بررسی چالش‌های استفاده از دوربین‌های مداربسته؛ کدام یک نشانه گرفته شده است؟ حریم خصوصی یا امنیت عمومی
در حال حاضر، بسیاری از کشورها برای نظارت بر ترافیک، عبور و مرور و مناطق جرم‌خیز، از دوربین‌های مداربسته استفاده می‌کنند.
چنین دورنمایی، برخی را نگران کرده است. آنها اعتقاد دارند که استفاده از این دوربین‌ها لطمه جدی به حق شهروندان در داشتن حریم خصوصی می‌زند. از سوی دیگر، کسانی هستند که معتقدند کنترل آمار رو به رشد جرم ممکن نیست؛ مگر با نظارت دقیق‌تر و دوربین‌ها بهترین وسیله برای تحقق این نظارت همه‌جانبه و دقیق هستند. نصب دوربين مدار بسته در مناطق جرم‌خيز و مکان‌هايي که امکان وقوع جرم در آنها وجود دارد يکي از راه‌هاي پيشگيري از وقوع جرم است اما آِیا نصب اين دوربين حريم شخصي افراد را نقض می‌کند؟
استفاده از دوربین‌های مدار بسته که در سراسر دنیا کاربرد داشته و در ایران نیز روبه گسترش است، دو جنبه دارد؛ از یک سو مي‌تواند ابزاری برای پیشگیری از جرم باشد واز سوی دیگر تهدیدی برای نقض حريم خصوصي افراد جامعه ایجاد کند. در حقیقت، تعارض میان دو مطلوب است؛ یکی حفظ نظم در جامعه و دیگری رعایت حقوق شهروندی. آیا می‌توان این دو مطلوب را با هم جمع کرد یا باید یکی را بر دیگری ترجیح داد؟
حريم خصوصي
با وجود تعاریف گوناگونی که در مورد حريم خصوصي توسط افراد و موسسات گوناگون ارايه شده، هنوز تعریف واحدی وجود ندارد؛ اما کمیته انگلیسی کالکات، حریم خصوصی را حق افراد برای حمایت شدن در مقابل وارد شدن به امور زندگی افراد و خانواده‌های آنها، با ابزار مستقیم فیزیکی یا به وسیله نشر اطلاعات می‌داند.
پذیرش و شناخت حریم خصوصی به عنوان یک حق، ریشه در تاریخ دارد. درکتاب‌هاي آسماني نظير قرآن، انجیل و قوانین یهود از اين حق سخن گفته شده و حق حريم خصوصي در سوگند بقراط نيز وجود دارد.
اسلام و اهميت حفظ حريم اشخاص
دین اسلام براي انسان شان و منزلت ويژه‌اي قايل است. اسلام حریم خصوصی را به رسمیت شناخته است و آیاتی از قرآن نیز به اين مقوله پرداخته است. در آیات ۲۷ و ۲۸ سوره نور می‌خوانیم: ای اهل ایمان! هرگز به خانه‌هایی غیر از خانه خودتان وارد نشوید؛ مگر این که با ایشان انس بگیرید و بر اهل آن سلام کنید. این برای شما بهتر است، باشد که متذکر شوید.
اگر در خانه‌ای کسی نبود وارد نشوید تا این که به شما اجازه ورود داده شود و اگر به شما گفته شد بازگردید، برگردید که این برای شما پاکیزه‌تر است و خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.
همچنین در آیه ۱۲ سوره حجرات آمده است که ای کسانی که ایمان آورده‌اید از ظن و گمان در مورد یکدیگر بپرهیزید که بعضی از ظن‌ها گناه است و در کار یکدیگر تجسس و کنجکاوی نکنید. همچنين رسول اکرم(ص) نیز می‌فرمایند: اگر تو دنبال تجسس و تفتیش در اسرار دیگران باشی، آنان را فاسد کرده‌ای یا نزدیک است که آنان را فاسد کنی. با اين حساب و با توجه به اينکه کشور ما بر پايه دين اسلام بنا نهاده شده است براي حريم خصوصي ارزش ويژه‌اي قايل است.
