تدليس چيست؟
تدليس چيست؟
«دروغ» از منظر زبان شناسي حقوقي
زبان از دو منظر مورد بررسي قرار مي گيرد: يكي زبان به عنوان وسيله اي كه منعكس كننده عملكرد ذهن بشري است و بايد به صورت خام و بدون ارتباط با ديگر عوامل بيروني زبان بررسي شود و ديگري زباني كه به عنوان وسيله ارتباطي به كار مي رود و عوامل محيطي و اجتماعي بر آن اثر دارد و آن را دچار تغيير مي كند.
زبان ارتباطي، عادت رفتاري است كه افراد يك جامعه به طور مشترك آن را دارند. مسئولاني كه حوزه هاي خاصي از آسيب هاي اجتماعي را بررسي مي كنند معتقدند بسياري از مشكلات اجتماعي از استفاده غيرعاقلانه زبان يا اشكال ديگر برقراري ارتباط به وجود مي آيد.
انسان به واسطه زبان، قادر به پنهان كردن افكار و مقاصد خود و دروغ گفتن است. بشر به دليل زندگي اجتماعي، دروغ هاي زباني را به طور قراردادي به دو گروه قابل قبول و غيرقابل قبول تقسيم بندي كرده است. دروغ هاي قابل قبول و پذيرفتني مي توانند صنايع ادبي، استعاره، طنز، تعريف و تمجيد، بازاريابي و تبليغ، مبالغه و از اين قبيل باشند و دروغ هاي غيرقابل قبول و داراي قباحت شامل تدليس، جعل، تهمت، فحاشي و امثال آن است كه حكم تقلب را دارند و در بعضي موقعيت ها، در صورت رساندن ضرر به ديگري، از لحاظ قانون، تخلف محسوب مي شوند. در قانون مدني اين تخلف قانوني، جرم و تحت عنوان تدليس مطرح شده است.
ماده 438 قانون مدني: تدليس عبارت است از عملياتي كه موجب فريب طرف معامله شود.
ماده 439 قانون مدني: اگر بايع تدليس نموده باشد مشتري حق فسخ بيع را خواهد داشت و همچنين است بايع نسبت به ثمن شخصي در صورت تدليس مشتري.
از تعريف تدليس در ماده 438 قانون مدني مي توان دريافت: 1-عملياتي بايد انجام شود. 2- اين اقدام موجب فريب طرف معامله شود.
تدليس به معناي فريب دادن و پنهان كردن واقع است. پس هرگاه فروشنده كالايي، براي فريفتن خريدار، وصفي موهوم را به كالاي خود نسبت دهد يا عيبي را كه در آن است بپوشاند، در معامله تدليس كرده است. بدين ترتيب در تدليس نوعي تقلب و ريا وجود دارد و فرد فريبكار، بي اعتنا به شرافت شغلي و درستكاري متعارف، از اعتماد طرف معامله براي گول زدن او استفاده مي كند. بر اين مبنا گاه گفتن دروغ يا اظهاري نابجا سبب ايجاد حق فسخ قرارداد و يا معامله مي شود و فرد دروغگو ملزم به جبران خسارت طرف معامله مي شود. بدين جهت تدليس در معامله با كلاهبرداري قرابت دارد.
چنانچه عمل فريبكارانه با استفاده از زبان دروغ، موجب هتك حرمت و يا ضرر و مكافات شود، عمل تدليس به عنوان جرم كيفري قابل پيگرد قانوني است و فرد خاطي علاوه بر جبران خسارت، به حبس از شش ماه تا پنج سال محكوم خواهد شد. در اين بخش، سوءنيت خاص، در هدف و خواست مرتكب به تحصيل نتيجه، وجود دارد.
