استفتائات حضرت آيت الله مكارم شيرازي- پرداخت دیه از بیت المال

در صورتی که جسد شخصی پس از قتل در یکی از خیابان‌های شهر رها شده که به جهت شناسایی شدن قاتل، حکم به پرداخت دیه از بیت‌المال صادر گردیده است. پس از قطعی شدن رأی صادره در بررسی پرونده? دیگری قاتل شناسایی و اقرار به قتل نموده است، بفرمایید:
الف. آیا رأی صادره قطعی شده نقض می‌شود؟
ب. در صورت مثبت بودن پاسخ، رأی توسط چه کسی باید نقص شود؟ آیا قاضی مأذون می‌تواند رأی صادره خود را نقص کند؟

چنانچه کسى محکوم به قصاص شود و به عنوان قصاص نفس حلق آویز شود و پزشک متخصّص گواهى نماید که فوت کرده است ولى در سردخانه به هوش بیاید و زنده شود:
الف) آیا حکم قصاص به قوّت خود باقى است یا ساقط است؟
ب) در صورت باقى بودن قصاص به قوّت خود، آیا دیه حلق آویزى اوّل به جانى تعلّق مى گیرد؟
ج) مسؤول پرداخت دیه کیست؟
د) مهلت پرداخت دیه چه مدّت است؟

ماده 236 قانون مجازات اسلامی بیان می دارد که(( اگر کسی به قتل عمدی شخصی اقرار کند پس از ان دیگری به قتل عمدی همان مقتول اقرا نمایددر صورتی که اولی از اقرارش برگردد قصاص ودیه از هر دو ساقط می شود و دیه از بیت المال پرداخت می شود واین در حالی است که قاضی احتمال عقلایی ندهد که قضیه توطئه امیزاست))الف) ایا این ماده قانونی از فقه گرفته شدهاست؟ب)اگر اولیاء دم درخواست دیه داشته باشند چه کسی باید دیه بدهد؟ج)این ماده قانونی را از نظر فقهی توضیح دهید؟

چنان چه اولیاى دم علیرغم اصرار بر قصاص، قدرت پرداخت فاضل دیه را نداشته باشند، و از طرفى به طور عادى نیز امیدى به تمکّن آنان در آینده نباشد، بفرمایید:1ـ آیا در این گونه موارد قصاص به طور قهرى تبدیل به دیه مى شود؟2 ـ چنانچه پاسخ منفى است، در شرایطى که عدم قصاص، یا تأخیر آن، به مصلحت نباشد، و چه بسا عوارض سیاسى و اجتماعى شدیدى در بر داشته باشد، آیا مى توان با پرداخت فاضل دیه از بیت المال قصاص را اجرا نمود؟3ـ در فرض مسأله، آیا مى توان بدون ردّ فاضل دیه، قصاص را اجرا نمود، و فاضل دیه به عنوان دین بر ذمّه ولىّ دم باقى بماند؟4ـ اگر (آن گونه که برخى از فقها مى فرمایند) در این گونه موارد، وظیفه صبر کردن تا زمان توانایى ولىّ دم باشد، در مواردى که ممکن است انتظار قصاص سالها به طول بکشد، و این امر براى قاتل و خانواده وى موجب عسر و حرج گردد، تکلیف چیست؟

نارنجکى که معلوم نیست از کجا و توسّط چه کسى آورده شده، در دست یکى از بچّه ها منفجر گردیده، و بر اثر انفجار آن دو پسربچّه کشته مى شوند. حال با توجّه به این که هر کدام از اولیاى دم، از طرف مقابل شاکى بوده، و مدّعى است که فرزند او نارنجک را آورده، تکلیف چیست؟ آیا عاقله، با توجّه به صغیر بودن مقتولین مسؤولیّتى دارد؟ بر فرض این که هیچ کس متّهم نباشد، تکلیف دیه چه مى شود؟

هرگاه در قتل عمد، یا غیر عمد، یا صدمات دیگر، متّهم شناسایى نشود، آیا لازم است دیه از بیت المال پرداخت گردد؟ در صورتى که پاسخ مثبت باشد، آیا اعلان این مطلب و قید آن در حکم لازم است، مخصوصاً اگر اثر نامطلوبى در جامعه داشته باشد، و مورد سوء استفاده قرار گیرد؟

در صورتى که ضارب فرار کند، یا ناشناخته باشد، آیا مى توان دیه جراحات و صدمات وارده بر مجنىّ علیه را از بیت المال پرداخت؟

فرزند 12 ساله اینجانب در کوچه به چیز مشکوکى برخورد نموده، مشغول بازى با آن مى شود. در این هنگام شىء مذکور، که ظاهراً نوعى مواد منفجره شبیه گلوله خمپاره بوده، منفجر و منجر به فوت ایشان مى گردد. بر اساس اظهارات چند نفر، موتور سوار ناشناسى آن شىء را در کوچه رها کرده است. با توجّه به این که خون مسلم نباید هدر رود، آیا دیه فرزند اینجانب بر بیت المال است؟

فرزندم، در حالى که بر ترک موتور سیکلت سوار بود،بر اثر تصادف با اتومبیل به شدّت مجروح و مصدوم گردید. متأسّفانه راننده متخلّف و بى وجدان از صحنه تصادف گریخته، و تا این لحظه شناسایى نشده است. شدّت آسیب هاى وارده بر فرزندم به حدّى است که حواس خود را از دست داده، و ما اکنون سالهاست که همانند طفل یکساله اى از او پذیرایى مى کنیم. اگر در حکومت اسلامى صدمه اى به مسلمانى وارد شود، و متّهم شناسایى نشود، پرداخت دیه بر عهده کیست؟

فرزندم، در حالى که بر ترک موتور سیکلت سوار بود،بر اثر تصادف با اتومبیل به شدّت مجروح و مصدوم گردید. متأسّفانه راننده متخلّف و بى وجدان از صحنه تصادف گریخته، و تا این لحظه شناسایى نشده است. شدّت آسیب هاى وارده بر فرزندم به حدّى است که حواس خود را از دست داده، و ما اکنون سالهاست که همانند طفل یکساله اى از او پذیرایى مى کنیم. اگر در حکومت اسلامى صدمه اى به مسلمانى وارد شود، و متّهم شناسایى نشود، پرداخت دیه بر عهده کیست؟

در موارد اثبات اعسار جانى از پرداخت دیه، اعمّ از این که موضوع آن قتل یا ضرب و جرح عمدى، یا در حکم شبه عمد، یا شبیه عمد باشد و محکوم علیه معسر نیز در دسترس باشد، لکن جهت اعسار مذکور حتّى در مدّت طولانى نیز قادر به پرداخت دیه مورد حکم نباشد. آیا باید از بیت المال پرداخت نمود، یا بر عهده بستگان محکوم علیه (الاقرب فالاقرب) است، یا در این فرض کسى جز محکوم علیه معسر ضامن نمى باشد؟