پيشگيري از جرم، مصلحت بزرگ اجتماعی
حریم خصوصی افراد در دولت جمهوری اسلامی ایران مصون است و هیچ کس حق ورود به آن را ندارد، مگر در مورد تزاحم حریم خصوصی با حقوق دیگران و یا تزاحم حریم خصوصی با مصالح عمومی. همچنين در اصل 22 قانون اساسي آمده است که حیثیت، جان، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است؛ مگر در مواردی که قانون تجویز کند. اصل ۲۵ قانون اساسی نیز هر گونه تجسس را ممنوع دانسته است. اما از سوی دیگر، در تمامي قوانين حقوقي کشور، توسط قانون‌گذار و مجري و حتي قوه‌قضاييه به اهميت پيشگیري از وقوع جرم و انجام کارهاي بازدارنده از اجراي جرم تاکيد شده است. حال بايد ديد مورد نصب دوربين در حريم شهرها جزو کدام دسته قرار مي‌گيرد، نقض حقوق و حريم خصوصي افراد و يا عامل پيشگيرنده از وقوع جرم؟!
جمع میان حریم خصوصی و امنیت
استفاده از دوربين مداربسته برای اهداف مشروع قانوني و براي حفظ امنيت مشکلي به وجود نمي‌آورد. اين نظر دکتر آخوندي از حقوق‌دانان برجسته حقوق کيفري و يکي از اساتيد دانشگاه است. وي معتقد است استفاده از دوربين مداربسته در حريم عمومي و براي حفظ امنيت مشکل قانوني ندارد؛ اما استفاده از دوربين در حريم شخصي افراد نقض آشکار حقوق افراد و حريم خصوصي آنهاست.
دکتر آخوندي با اشاره به اين نکته که يکي از موارد نقض آشکار حقوق بشر استفاده از دوربين‌هاي مداربسته در حريم خصوصي افراد و براي کنترل افرادي خاص است، ادامه مي‌دهد: تنها در انگلستان دوربين‌هاي بسياري يافت مي‌شود که آنها هم براي حفظ امنيت و در مکان‌هاي عمومي نصب مي‌شوند. برای مثال در فروشگاه‌ها براي پيشگيري از وقوع سرقت که منافاتي هم با قانون ندارند.
اما همین اقدام، ممکن است به حريم خصوصي افراد آسيب زده و آن را نقض کند.
استفاده غيرقانوني از تصاوير ممنوع
استفاده از تصاوير دوربين‌هاي مدار بسته در کارهایي غير از اهداف اصلي نصب آنها، ممنوع است. اين را دکتر عالي‌پناه يکي ديگر از اساتيد حقوق کشور مطرح کرده و مي‌گويد که دوربين‌ها هر کدام با اهداف خاصي نصب شده و تنها مجوز استفاده در راستاي آن هدف را دارند و در صورتي که قرار باشد از اين تصاوير در جهات ديگري استفاده شود بايد مجوزهاي لازم را اخذ و در همين راستا اقدامات قانوني نيز طي شود. وي ادامه مي‌دهد: در صورت صدور مجوزهاي لازم و اهميت استفاده از تصاوير در راستاي حراست از امنيت مردم اين کار غيرقانوني نخواهد بود.
راه‌هاي پيشگيري از وقوع جرم
پیشگیری از وقوع جرم، همیشه مطلوب بشر بوده است. جوامع مختلف بسته به بضاعت خود راه‌هایی را برای پیشگیری از جرم بکار برده‌اند. اديان الهي نيز به اهميت آن واقف و دستوراتی را در اين زمينه دارند.
یک حقوقدان با اشاره به این تلاش‌ها می‌گوید: هر چند که در گذشته، واکنش سنتي به جرايم حول محور مجازات استوار بوده است، اما از همان دوران نيز با بررسي رابطه جرم با علت وقوع آن بحث‌هايي براي از بين بردن آن و پيشگيري از وقوع جرم مطرح مي‌شده است.
دکتر نجفي‌توانا ادامه مي‌دهد: در زمان‌هاي قديم نيز پيشگيري از وقوع جرم به خصوص در اديان الهي جزو بهترين و موثرترين راه‌هاي کاهش ميزان ارتکاب جرم در جوامع محسوب مي‌شده است.
وی مي‌گويد: در دستورات ديني به نوعي ممنوعيت مجازات براي افرادي خاص که معدل قابل قبولي از لحاظ سني ، جسمي ، رواني و حتي اقتصادي ندارند، وجود دارد.
بر اين اساس شيوه پيشگيري مورد قبول جوامع و اديان الهي است؛ اما نحوه انتخاب مسير نيز از اهميت بالايي برخوردار است.
