اقدامات تاميني در حقوق تطبيقي
نويسنده : دکتر تاج زمان دانش
بانيان مکتب تحقيقي Positivstie جرم را يک نوع بيماري اجتماعي دانسته معتقدند همانطور که بدن انساني در مقابل حملة ميکروبهاي بيماري از خود دفاع نموده واکنش نشان مي دهد اجتماع نيز قبل از وقوع جرائم بايستي از خود دفاع نموده و عکس العمل نشان داده در مورد کساني که حالت خطرناک دارند و در مظان ارتکاب جرم هستند اقدامات تأميني بعمل آورد . چون قانونگذار نمي تواند انواع مختلف حالتهاي خطرناک را پيش بيني نمايد در نتيجه قاضي کيفري در انجام وظايف خود که تربيت و درمان بزهکار و پيشگيري از ارتکاب جرم به منظور دفاع اجتماع است نمي تواند محدود به مجازاتهاي مندرج در قانون باشد بنا بر اين بايستي قاعده قانوني بودن جرم و مجازات متروک يا تعديل
شود و قاضي کيفري پس از شناسائي شخصيت و تشخيص حالت خطرناک و ضد اجتماعي بزهکاران و افرادي که در مظان ارتکاب جرم هستند بايستي با اجراي روشهاي درماني يا تربيتي براي مدت نامعيني از وقوع يا تکرار جرم پيشگيري نمايد در اواخر قرن نوزده و اوايل قرن بيستم به پيروي از عقايد مکتب تحققي اقدامات تأميني در قلمرو حقوق جزا وارد شد .
? حالت خطرناک
به عقيده پايه گذاران مکتب تحققي PISITIVISTE حالت خطرناک حالتي است که بر اثر افتراق عوامل جرم زا ( عوامل ذاتي يا عوامل عارضي يا عوامل اجتماعي و غيره ) و تأثير آنها در شخص معين او را به ارتکاب جرم سوق مي دهد براي پيشگيري از وقوع يا تکرار جرم بايستي فرد مظنون بحالت خطرناک را تحت ابسرواسيون ( تحقيق و پژوهش اجتماعي آزمايش پزشکي ـ روانپزشکي ـ آزمايش رواني ) قرار داد و پس از حصول اطمينان از وجود حالت خطرناک اقداماتي تأميني به عمل آورد .
حالت خطرناک باقتضاي زمان و مکان و آداب و رسوم کشورهاي مختلف در قوانين مربوطه به عناوين متفاوت تعريف شده است طبق لايحه قانوني اقدامات تأميني ايران « مجرمين خطرناک کساني هستند که سوابق و خصوصيات روحي و اخلاقي آنان و کيفيت ارتکاب جرم ارتکابي آنان را در مظان ارتکاب جرم در آينده قرار دهد اعم از اينکه قانوناً « مسئول باشد يا غير مسئول صدور حکم اقدام تأميني از طرف دادگاه وقتي جايز است که کسي مرتکب جرم گرديده باشد » .
در ماده مذکور قانونگذار به پيروي از سياست کيفري فرانسه و سويس و احترام به اصل قانوني بودن جرم و مجازات و آزادي فرد اجراي اقدامات تأميني را موکول و به ارتکاب جرم کرده است .
در قوانين کيفري فرانسه حالت خطرناک در مورد بزرگسالان بالصراحه تعريف نشده فقط براي ولگردان و گدايان و کساني که تکرار جرم دارند و همچنين معتادين به مواد مخدر والکل طبق قوانين خاصي اقدامات تأميني تدوين گرديده است ، در مورد اطفال حالت خطرناک بطور وسيع پذيرفته شده بدين معني که هر گاه سلامتي يا امنيت يا تربيت و اخلاق طفل کمتر از ?? سال در خطر باشد پليس در اسرع وقت قبل از شروع تعقيب مي تواند اقدامات تأميني به عمل آورد .
در مورد اطفالي که حالت خطرناک دارند ولي جرمي مرتکب نشده اند قاضي اطفال مي تواند حکم اقدامات تأميني صادر نمايد .
آمار احکام صادره در مورد اطفال کمتر از ?? سال در حالت خطرناک از دادگاههاي اطفال بقرار ذيل است :
سال دختر پسر جمع کل
???? ????? ????? ?????
???? ????? ????? ?????
در قانون جزاي سويس فقط به ذکر حالت خطرناک در مورد اطفال و نوجوانان اکتفا شده است .
? مدت نامعين
مؤسسين مکتب تحققي معتقدند که بزهکار شبيه بيمار است همانطور که پزشگ براي مداوا و درمان بيمار و بهبود کامل او نمي تواند قبلاً مدت تعيين نمايد قاضي کيفري نيز مدت تربيت يا درمان بزهکار را قبلاً نمي تواند پيش بيني کند پس حدود اختيارات قاضي کيفري در تعيين مدت اجراي روش نبايد محدود به مدت پيش بيني شده در قوانين کيفري باشد قاضي کيفري بايد حکم اجراي روش خاص و اقدامات تأميني به مدت نامعين صادر کند و بعداً با توجه به تغيير رفتار و اخلاق و رفع حالت خطرناک حکم بخاتمه اقدامات تأميني دهد . اين سيستم در کنگره هاي مختلف بين المللي مورد بحث و بررسي قرار گرفته و اجراي آن در موارد ذيل تاکيد شده است :
?) بزهکاراني که وضع جسمي يا رواني آنان ايجاب مينمايد که مدتي تحت مداوا قرار گيرند ( معتادين ـ بيماران رواني ) .