شايان ذكر است كه از ديدگاه فقها و حقوقدانان، هر كار فريبنده اي موجب تدليس نيست. بسياري از جلوه پردازي ها و ظاهرسازي هاي معمول در تجارت، مانند تزئين كالادر حد متعارف كه از نظر عقلاپسنديده است، موجب ضرر و زيان نمي شود. بازاريابي و گزافه گويي تجاري، تدليس نيست، زيرا هدف فروشنده دسيسه و تقلب و كار وي نامتعارف نيست. ارتكاب اعمال فريبنده در صورتي موجب ثبوت ضرر مي شود كه در طرف ديگر عقد، اثر سوء گذاشته و وي را به انعقاد آن وادار نمايد. در حقيقت بازاريابي به آن دسته از فعاليت ها و عملكردهاي تجاري و بازرگاني اطلاق مي شود كه موجب تسهيل فرايند مبادله كالاو خدمات بين فروشنده و خريدار شود و بدين ترتيب تقاضا و خواست مشتري، در اثر عملكرد بازارياب برآورده مي شود. تبليغ يكي از فعاليت هاي ويژه در تجارت است كه به تناسب شرايط فرهنگي و اجتماعي در جامعه مخاطب تاثير مي گذارد.در اين مبحث، زبان واسطه اي است براي تبادل اطلاعات و هدايت.
خلاصه اينكه تبليغات به معناي مجموعه اعمال گفتاري، نوشتاري، رفتاري و تصويري است كه به منظور نفوذ و تاثيرگذاري در افكار، عقايد و احساسات مخاطبان سازماندهي مي شود و براي جهت بخشيدن به آنان در راستاي هدف و مقصودي مشخص هويت پيدا مي كند.
انسان در مقايسه با ديگر موجودات زنده كه قادر به بكارگيري وسيله ارتباطي هستند، مخلوقي است كه مي تواند به اراده خود و براساس خلاقيت و ميزان مهارتش، از زبان ارتباطش براي اجراي مقاصد و نياتش استفاده كند.
تنها انسان توانايي دارد كه با استفاده از زبان و توالي علائم و نشانه ها، مفاهيم جديدي به وجود آورد. هرچه تاثير زبان ارتباطي بين انسان ها، روي روابط و زندگي شخصي و حرفه بشر بيشتر شود، هدف كسب مهارت در بكارگيري زبان در جهت منفعت شخصي و حرفه اي افراد نيز افزايش مي يابد. از اين رو بهتر است كه آموزش مهارت هاي زباني در جهت استفاده صحيح از زبان، به طور جدي در نظام آموزشي مدنظر قرار گيرد.
مسئولاني كه حوزه هاي خاصي از آسيب هاي اجتماعي را بررسي مي كنند معتقدند بسياري ازمشكلات اجتماعي از استفاده غيرعاقلانه زبان يا اشكال ديگر برقراري ارتباط بوجود مي آيد، شرايط عكس آن هم قابل تصور است. مواردي را مي توان يافت كه به واسطه تاثير زبان بر افكار مخاطبين، سود فراوان عايد فرد مي شود.
يكي از مباحث جالب كه به تازگي به شاخه اي تخصصي در دانشگاه ها تبديل شده و در مباحث قضايي كاربرد دارد، زبان شناسي حقوقي است. بررسي علمي زبان به صورت هاي گفتاري، شنيداري و نوشتاري كه در دادگاه ها به عنوان اختلاف قانوني مطرح مي شوند از قبيل جعل، شهادت دروغ،كلاهبرداري هايي كه در اثر دروغ گفتن انجام مي گيرد، و مواردي مشابه آنها توسط متخصصان در اين شاخه علمي بررسي و مورد رسيدگي قانوني قرار مي گيرند. در حقيقت متخصصان اين رشته يافته هاي دو علم زبان شناسي و پزشكي قانوني را براي كشف جرائم زباني بكار مي برند.بنابراين چنانچه كاربرد زبان، به هر شكل آن، موجب ضرر و زيان فرد يا افراد شاكي شده باشد، در دادگاه طرح و بررسي مي شود.
منبع: روزنامه ايران، شماره 4734 به تاريخ 8/12/89، صفحه 22 (فرهنگ و انديشه)
برچسب ها:تدليس چيست؟