بسته حقوقي مباحث ارث وانحصار وراثت
بسته حقوقي مباحث ارث وانحصار وراثت
اگر شما هم خداي نکرده درگير مباحث ارث و انحصار وراثت و مواردي از اين دست هستيد، سطرهاي بعدي را با دقت بخوانيد.
مالک تمامي اموال
قبل از شروع، اين را نيز به ياد داشته باشيد که برابر ماده 843 قانون مدني، وصيت‌كننده اجازه دارد فقط يک سوم اموالش را وصيت كند.
اگر وصيت فرد متوفي بيش از اين مقدار باشد، بايد ورثه درخصوص بقيه اموال اجازه دهند. يعني اگر خانه‌اي كه از سوي شوهر متوفي براي همسرش وصيت شده از نظر قيمتي بيش از يك سوم اموال او نباشد، وصيتنامه صحيح است در غير اين صورت بايد ورثه درباره بقيه ثلث اموال اجازه دهند.
همه آنهايي که ارث مي‌برند
قبل از آنکه به طورحرفه اي وارد مباحث ارث شويم، در ابتدا لازم است بدانيد که چه کساني ارث مي برند.
برابر قانون، 3 دسته به خاطر خويشاوندي از مرده ارث مي برند که دسته اول شامل پدر، مادر و فرزندان فوت شده، دسته دوم جدّ يعنى پدر بزرگ، جدّه يعنى مادر بزرگ، خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد آنها، هر كدام كه به مرده نزديكتر است و در آخر نيز عمو، عمّه، دايى، خاله و فرزندان آنان قرار دارند.
در اين بين اگر وارث فرد متوفي فقط يکي از افراد دسته اول شامل پدر، مادر و فرزندان باشد، همه مال به باقيمانده مى رسد، اگر فرد فوت شده چند پسر يا چند دختر داشته باشد، مال را 3 قسمت مى‌كنند، 2 قسمت به پسر و 1 قسمت به دختر مى رسد و اگر فوت شده چند پسر و چند دختر داشته باشد، مال را طورى قسمت مى‌كنند كه به هر پسر 2 برابر هر دختر ارث برسد.
اگر وارث پدر و مادر باشند، مال 3 قسمت مى شود، 2 قسمت به پدر و 1 قسمت به مادر مى رسد، اما اگر فوت شده 2 برادر، يا 4 خواهر و يا 1 برادر و 2 خواهر داشته باشد، از اموالش يک ششم به مادر مي رسد.
اگر وارث ميّت، فقط يك برادر يا يك خواهر باشد، همه مال به او مى رسد . اگر فقط چند برادر پدر و مادرى، يا فقط چند خواهر پدر و مادرى باشند، مال به طورى مساوى بين آنان قسمت مى شود.
و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند، به هر برادر 2 برابر خواهر مى رسد، مثلا اگر 2 برادر و 1 خواهر پدر و مادرى دارد، مال را 5 قسمت مى كنند، به هريك از برادرها 2 قسمت و به خواهر 1 قسمت مى رسد.
اگر وارث فرد فوت شده، فقط يك عمو يا يك عمّه است، چه با ميّت از يك پدر و مادر باشد و چه پدرى يا مادرى باشد، همه مال به او مى رسد و اگر چند عمو يا چند عمّه، باشند و همه از يك پدر و مادر، يا همه از يك پدر باشند، مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى شود و اگر عمو و عمّه هر 2 باشند و همه از يك پدر و مادر، يا همه از يك پدر باشند، عمو 2 برابر عمه ارث مى برد، مثلا اگر وارث ميّت 2 عمو و 1 عمّه باشد مال را 5 قسمت مى كنند، يك قسمت را به عمّه مى دهند و 4 قسمت به طور مساوى بين آنان تقسيم مى شود.
حق مرد وقتي زن فوت کند
برابر قانون مدني نيز براي مردان بعد از فوت زن، حق و حقوقي در نظرگرفته شده است. به استناد مواد قانوني، اگر زن بميرد و اولاد نداشته باشد، نصف همه مالش به شوهر و مابقي به ديگر ورثه
مى رسد.
البته اگر در اين بين بچه هايي وجود داشته باشند، يك چهارم همه مال به شوهر و مابقي به ساير وراث مي رسد. حتي دراين بين اگر زن در حال بيمارى، شوهر كند و به همان بيمارى بميرد، شوهرش اگرچه با او نزديكى نكرده باشد، برابر شرايط ذکر شده از او ارث مى برد.