?) ولگردان و گدايان .
?) اطفالي که بايستي روش تربيتي در مورد آنان اجرا شود .
اجراي روشهاي تربيتي براي مدت نامعين در مورد اطفال در قوانين اکثر کشورهاي مترقي ذکر شده است در مورد بزرگسالان بعضي از کشورها اقدامات تأميني را براي مدت نا معين پذيرفته اند .
در لايحه قانوني اقدامت تأميني با اقتباس از قانون جزاي سويس مدت اقدامات تأميني نامعين ذکر شده است .
در فرانسه اقدامات تأميني و اجراي روشهاي خاص براي مدت نامعين فقط در مورد اطفال بزهکار يا در حالت خطرناک به مدت حداکثر تا ?? سالگي و درباره معتادين ( الکل و مواد مخدر ) تا درمان کامل در قوانين پيش بيني است .
? مقايسه مجازات با اقدامات تأميني
اقدامات تأميني با مجازات در موارد ذيل داراي جهات شباهت است
اصل قانوني بودن مجازات شامل اقدامات تأميني نيز هست در نتيجه اقدامات تأميني بايستي :
?) از طرف قانونگزار تدوين شود .
?) بعد از وقوع جرم قابل اجرا باشد .
?) به موجب حکم دادگاه پس از رسيدگي و محاکمه که ضمن آن متهم حق دفاع دارد اجرا شود .
?) احکام صادره بر حسب مورد طبق آئين دادرسي کيفري قابل پژوهش و فرجام باشد با اينکه اصول فوق الذکر به منظور حمايت از آزادي فردي در قوانين کيفري اکثر کشورها مراعات شده است ولي با هدف غائي اقدامات تأميني که پيشگيري از وقوع جرم در حالت خطرناک مي باشد مغاير است قاضي کيفري به محض بروز حالت خطرناک براي دفاع اجتماع بايستي حکم اقدامات تأميني صادر نمايد ، براي احتراز از مغايرت قوانين کيفري به اقدامات تأميني و اجراي اصل مذکور در قوانين کيفري اکثر جمهوريهاي متحده شوروي جرم چنين تعريف شده است ،
« جرم فعل يا ترک فعلي است که از نظر اجتماعي خطرناک بوده و مباني اسکلت سياست شوروي را تهديد نمايد » .
جهات تمايز بين مجازات و اقدامات تأميني بقرار ذيل است :
مجرم وقتي مجازات مي شود که مقصر و مسئول شناخته شود ، ولي اقدامات تأميني در مورد تمام افرادي که حالت خطرناک دارند و در مظان ارتکاب جرم در آينده باشند اجرا مي شود بالنتيجه قلمرو اقدامات تأميني وسيعتر از مجازات است شامل اطفال و بزرگسالان و پيران مسئول يا نيمه مسئول حتي غير مسئول نيز مي شود .
حالت خطرناک نه تنها به اشخاص اطلاق مي شود بلکه شامل بعضي از اشياء نيز مي گردد قاضي کيفري نوع مجازات را با توجه به نوع جرم تعيين مي نمايد در صورتي که در اقدامات تأميني فقط تحقق حالت خطرناک حائز اهميت است .
در قوانين کيفري مدت مجازات هر جرمي پيش بيني شده است ولي مدت اقدامات تأميني نامعين است .
مجازات قبل از قطعيت حکم قابل اجرا نيست اما اقدامات تاميني براي پيشگيري از وقوع جرم و خنثي کردن حالت خطرناک به محض صدور حکم اجرا مي شود .
در صورت تعدد جرم اشد مجازات در مورد محکوم عليه اجرا مي شود در صورتي که ممکن است چند اقدام تأميني در آن واحد به مورد اجرا گذارده شود .
عفو عمومي که بر اساس سياست کيفري به موجب قانون مي گردد شامل اقدامات تأميني نمي گردد . اقدامات تأميني تعليق نمي شود .
آراء و احکام کيفري در مهلت قانوني قابل پژوهش و فرجام است و محکوم عليه فقط در مهلت مقرره در قانون مي تواند به آراء يا احکام صادره اعتراض نموده و تقاضاي تجديد نظر نمايد . اما مهلت تقاضاي تجديد نظر در اقداماعت تأميني نامعين و منوط به رفع حالت خطرناک است بالنتيجه قاضي کيفري که به منظور تربيت يا درمان حکم اقدام تاميني مي دهد جهت اطلاع از چگونگي و نتايج و آثار حکم در اجراي آن نظارت دارد به محض حصول اطمينان از رفع حالت خطرناک باصلاجديد متخصصين حکم خاتمه اقدام تاميني را صادر مي نمايند محکوم عليه نيز با اثبات رفع حالت خطرناک هر آن مي تواند از دادگاه يا مقامات صلاحيتدار تقاضاي تجديد نظر و پايان اقدام تاميني را بنمايد .
