نيم ديگر جمعيت در اين امر اشاره کرده و مي‌گويد: مي‌توان اذعان کرد که گردش امور در کشور ما با آهنگ‌بخشي آموزشي تنظيم مي‌شود، چنان که با فرارسيدن تابستان و خاموش شدن موتور نظام آموزشي، فعاليت دستگاه آموزش و پرورش رسمي‌کشور در عمل به پايان مي‌رسد و اقدامات جنبي از قبيل تدارک کارنامه تحصيلي، تجهيز فضاي آموزشي، تشکيل کلاس‌هاي تابستاني، تقويتي و جبراني و برپا داشتن اردوها و برخي کلاس‌هاي هنري، ورزشي و فرهنگي در بعضي از مدارس و دانشگاه‌ها جايگزين آن مي‌شود. به اين ترتيب مدارس و دانشگاه‌هاي کشور به حالت نيمه تعطيل در مي‌آيد و در نتيجه تعداد زيادي جوان باوجود افزايش اوقات فراغت خود با مشکل کمبود امکانات و بي‌برنامگي مواجه مي‌شوند، در حالي که آموزش و پرورش با توجه به تأثير زيادي که بر روي جوانان و نوجوانان دارد مي‌تواند نقش مؤثري در غني‌سازي اوقات فراغت داشته باشد.
علي سعيدي نيز با اشاره به جمعيت جوان ايران مي‌گويد: آموزش و پرورش مهم‌ترين سازمان دولتي است که بايد به اين موضوع بپردازد. در دوره جديد دانش‌آموزان مي‌توانند زمان و مکان را دستکاري کنند و حتي با يک گوشي همراه در کــــلاس وقــــت فــــراغـــت داشته باشند. اين اوقات فراغت فقط به تابستان محدود نمي‌شود، پس آموزش و پرورش نقش کليدي دارد.
دکتر حسين باهر، جامعه شناس و جرم شناس در خصوص غني سازي اوقات فراغت براي پيشگيري از گرايش جوانان به مواد مخدر مي‌گويد: تحقيقات نشان داده است بسياري از رويدادهاي علمي و هنري در اوقات فراغت به مرحله قابل ملاحظه‌اي رسيده است.
باهر در ادامه افزود: اگر به اوقات فراغت افراد در جواني و نوجواني توجه بيشتري داشته باشيم، اين مسئله خود موجب شکوفايي در آنها شده و باعث مي‌شود ارزش‌هاي اجتماعي، فرهنگي و مهارت‌هاي فردي به راحتي در آنها نهادينه شود و به سمت اعتياد سوق پيدا نکنند.
وي با اشاره به اين که بايد سلامت جوانان را با برنامه‌ريزي صحيح در اوقات فراغت تأمين کنيم، اظهار کرد: در اين صورت سلامت جوانان با معضل خانمان سوز اعتياد تهديد نمي‌شود.
باهر با اشاره به اين که به جوانان بايد مسئوليت داده شود، اذعان داشت: اگر جوانان در زندگي اجتماعي و فردي شغل مناسب نداشته باشند، دچار آسيب‌هاي اجتماعي مي‌شوند.
وي افزود: اگر مسئولان و خانواده‌ها سرمايه‌گذاري مناسب براي جوانان در زمينه برنامه‌هاي اوقات فراغت انجام دهند، اين هزينه‌ها هدر نمي‌رود؛ بلکه اين نوعي سرمايه‌گذاري براي آينده جوانان به شمار مي‌رود.
کارشناسان معتقدند: خانواده‌ها در زمان اوقات فراغت در محل‌هاي تفريح توجه چنداني به اموال خود نداشته و نسبت به آن بي‌تفاوت هستند که اين عامل امکان وقوع جرم را افزايش مي‌دهد، حال آن‌که بايد توجه کرد اوقات فراغت اصولاً عامل پيشگيري از وقوع جرم است و چنانچه در هنگام فراغت، فرد به امنيت خود توجه نداشته باشد اين مسئله مي‌تواند شرايط بروز جرم را براي مجرمان تـسـهـيل کند. طبق گفته کارشناسان، از بين 5/14 ميليون دانش‌آموز کشور تنها 10 درصد تحت پوشش برنامه‌هاي اوقات فراغت بوده و مابقي رها هستند. آمار نشان مي‌دهد از حدود يک ميليون و 26 هزار نفر دانش‌آموزي که در تهران وجود دارد، اگر 6ساعت در روز فراغت داشته باشند، حدود 295 ميليون نفر اوقاتي دارند که مي‌توان براي آن برنامه‌ريزي کرد و اين در حالي است که حداقل 20 تا 30 هزار نفر پسر 11 تا 21 ساله ساعت بيکاري را در مراکز گيم نت مي‌گذرانند و به طور متوسط سالانه 20 ميليارد ساعت اوقات فراغت دانش‌آموزان کشور هدر مي‌رود.
اوقات فراغت تنها فارغ بودن از کار نيست و مي‌توان گفت خلق کردن کار است؛ البته نبايد اين موضوع را فراموش کرد که وجود تنوع در زندگي از ضروريات است.
مهم‌ترين بستر توليد اوقات فراغت، جامعه است؛ اما متأسفانه افراد با آن آشنا نيستند و از امکاناتي که در اطراف آنها وجود دارد، استفاده نمي‌کنند. در اين ميان رشد فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي استقبال گسترده مردم را از امکانات موجود در دنياي رايانه و اينترنت به دنبال داشته است.بايد براي اوقات فراغت نوجوانان و جوانان تورهاي گردشگري با هزينه کمتر و تنوع قابل‌توجه در نظر گرفته شود؛ همان گونه که در کشورهاي پيشرفته براي بروز خلاقيت‌ها اين تورها در نظر گرفته مي‌شود.
جعفر شريعتيَ
منبع:http://www.maavanews.ir/tabid/53/ctl/Edit/mid/373/Code/8658/Default.aspx