همه حقوق زن بعد از مرگ مرد
براساس ماده 861 قانون مدني، زن اگر درعقد دايم شوهرش باشد، بعد از مرگ او ارث مي‌برد. البته اگر زن قبل از شوهر فوت کند، ديگر ارثي از جانب شوهر به او نرسيده و به وراث زن چيزي نمي رسد. البته طبق ماده 880 قانون مدني اگر زن شوهرش را بکشد نيز از او ارث نمي برد.
همچنين برابر قانون ارث، به زناني که فرزندي ندارند، برابر يک چهارم اموال شوهر و براي زناني که فرزندي دارند، معادل يک هشتم اموال شوهر محاسبه مي شود.
البته درگذشته براساس ماده 946 قانون مدني، زن فقط از اموال منقول يعني هر چيزي كه از شوهر باقي مانده بود ارث مي‌برد و در اموال غيرمنقول يعني ساختمان و زمين، سهمي به او نمي‌رسيد. اما پس از 70 سال، مجلس هشتم ماده قانوني را تصويب كرد كه براساس آن زن در صورت داشتن فرزند از همسر مرحومش و يك هشتم از اموال منقول، يك هشتم ديگر نيز از قيمت اموال غيرمنقول ارث مي‌برد.
در اين بين قانون به فکر مردهاي چند زنه نيز بوده و به استناد ماده 942 قانون مدني اگر مرد 2 يا 4 زن عقدي داشته باشد و البته در اين بين از فرزند خبري نباشد، يک چهارم کل اموال وي به طور مساوي بين زنانش تقسيم مي شود و در صورت وجود کودک يک هشتم آن اموال بين تمام زنان به طور مساوي تقسيم مي شود.
البته به اين نكته مهم نيز بايد توجه داشت، 2 زن كه يكي از آنها فرزندي ندارد اما زن دوم 2 دختر و 1 پسر دارد، پس از مرگ همسر، زن اول با آن كه فرزندي از شوهر متوفي نداشته است، به علت وجود فرزندان همسر دوم، نصف يك هشتم از اموال شوهرش را ارث خواهد برد.
يادتان باشد برابر ماده 943 قانون اگر زن و مرد از هم جدا شده باشند و درست در زمان عده يعني زمان بعد از طلاق که معادل 3ماه و 10 روز است مرد فوت کند، زن از اموال مرد ارث خواهد برد. لازم است بدانيد که اگر شوهر در حال بيمارى، همسرش را طلاق دهد و پيش از گذشتن 12 ماه بميرد، زن با 3 شرط از او ارث مى برد، اوّل در بين اين مدّت شوهر ديگرى نكرده باشد.
دوم شوهرش را با پول يا هر چيز ديگري راضي به طلاق نکرده باشد. سوم شوهر دراثر مرضي که به خاطر آن زن را طلاق داده است بميرد.
ماليات بر ارث
فرض کنيد مالي به شما ارث رسيده است و مي خواهيد بدانيد بايد براي آن ماليات بپردازيد يانه، برابر قانون اگر مال به صورت نقدي و در جايي غير از بانک يا مراکزي از اين دست به شما رسيده است، نياز به پرداخت ماليات نداريد.
اما اگر وجه نقد داخل بانک يا مراکزي از اين دست باشد، خود بانک با استعلام از دارايي و برابر انحصار وراثت، ماليات را از مبلغ کسر کرده و باقي را به وارث پرداخت مي کنند. در اين بين اگر مال باقيمانده غير از وجه نقد باشد، وراث بعد از صدور سند جديد، حتما بايد ماليات آن را پرداخت کنند. در کل اين بخش از انحصار وراثت مربوط به دارايي مي شود.
يکسري مسايل متفرقه
در مسئله ارث و ميراث مسايل زيادي وجود دارد که گاهي از روي لج و لجبازي مباحث حاشيه‌اي نيز وارد آن مي شود. يادتان باشد قرآن و انگشتر فرد فوت شده و لباسى كه پوشيده مال پسر بزرگتر است و اگر ميّت، از اين 4 چيز، بيشتر از يكى دارد، مثلا 2 قرآن يا 2 انگشتر دارد، بنا براحتياط پسر بزرگ در آن با ورثه ديگر مصالحه كند. اگر پسر بزرگ، بيش از يكى باشد، مثلا از 2 زن او در يك وقت، 2 پسر به دنيا آمده باشد، بايد لباس، قرآن، انگشتر و شمشير را به طور مساوى بين آنها تقسيم کرد.