با وجود جهات تمايز فوقالذکر در بعضي موارد نمي توان حد فاصل معيني بين اقدامات تاميني و کيفر را بنا به دلائل ذيل تعيين کرد .
با وجود جهات تمايز فوق الذکر در بعضي موارد اقدامات تاميني بجاي مجازات گاهي نيز توام با مجازات بمورد اجرا گذارده مي شود .
?) در ممالک اسکاندينا و از جمله دانمارک قاضي کيفري بايستي حکم مجازات يا اقدامات تأميني صادر نمايد طبق قانون جزاي دانمارک هر گاه مجرم غير عادي باشد پس از ابسرواسيون دقيق قاضي تشخيص دهد که اجراي مجازات تأثيري در اصلاح و تربيت مجرم نخواهد داشت بايستي حکم به نگاهداري مجرم در مؤسسات درماني دهد و بجاي مجازات ولگردان و کساني که رفتار ضد اجتماعي دارند آنان را به کانون کار اعزام دارد و همچنين در مورد کساني که تکرار جرم دارند اقدامات تاميني بعمل مي آورد اطفال بزهکار به مراکز آموزش علمي و حرفه اي اعزام مي شوند .
طبق قانون دفاع اجتماعي بلژيک در مورد مجرماني که مبتلا به بيماري رواني هستند يا تکرار جرم دارند اقدامات تاميني جانشين مجازات مي شود .
?) در بعضي از کشورها از جمله فرانسه و سويس و ايتاليا اقدامات تاميني توام با مجازات به مورد اجرا گذارده مي شود .
در فرانسه دادگاه ضمن صدور حکم مجازات مجرميني که تکرار جرم دارند حکم تبعيد و منع از اقامت در محل معين را نيز صادر مي کند . در مورد اطفال بزهکار دادگاه اطفال ضمن صدور حکم محکوميت جزائي مي تواند دستور اجراي آزادي با مراقبت را نيز بدهد .
بين دانشمندان راجع به چگونگي اجراي مجازات با اقدامات تاميني اختلاف عقيده وجود دارد مخالفين اجراي مجازات با اقداماات تاميني روش انگلستان را که مجازات قبل از اقدامات تاميني در مورد مجرمين غير عادي Anormaux اجرا مي شود شديداً مورد انتقاد قرار داده معتقدند که اجراي مجازات قبل از اقدامات تاميني نه تنها تاثيري در اصلاح و تربيت يا درمان مجرم ندارد در بعضي موارد حتي وضع او را خطرناک مي کند .
در سويس اقدامات تاميني قبل از مجازات به مورد اجرا گذارده مي شود و در صورتي که رفتار و وضع اجتماعي مجرم رضايت بخش باشد مجازات او تعليق يا مشمول عفو مي گردد .
? اقسام اقدامات تاميني
مؤسس مکتب تحققي دفاع اجتماع را با پيشگيري از وقوع جرائم با اتخاذ اقدامات تاميني درباره افرادي که در حالت خطرناک هستند ضروري دانسته و بزهکاران را به پنج طبقه تقسيم و در مورد هر طبقه اقدام تاميني با روش خاصي را پيشنهاد نمودند عقايد مذکور مورد تأييد مکتب دفاع اجتماعي و کيفر شناسي مدرن قرار گرفت و به پيروي از عقايد مذکور اقدامات تاميني ابتدا درباره اشخاص Personeiies و بعداً در مورد اشياء Reeiies پذيرفته شد .
? بخش ? اقدامات تاميني شخصي
گاهي مجازات عده اي از تبهکاران خطرناک براي حفظ آرامش و دفاع اجتماعي به تنها کافي نيست .
براي خنثي کردن حالت خطرناک آنان بايستي اقدامات تاميني به عمل آيد .
اقدامات تاميني درباره اشخاص عبارتند :
?) اقدامات بدني ( جسمي ) .
?) اقدامات سالب آزادي .
?) اقدامات محدود کننده آزادي .
?) اقدامات سالب حقوق .
?) اقدامات بدني ( جسمي )
پيکار بر عليه عوامل شخصي جرم و بزهکاران به عادت ( مجرميني که تکرار جرم دارند ) منجر به اقدامات تاميني يا درمان پزشکي و عمل جراحي افراد خطرناک گرديده است . روش مذکور را طرفداران آزادي فردي مورد انتقاد قرار داده و معتقدند که درمان پزشکي و عمل جراحي نبايستي از حدود قانون و حقوق بشري تجاوز نمايد حدود صلاحيت پزشک در درمان افراد خطرناک بايستي مشخص ومعين گردد .