دکتر نجفي‌توانا ادامه مي‌دهد: بهترين روش پیشگيري از وقوع جرم مبارزه با ناهنجاري‌ها و رفتارهاي مجرمانه است. در کنار روش فوق روش ديگري نيز براي پيشگيري از وقوع جرم اتخاذ مي‌شود که به آن پيشگيري وضعي اطلاق مي‌شود. پيشگيري وضعي روشي است که به برهم زدن وضعيت و موقعيت اهداف جرم پرداخته و معادله جرم و علت به وجود آمدن آن را بر هم مي‌زند که بحث نصب دوربين در خيابان‌ها در اين قالب مي‌گنجد.اين شيوه به تازگی با دستگاه‌هاي مدرن و به شيوه الکترونيکي نظیر اشعه «ايکس ري» در فرودگاه‌ها و ساير ورودي‌ها و خروجي‌هاي مرزي و ادارات و مناطق حفاظت شده نیز صورت می‌گیرد.
دکتر نجفي‌توانا نصب دوربين‌هاي مداربسته را يکي از روش‌هاي کنترل افراد و موثر در پيشگيري جرايم دانسته و مي‌گويد: کشورهاي اروپايي و پيشرفته هم از اين روش بهره مي‌گيرند، مثلا انگلستان با نصب دوربين‌هاي متعدد در خيابان‌ها و مناطق عمومي شهر، به کشور دوربين‌ها معروف است.
وي ادامه مي‌دهد: در تمامي خيابان‌ها، مدارس و گاهي حتي در داخل اتاق‌هاي کار از اين دستگاه‌هاي کنترل استفاده مي‌شود و امروز در واقع اين ابزار موثر در تمام دنيا با کميت و کيفيت متفاوت مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
دکتر نجفي‌توانا با گفتن اين جمله که در کشور ايران از يک دهه قبل از دوربين‌هاي مدار بسته براي کنترل برخي مناطق و البته بانک‌ها استفاده شده است، مي‌گويد: برخي حقوق‌دانان و مردم معتقدند که استفاده از اين ابزار موجب سوءاستفاده از افراد توسط سازمان‌ها مي‌شود که اين تعارض با حفظ حريم خصوصي است؛ اما با رعايت قانون و براي امنيت جامعه استفاده از اين روش و نصب دوربين منفعت بيشتري نسبت به مضرات آن دارد.
دکتر نجفي‌توانا مي‌گويد: تا جايي که مطلع هستم، استفاده از دوربين‌ها براي حراست از امنيت عمومي و پيشگيري از جرم به شرط آنکه به حريم خصوصي افراد وارد نشده و براي آنها مشکلي پديد نياورد، مشکلي ندارد. در کل منفعت اين اتفاق از مضراتش بيشتر بوده و تمامي کشورهاي دنيا نيز به اين نتيجه رسيده‌اند.
تعارض میان دو حق امنیت و حریم خصوصی، باعث شده که صاحب‌نظران در خصوص استفاده از دوربین‌ها در سطح شهرها، هم‌نظر نباشند. گروهی حریم خصوصی را حق اساسی بشر می‌دانند که به هیچ بهانه‌ای نباید استثنا بخورد. این افراد، برقراری امنیت را بهانه خوبی برای زیرنظر گرفتن زندگی روزمره شهروندان نمی‌دانند به خصوص اینکه با پیشرفت دانش پلیس علمی و استفاده از روش‌های جدید، می‌توان روش‌های دیگری را جایگزین استفاده از دوربین‌ها کرد. در مقابل برخی دیگر، اولویت را به حفظ نظم و امنیت می‌دهند و برآنند که شهروندان وقتی بدانند که هر چه بر آنها می‌گذرد ضبط می‌شود، آسوده به زندگی روزمره خواهند پرداخت چراکه می‌دانند در صورت بروز مشکلی می‌توان به آنچه در حافظه دوربین‌ها ذخیره شده است، مراجعه کرد و از آنها به عنوان سند بهره برد.
هر دو حق امنیت و حریم خصوصی، حقوق محترمی هستند، بنابراین تا زمانی که امکان جمع میان این دو وجود دارد، دلیلی بر ترجيح یکی بر دیگری وجود ندارد. بسیاری از کارشناسان با تاکید بر این موضوع، سعی در یافتن راه‌حلی برای جمع بین این دو حق کرده‌اند.
منبع: حمایت21/9/9
(صديقه دباغي)
http://www.maavanews.ir/tabid/38/ctl/Edit/mid/384/Code/8975/Default.aspx
برچسب ها:حریم خصوصی