پرداخت بدهي هاي فرد فوت شده نيز اگر بيش از ميزان مال باقي مانده از وي باشد به عهده پسر بزرگتر است. مسلمان از كافر ارث مى برد، ولى كافر اگرچه پدر يا پسر ميّت باشد از مسلمان ارث نمى برد.
اگر كسى يكى از خويشان خود را عمداً و به ناحق بكشد، از او ارث نمى برد، ولى اگر از روى خطا باشد، مثلا سنگ را به هوا بيندازد و اتّفاقاً به يكى از خويشان او بخورد و او را بكشد، از او ارث مى برد، ولى بنا بر اقوى از ديه قتل، ارث نمى برد.
چرايي يک سهم دوبله
در اصل بهره مندى از ارث، اسلام، زنان را همچون مردان قرار داده و حتى در مقام تعيين سهام ارث سهم او را پايه قرار داده است. يادتان باشد اختلاف در تخصيص ارث بين زن و مرد هرگز جنبه ارزشى نداشته و دوبرابر بودن سهم ارث مرد نسبت به زن هرگز به معناى ارزش مضاعف مردان نيست.
مبناى اين تقسيم رعايت تناسب و تعادل حقوق هر كس با وظايف اوست. توجه به اين نكته توهم تبعيض آميز بودن اين تقسيم را از بين مى برد. اگر مسئله ارث به عنوان بخشى از حقوق خانواده در كنار ساير اجزاى اين نظام حقوقى قرار گيرد و مجموعه نظام حقوق خانواده به عنوان جزئى از نظام حقوقى اسلام مورد مطالعه و دقت واقع شود و حقوق و تكاليف مختلف زنان و مردان در صحنه خانواده و اجتماع به خصوص از بعد اقتصادى با هم مقايسه شود به خوبى روشن مى شود كه در اين تقسيم نه تنها به زن ظلم نشده است، بلكه عملا او بهره بيشترى از مرد خواهد داشت، زن از مزيت اقتصادى مهريه و نفقه برخوردار است ، اما مرد افزون بر آن كه ملزم به پرداخت مهريه و نفقه زن است، ملزم به تامين ساير مخارج زندگى نيز بوده و حتى در صورت درخواست زن موظف به پرداخت اجرت شيردهى حضانت، انجام كارهاى خانه و امثال آن نيز هست. همچنان كه در برخى موارد، پرداخت ديه مقتول منحصرا بر عهده مرد قرار مى گيرد و دوبرابر بودن سهم الارث مرد، يكى از راه هايى است كه او بهتر بتواندبه انجام وظايف مادى و اقتصادى اش اقدام كند.
ضمن آنکه هر چند ظاهر اين تسهيم، برخوردارى مضاعف مرد از ارث و مزاياى اقتصادى است اما واقعيت چنين نيست، زيرا اگر چه نتيجه اين تقسيم آن است كه در مرحله « تملك » مرد دو برابر بيش از زن مالك مى شود اما در مرحله مصرف و اختصاص تقريبا زن بيش از مرد بهره مى برد زيرا زن سهم و دارايى خود را براى خود نگه مى دارد و هيچ الزامي براى خرج كردن آن ندارد. اما سهم مرد عملا و غالبا در جريان تامين هزينه خانواده خرج مي شود.
همچنين دو برابر بودن سهم مرد از ارث يك قاعده عمومى نيست زيرا نه تنها در برخى از موارد زنان برابر مردان ارث مى برند- مثلا پدر و مادر ميت، در صورتى كه ميت فرزند داشته باشد يک ششم ارث مى برند- بلكه گاهى با تفاوت زياد بيش از مردان از ارث بهره مند مى شوند- مثلا اگر ورثه ميت فقط پدر و يك دختر باشد در اين جا مرد (پدر) يک ششم و زن (دختر) پنج ششم ارث مى برد.
——————————————————————————–
پي نوشت :
روزنامه حمايت 25/11/1391
http://www.hvm.ir/print.asp?id=36328
برچسب ها:ارث, ارث وانحصار وراثت, انحصار, انحصار وراثت, وراثت, ورثه