اقدامات تاميني بدني بقرار ذيل است :
الف) عقيم کردن Sterilisation براي مبارزه بر عليه تاثير عوامل ارثي و پيش گيري از تکرار جرائم بخصوص از قبيل جرائم جنسي و اعمال منافي عفت و غيره با عمل جراحي فرد در حالت خطرناک را عقيم مي کنند . اين روش به منظور حفظ اصالت و اصلاح نژاد در ?? کشور ممالک متحده امريکا و کشورهاي اسکاندينا و درانمارک در قوانين کيفري قيد شده است . جلب رضايت فرد در حالت خطرناک يا بيمار قبل از عمل جراحي ضروريست . بايد توجه داشت که کسب رضايت از کساني که مبتلا به بيماري رواني هستند و اراده اي نداشته و نتايج عمل را درک نمي کنند بر خلاف اصول آزادي فردي و حقوق بشري است .
در سال ???? در آلمان ?? هزار نفر زن و مرد براي حفظ اصالت نژاد آلماني با عمل جراحي عقيم گرديدند .
عقيم کردن افراد در فرانسه جرم و مجازات آن حبس ابد است با اعمال شاقه است . نظر به اينکه اثرات عوامل ارثي در بزهکاري بطور متيقن مورد تأييد قرار نگرفته اقدام تاميني با عقيم کردن افراد در حالت خطرناک يا بيمار بر خلاف اصول آزادي فردي و حقوق بشري است .
ب) درمان معتادين ( مواد مخدر ـ الکل )
اعتياد به الکل و مواد مخدر ( ترياک ـ حشيش ـ مرفين ـ هروئين ـ کوکائين ـ ال سي دي ـ ماراجوانا ـ کانابيز ـ و غيره ) نسل بشر را در معرض نابودي قرار داده و شخص معتاد را به ارتکاب جرائم مختلف سوق مي دهد . در سال ???? در نيويورک ??? نفر پس از مصرف هروئين فوت کرده اند . دانشمندان معتقدند که محرروم کردن معتاد از مواد مخدر غير انساني و خطرناک بوده گاهي منجر به مرگ مي گردد مجازات آنان دردي را دوا نکرده مسئولان را از هدف اصلي که پيش گيري از همه گيري شدن اعتياد است دور مي سازد . معتاد بيمار است بايد تحت درمان و مداوا قرار گيرد و پس از ترک اعتياد نيز بايستي حمايت شود نگاهداري معتادين در مراکز درماني بعداً مورد بحث قرار خواهد گرفت .
?) اقدامات تأميني سالب آزادي
گاهي براي پيشگيري از وقوع جرائم و خنثي کردن حالت خطرناک اقدامات تاميني منجر به سلب آزادي بشرح ذيل است :
الف) نگاهداري بزهکاران بعادت در تبعيدگاه : هر گاه کسي به علت ارتکاب جنايت يا جنحه عمدي چندبار محکوم به حبس شود و داراي حالت خطرناک باشد پس از اتمام دوره محکوميت براي مدت نامعيني در تبعيدگاه نگاهداري مي شود . تبعيدگاه بزهکاران بعادت در قوانين اکثر کشورها از جمله ايران و ايتاليا و انگلستان و بلژيک پيش بيني شده است .
در فرانسه قانون تبعيد مجرمين به عادت طبق قانون قيمومت کيفري Tutelle penale مصوب ?? ژوئيه ???? لغو گرديده است .
هدف از اقدام تاميني قيمومت کيفري اصلاح و تربيت بزهکاران به عادت در محيط اجتماع آزاد به منظور حمايت اجتماع از خطرات آتي آنان مي باشد . مدت قيمومت کيفري ?? سال است و حداکثر اجراي روش تا ?? سالگي است .
ب) نگاهداري بزهکاران مختل المشاعر و مجنون در تيمارستان :
بزهکاران مجنون يا مختل المشاعر که نظم و آرامش عمومي را مختل نموده و داراي حالت خطرناک باشند بايستي در تيمارستان نگاهداري شوند . مدت نگاهداري در تيمارستان نامعين و خاتمه اقدام تأميني منوط به بهبودي بيمار و رفع حالت خطرناک با تائيد پزشک متخصص و بيماريهاي رواني است .
در قوانين کيفري فرانسه دستور نگاهداري ديوانگان را مقامات اداري صادر مي کنند و در مورد افراد مختل المشاعر قانون مسکوت است .
طبق قانون دفاع اجتماعي بلژيک که مورد اقتباس اکثر کشورها قرار گرفته صدور حکم اقدام تاميني در مورد افراد غير عادي در صلاحيت مقامات قضائي است .
ج) نگاهداري مجرمين بيکار در مراکز کار ( کشاورزي يا صنعتي ) و آموزش حرفه :
اشخاص ولگرد که محل اقامت ثابت و حرفه و شغل معين و وسيله اعاشه معمولي ندارند براي امرار معاش ناگزير مرتکب جرائم مختلف مي شوند . در قوانين کيفري اکثر کشورهاي مترقي ولگردي جرم و مجازات آن پيش بيني شده است . براي پيشگيري از ارتکاب جرم و دفاع اجتماع پس از اتمام دوره محکوميت اينگونه اشخاص حکم اقدام تاميني مبني بر نگاهداري آنان در مراکز کار و يا آموزش فني و حرفه اي صادر مي گردد در مراکز مذکور با توجه بسن و ذوق و استعداد و رشد فکري و جسمي حرفه اي آموخته و براي زندگي عادي اجتماعي تربيت مي شوند پس از رفع حالت خطرناک حکم خاتمه اقدام تاميني صادر مي گردد .
