بیاحتیاطی در رانندگی فعل مثبت مادی است یا ترک فعل؟
یلدا سید تاج‌الدینی، کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی و کارشناس قضایی دادگستری کرج
مواد 714 تا 725 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مربوط به جرایم ناشی از تخلفات رانندگی است. براساس تعریف قانون‌گذار، بیاحتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده وسیله نقلیه، اعم از زمینی یا آبی یا هوایی، یا متصدی وسیله نقلیه که منتهی به قتل غیرعمدی و یا صدمه بدنی شود، در حیطه این جرایم قرار دارند. در این صورت، مرتکب با توجه به جرم ارتکابی به حبس و نیز پرداخت دیه -در صورت مطالبه اولیای دم- محکوم میشود. در تخلفات رانندگی، جرم به صورت خطا و تقصیر، اعم از فعل و ترک فعل، محقق می‌گردد. در واقع، متصدی وسیله نقلیه از یک سو نباید مرتکب خطا و تقصیر شود (فعل) و از سوی دیگر، ملزم به رعایت نظامات دولتی و احتیاط‌های لازم است (ترک فعل) و در صورت تخطی از هر یک از موارد مذکور، بزه به صورت فعل یا ترک فعل محقق خواهد شد. با توجه به این‌که رانندگی با حرکت و راندن خودرو ملازمه دارد، این پرسش به ذهن می‌رسد که چنانچه خودرو در محلی نامناسب رها شده و به سبب طبیعی یا خصوصیات محیطی موجب ایراد صدمه بدنی گردد، آیا موضوع از مصادیق بیاحتیاطی و بی‌مبالاتی تلقی میشود؟ به منظور توجیه موضوع باید در پی دیگر مبانی قانونی بود. در پاسخ به این پرسش مناسب است پرونده کیفری مطرح در این رابطه مورد بررسی قرار گیرد:
خلاصه پرونده
راننده‌ای خودروی خود را به صورت روشن کنار خیابان رها نموده و برای خرید آن را ترک می‌نماید. خودرو به جهت شیب خیابان (خصوصیت محیطی) به حرکت درآمده و با عابری برخورد میکند و موجب ایراد صدمه بدنی میشود. پس از انجام تحقیقات مقدماتی، دادیار به استناد ماده 717 قانون مجازات اسلامی به متهم تفهیم اتهام نموده و قرار صادر میکند. دادیار اظهارنظر با این استدلال که مواد 714 تـا 718 در فـرضـی حـاکـم اسـت کـه هرگونه بیاحتیاطی و بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی از سوی راننده یا متصدی در حین رانندگی رخ دهد، با نظر دادیار مخالفت می‌نماید. نظر وی بر این بوده که "گرچه در اثر بی‌مبالاتی راننده در عدم رعایت مقررات ایمنی تصادف رخ داده است؛ اما از آنجا که در حین رانندگی نبوده، از شمول ماده 717 قانون مجازات اسلامی خارج است و داخل در عمومات تبصره 3 ماده 295 و ماده 616 قانون مجازات اسلامی قرار می‌گیرد." درواقع، دادیار اظهارنظر مسئولیت مشتکی‌عنه را در این پرونده از باب تسبیب تلقی می‌نماید. بر همین مبنا نیز قرار مجرمیت و کیفرخواست صادر و پـرونده برای اصدار رأی به دادگاه ارسال میشود.
رأی دادگاه
درخـصـــوص اتــهــام… دایر بر تسبیب و ایراد صدمه بدنی غیرعمدی به شرح پرونده، دادگاه جامع اوراق و محتویات پرونده را مورد بـررسـی و مـداقـه قـرار داده اسـت. اصـولاً رانندگی با وسیله نقلیه موتوری -و در مانحن فیه خودرو- مشمول مقررات خاص بوده و بیاحتیاطی و بی‌مبالاتی مذکور در قوانین مربوطه به عنوان عنصر معنوی جرم به صورت خطا و تقصیر اعم است از فعل و ترک فعل. بنابراین موضوع پرونده حاضر از مصادیق ماده 714 ناظر بر ماده 717 قانون مجازات اسلامی است. با توجه به شکایت شاکی و گزارش مرجع انتظامی و… به استناد مواد قانونی مارالذکر و مواد… حـکم به محکومیت مـتـهــم مــوصـوف بـه پــرداخــت دیــه در حــق شــاکــی و جــزای نـقـدی بـه مبلغ… ریال در حق دولت صادر می‌نماید.
استدلال دادگاه
از فحوای این رأی می‌توان این‌گونه استنباط کرد که ماده 714 قانون مجازات اسلامی اشاره به راننده یا متصدی وسیله نقلیه موتوری دارد و به زمان رانندگی یا در حین رانندگی اشاره‌ای نـکـرده اسـت. بـدیهی است فردی که گواهینامه رانندگی داشته و هدایت وسیله نقلیه را برعهده دارد، حتی زمانی که در حین رانندگی نیست، چنانچه بیاحتیاطی وی منجر به بروز حادثه شود، مقصر است. در این پرونده، راننده با روشن گذاشتن خودرو و ترک آن موجب بروز حادثه شده است. با فـرض قـبـول اسـتدلال دادیار اظهارنظر مبنی بر تسبیب، به غیر از دلیل مذکور، اولاً موضوع خارج از جرایم ناشی از تخلفات رانندگی و داخل در جرایم در حکم شبه‌عمد (تبصره 3 ماده 295 قانون مجازات اسلامی) می‌شد و ثانیاً، امکان عدم بهره‌گیری از بیمه برای پرداخت دیه مصدوم برای محکوم‌علیه از بین می‌رفت.
منبع:http://www.maavanews.ir/tabid/53/ctl/Edit/mid/373/Code/7797/Default.aspx
برچسب ها:بیاحتیاطی در رانندگی فعل مثبت مادی است یا ترک فعل؟