د) نگاهداري معتادين در مراکز درماني :
هر گاه شخصي مرتکب جنحه يا جنايت گردد و معتاد به الکل يا مواد مخدر بوده و ارتکاب جرم هم ناشي از اعتياد باشد دادگاه مي تواند حکم به نگاهداري معتاد در مراکز درماني صادر نمايد .
مدت لازم براي درمان جزء مدت محکوميت معتاد احتساب مي شود و چنانچه مدت لازم براي درمان بيش از مدت محکوميت باشد مادام که از مجرم رفع اعتياد به عمل نيامده در مراکز درماني معتادين نگاهداري خواهد شد . نگاهداري معتادين در مراکز درماني معتادين در قوانين اکثر کشورها پيش بيني شده است .
در ايران در صورت محکوميت متهم معتاد وزارت بهداري مکلف است معتاد را بستري و ترک اعتياد نمايد و دوره معالجه اين قبيل اشخاص جزء مدت محکوميت آنان محسوب خواهد شد .
هـ) نگاهداري اطفال در مراکز اصلاحي و تربيتي :
اطفالي که از لحاظ قواي عقلاني و جسماني رشد کامل ندارند زودتر از بزرگسالان تحت تأثير عوامل اجتماعي و محيط خانوادگي و غيره قرار گرفته و مرتکب جرم مي شوند :
با مجازات و تنبيه نمي توان از بزهکاري اطفال پيشگيري نمود پس از شناسائي شخصيت طفل و انگيزه و علل ارتکاب جرم بايستي با اجراي روشهاي اصلاحي يا درماني از تکرار جرم جلوگيري کرد .
در اکثر کشورهاي مترقي قوانين خاصي راجع به حمايت و هدايت اطفال بزهکار و در حالت خطرناک تدوين و به مورد اجرا گذارده شده است ، طبق قوانين مربوط هر گاه نگاهداري طفل در محيط آزاد امکان پذير نباشد دادگاه اطفال حکم به نگاهداري طفل در مؤسسات اصلاحي يا تربيتي يا درماني صادر مي نمايد در اغلب قوانين مدت نگاهداري تعيين شده و قانونگذار بذکر حداقل يا حداکثر مدت نگاهداري در مؤسسات مذکور اکتفا نموده است .
در قانون تشکيل دادگاه اطفال حداقل و حد اکثر نگاهداري طفل در کانون اصلاح و تربيت يا زندان کانون اصلاح و تربيت ذکر شده است . در فرانسه حداکثر مدت نگاهداري طفل در مؤسسات مذکور ?? سالگي و در سويس در مورد اطفال تا ?? سالگي و در مورد جوانان تا ?? سالگي پيش بيني شده است .
?) اقدامات تاميني محدود کننده آزادي
به منظور پيشگيري از ارتکاب جرم افرادي که حالت خطرناک دارند از اقامت در محل معين يا اشتغال بکار يا حرفه اي بخصوص جلوگيري به عمل مي آيد .
الف) ممنوعيت از اشتغال به کسب يا شغل يا حرفه معيني :
هر گاه کسي به سبب اشتغال به کسب يا حرفه اي يا شغل معيني مرتکب جنحه يا جنايت گردد و تکرار جرم داشته و در حالت خطرناک و در مظان ارتکاب جرم در آينده باشد دادگاه مي تواند ضمن حکم محکوميت دستور منع اشتغال او را به کسب يا حرفه يا شغلش براي مدت معين صادر نمايد .
ب) ممنوعيت از اقامت در محل معين :
به منظور حفظ نظم و آرامش و پيشگيري از تکرار جرم بعضي از تبهکاران خطرناک دادگاه مي تواند حکم ممنوعيت از اقامت در محل معين صادر نمايد در ماده ? قانون اقدامات تاميني ممنوعيت از اقامت در محل معين جزء موارد اقدامات تاميني محدود کننده آزادي قيد شده متأسفانه در مواد بعدي قانونگذار شرايط و چگونگي اجراي آن را ذکر نکرده است . در فرانسه مواردي که حکم منع اقامت در محل معين صادر مي شود مدت و طرز اجراي آن طبق قانون پيش بيني شده است .
کميته هدايت زندانيان آزاد شده مانند روش آزادي با مراقبت Liberte surveillee که در مورد اطفال بزهکار و در حالت خطرناک اجرا مي شود محکوم عليه را تحت حمايت و هدايت قرار داده نماينده اي جهت مراقبت و کمک و ارشاد و همچنين فراهم ساختن وسايل غذا و مسکن و اشتغال بکار او تعيين مي کند .
ج) اخراج بيگانگان از کشور :
براي حفظ امنيت و آرامش مقامات قضائي بعد از محکوميت و سازمان پليس هر کشوري در صورت بروز حالت خطرناک و ظن ارتکاب جرم مي تواند اتباع خارجي را از کشور خود اخراج نمايد .
? اقدامات تأميني سالب حقوق
گاهي محکوميت کيفري طبق مواردي که در قانون پيش بيني شده است و يا بروز حالت خطرناک در بعضي افراد منجر به سلب حقوق به منظور اقدام تاميني مي گردد . اقدامات تاميني سالب حقوق عبارتند از :
الف) محروميت از حق ابوت و قيمومت و نظارت : هر گاه کسي به علت تخطي يا تجاوز يا سرپيچي از وظايف قيمومت و نظارت و يا اعمال حق ولايت محکوم به حبس گردد و يا محکوميت کيفري پيدا کند و در نتيجه براي انجام وظايف مزبور غير صالح شود حکم به محروميت او از حق قيمومت يا نظارت يا اعمال حق ولايت از طرف دادگاه صادر کننده حکم کيفري داده مي شود .
محروميت از حق ابوت گاهي مطلق بوده و اثر آن نسبت به تمام فرزندان جاري است و يا بالعکس فقط نسبت به يک فرزند سلب مي شود .
ب) ضبط گواهينامه رانندگي :
گواهي نامه رانندگاني که تکرار جرم داشته و رد حالت خطرناک مي باشند براي مدت معيني ضبط و يا باطل مي گردد .
ج) ضبط پروانه شکار و صيد :
افرادي که قوانين و مقررات مربوط به شکار را مراعات ننموده مکرراً مرتکب جرائم مربوطه مي شوند پروانه شکار آنان ضبط يا باطل مي گردد .
? بخش ? ـ اقدامات تأميني REELLES ( غير شخصي )
خطرات و مضراتي که بعضي از اشياء براي حفظ آرامش وامنيت اجتماعي دارند ايجاب مي نمايد که اقدامات تأميني در مورد آنان بعمل آيد اقدامات تاميني مالي بقرار ذيل است :
الف) ضبط اشياء خطرناک :
اشيائي که آلت جرم بوده يا اينکه در نتيجه جرم حاصل شده باشد در صورتي که وجود آنها موجب تشويق اذهان عمومي و مخل نظم اجتماعي يا آسايش مردم باشد ضبط و در صورت ضرورت نابود مي گردد .
ب) تعطيل مؤسسه :
موسسه اي که وسيله ارتکاب جرم باشد نظير مؤسساتي که در آنجا مواد مخدر بفروش مي رسد يا مؤسساتي که موجب تسهيل وسايل براي اعمال منافي عفت هستند تعطيل مي گردد .
? اقدامات تأميني در قانون جزاي سويس و ايران
در قانون جزاي سويس مصوب ?? دسامبر ???? اقدامت تأميني از مجازات تفکيک و شرايط و طرز اجراي آن راجع به تبعيد بزهکاران به عادت ( ماده ?? ) و نگاهداري مجرمين در مراکز کار ( ماده ?? ) و درمان معتادين به الکل و مواد مخدر ( ماده ?? و ?? ) تعيين گرديد . قانون فوق الذکر يکي از بهترين قوانين کيفري مدرن آن زمان محسوب مي شد . لايحه قانوني اقدامات تاميني ابران با اقتباس از مواد ?? و ?? و ?? و ?? و ?? و ?? قانون فوق الذکر در سال ???? به تصويب رسيد ولي طبق ماده ?? لايحه قانون اقدامات تاميني تبعيد مجرمين به عادت ( ماده ? ) و نگاهداري مجرمين مجنون و مختل المشاعر ( ماده ? ) و نگاهداري در کارگاههاي کشاورزي و صنعتي ( ماده ? ) و در مان مجرمين معتاد ( ماده ? ) از تاريخي قابل اجرا خواهد بود که مؤسسات لازم براي اقدامات تاميني پيش بيني شده در آن مواد بوجود آمده باشد و مراتب هم از طرف وزارت دادگستري اعلام گردد .
متأسفانه تا کنون مراکز و مؤسسات مذکور بوجود نيامده و از طرف دادگستري نيز اعلام نشده است لايحه قانوني اقدامات تأميني بدون توجه به امکانات و مقتضيات تدوين شده است و بالصراحه بايستي اذعان کرد که قانون مذکور قابل اجرا نيست .
نظر به اينکه در قانون اصلاح قانون جزاي سويس مصوب ?? ماه مارس ???? متن مواد فوق الذکر تغيير يافته از نظر اهميت موضوع مواد مزبور مورد بحث قرار مي گيرد .
مواد ?? و ?? راجع به نگاهداري مجرمين غير مسئول و نيمه مسئول در مؤسسات درماني ( تيمارستان ) در قانون اصلاح قانون جزاي سويس لغو شده است .
?) نگاهداري مجرمين به عادت ماده ?? جديد
هر گاه مجرمي به علت ارتکاب جرائم عمدي جنحه يا جنايت به حداقل دو سال مجازات سالب آزادي ( حبس با اعمال شاقه يا حبس تأديبي ـ نگاهداري در مراکز کار ـ نگاهداري در تبعيدگاه ) محکوم شده باشد در مدت ? سال از آخرين آزادي قطعي دوباره مرتکب جرم عمدي ( جنحه يا جنايت) گردد که دال بر تمايل مجرم به ارتکاب بزه باشد قاضي مي تواند حکم به نگاهداري مجرم در تبعيدگاه صادر نمايد .
در صورت لزوم قاضي مي تواند دستور آزمايش رواني بدهد .
? نوع مؤسسه : تبعيد شده در تبعيد گاه که مؤسسه باز يا بسته است نگاهداري مي شود مؤسساتي که مختص محکوميني که براي اولين بار حبس مي شوند يا بازداشتي ها يا مراکز کار و يا مؤسسات درماني هستند مستثني هستند . تبعيد شده را نمي توان در مؤسسات يا مراکز مذکور نگاهداري کرد .
? کار : تبعيد شده مکلف به انجام يا اشتغال بکارهاي تعيين شده است
شرايط اجراي رژيم نيمه آزادي : بعد از اجراي نصف مدت محکوميت حداقل ? سال در صورتي که طرز رفتار و اعمال تبعيد شده رضايت بخش باشد رژيم نيمه آزادي به مورد اجرا گذارده مي شود در صورتي که وضع عمومي تبعيد شده ايجاد نمايد که در خارج از تبعيد گاه کار کند بطور استثناء مي توان مدت فوق الذکر را کم کرد .
? شرايط استفاده از آزادي مشروط :
پس از اجراي مدت محکوميت حداقل ? سال ( با احتساب مدت بازداشت ) در صورتي که ادامه روش ضرورتي نداشته باشد مقامات صلاحيتدار مي توانند با آزادي مشروط تبعيد شده را بمدت حداقل ? سال تحت مراقبت انجمن حمايت زندانيان قرار دهند اگر تبعيد شده مقررات را مراعات نکند مدت نگاهداري مجدد در تبعيدگاه حداقل ? سال خواهد بود .
بنا به پيشنهاد مقامات صلاحيتدار قاضي مي تواند بطور استثناء قبل از خاتمه حداقل مدت مذکور در قانون بشرطي که مجازات اجرا شده باشد حکم آزادي از تبعيد شده را صادر نمايد .
?) اقدام تأميني مجرمين غير عادي ماده ??
هر گاه مجرمي با وضع رواني غير عادي مرتکب جرمي شود که مجازات آن جرم حبس ( حبس با اعمال شاقه يا حبس تأديبي ) باشد و وضع رواني او ايجاب نمايد کا تحت درمان پزشکي به مراقبت خاصي قرار گيرد ، بمنظور از بين بردن و کم کردن خطر ارتباط جرم قاضي مي تواند حکم به نگاهداري در بيمارستان يا تيمارستان را صادر نمايد . اگر مجرم حالت خطرناک براي ديگران نداشته باشد دستور درمان در محيط آزاد دهد . هر گاه مجرم به علت ناراحتي رواني مخل امنيت عمومي باشد براي پيش گيري از خطر قاضي مي تواند حکم به نگاهداري مجرم در تيمارستان دهد .
ابسرواسيون ـ قاضي با توجه به نظريه کارشناس راجع به وضع جسمي و رواني مجرم حکم به نگهداري در تيمارستان يا بيمارستان صادر مي کند در مدتي که مجرم در تيمارستان يا بيمارستان نگهداري مي شود قاضي اجراي مجازات سالب آزادي را تعليق مي نمايد .
در صورت صدور دستور درمان در محيط آزاد قاضي اجراي مجازات را تعليق کرده و طبق ماده ?? مي تواند مجرم را ملزم به اجراي شرايطي تعيين شده نموده تحت رژيم آزادي با مراقبت قرار دهد .
هرگاه از نگهداري در مؤسسات درماني نتيجه اي عايد نگردد قاضي نوع مجازات وطرز اجراي آنرا تعيين خواهد نمود .
اگر درمان در محيط آزاد کافي نبوده و مجرم حالت خطرناک براي ديگران داشته باشد وضع رواني مجرم نيز ايجاب نمايد که تحت درمان و مداوا قرار گيرد قاضي حکم به نگاهداري در بيمارستان يا تيمارستان را صادر خواهد کرد و اگر درمان در بيمارستان يا تيمارستان فايده اي نداشته باشد قاضي چگونگي اجراي مجازات تعليق را تعيين خواهد نمود . بجاي اجراي مجازات قاضي مي تواند حکم اقدام تأميني بدهد . مقامات صلاحيتدار پس از بهبودي مجرم دستور خاتمه اقدام تأميني را صادر مي کنند .
اگر مجرم کاملاً بهبود نيافته باشد بطور آزمايش آزاد شده تحت مراقبت انجمن حمايت زندانيان قرار خواهد گرفت مقامات صلاحيتدار قبل از اتخاذ هر گونه تصميمي بايستي مراتب را به قاضي اطلاع دهند .
قاضي با نظر پزشک مربوطه طرز اجراي مجازات تعليق شده را تعيين مي نمايد و يا براي پيشگيري از تشديد حالت بيمار از اجراي آن منصرف مي شود .
مدتي که مجرم در بيمارستان يا تيمارستان بسر مي برد جزو مجازات محسوب مي شود و در صورت صدور حکم مجازات بقيه مدت مجازات در مورد مجرم باجراء گذارده خواهد شد
?) درمان معتادين به الکل و مواد مخدر ماده ??
هر گاه مجرم معتاد به الکل باشد و ارتکاب جرم هم ناشي از اعتياد باشد براي پيشگيري از ارتکاب جنحه يا جنايت قاضي مي تواند حکم به نگهداري مجرم در مؤسسات درماني معتادين به الکل يا بيمارستان و يا درمان در محيط آزاد صادر نمايد .
? ابسرواسيون : در صورت لزوم راجع به وضع جسمي و رواني و طرز درمان نظريه کارشناس را جلب نمايد .
? نوع مؤسسه : مؤسسه درماني معتادين به الکل بايستي از ساير مؤسسات کاملاً مجزا باشد .
هر گاه معتاد درمان پذير نباشد و شرايط استفاده از آزادي مشروط نيز پس از ? سال نگهداري در مؤسسه فراهم نشود پس از کسب نظريه مدير مؤسسه راجع به طرز و چگونگي اجراي مجازات قاضي مي تواند حکم به اقدام تاميني ديگر صادر نمايد پس از رفع اعتياد مقامات صلاحيتدار مي توانند مجرم را آزاد نمايند .
معتاد مي تواند از آزادي مشروط استفاده نمايد در اين صورت به مدت ? الي ? سال تحت مراقبت انجمن حمايت زندانيان قرار خواهد گرفت .
قبل از اتخاذ هر گونه تصميم مقامات صلاحيتدار بايستي مراتب را به قاضي اطلاع دهند . پس از خروج از بيمارستان يا مؤسسه درماني راجع به نوع مجازات و طرز اجراي آن قاضي تصميمات مقتضي اتخاذ مي نمايد .
مدت درمان محکوم جزو مدت محکوميت احتساب مي شود مراتب فوق الذکر عيناً در مورد معتادين به مواد مخدر قابل اجرا است و مقامات صلاحيتدار مؤسساتي را که معتادين به مواد مخدر بايستي نگاهداري شوند تعيين خواهد نمود .
اصلاحات مهم در موارد مربوط به اقدامات تاميني در قانون جديد جزاي سويس بقرار ذيل است :
اصطلاحات مدت نامعين Duree indeterminee از لحاظ اثر نامطلوبي که در روحية محکوم باقي ميگذارد حذف شده است .
طبق قانون جديد اجراي روشهاي اصلاحي يا تربيتي يا درماني در محيط آزاد درباره مجرمين به عادت و غير عادي Anormaux و حتي معتادين هم پذيرفته شده است .
بمنظور عادت دادن بزهکاران به زندگي عادي اجتماعي رژيم نيمه آزادي درباره مجرمين بعادت نيز منظور شده است .
مجرمين معتاد مي توانند از آزادي مشروط استفاده کنند .
راجع به طرز نگهداري مجرمين در مؤسسات تبعيدي شرايط مذکور در ماده ?? سابق در مورد ملاقات و مکاتبه و لباس و اجراي رژيم انفرادي ( سلولي ) در شبها حذف شده مقررات کلي راجع به طرز اجراي مجازات و اقدامات تاميني از لحاظ تفکيک زنان از مردان و لزوم پرورش اخلاقي و مذهبي و جسمي بزهکاران و ملاقات و مکاتبه در ماده ?? قانون جديد ذکر شده است طبق ماده مذکور طرز اجراي روش در مؤسسات اصلاحي يا تربيتي يت درماني تابع آئين نامه و مقررات آن مؤسسه است .
راجع به شناسائي شخصيت مجرمين آزمايشات جسمي و رواني جهت تعيين نوع روش اصلاحي و تربيتي يا درماني قبل از اتخاذ تصميم پيش بيني شده است .
نگاهداري مجرمين ولگرد و بيکار در مراکز تربيتي کار ( کارگاههاي کشاورزي يا صنعتي ) لغو شده است در ماده ?? تحت عنوان مجرمين غير عادي Anormaux اختيار تعيين نوع روش درماني با توجه به شخصيت و وضع روحي مجرم به قاضي تفويض شده است .
اخراج بيگانگاني که در سويس محکوم مي شوند لغو شده است .
به منظور نيل به هدف غائي اقدامات تاميني که پيشگيري از وقوع جرم است طبق قانون جديد مجرمين به عادت يا معتاد به هر عنواني آزاد شوند تحت حمايت و هدايت و مراقبت انجمن حمايت زندانيان قرار مي گيرند .
بانک مقالات حقوقي ( www.lawnet.ir )
http://www.alqaza.com/far/index.php?option=com_content&view=article&id=2787:1390-04-28-09-14-16&catid=526:1389-06-06-01-07-17&Itemid=78
برچسب ها:اقدامات تاميني در حقوق تطبيقي