تعیین مهریه هیچ محدودیتی ندارد
صانعی، کار‌شناس رسمی نفقه و اجرت المثل درگفت‌وگو با«قانون»:
تعیین مهریه هیچ محدودیتی ندارد
تجربه نشان داده است مهریه‌های سنگین، هیچ تاثیری در دوام زندگی مشترک ندارد و اگر ناسازگاری پیش بیاید، تمام سکه‌های دنیا هم نمی‌توانند باعث ادامه زندگی مشترک شوند پدر و مادر نباید در ازدواج دخترانشان سختگیرى کنند.
گروه قضایی، الهه منشاد- مهریه به مالی گفته می‌شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح به زوجه خود می‌پردازد و یا مکلف به پرداخت آن می‌شود. بر اساس منابع فقه اسلامی، مهری که شوهر به زن می‌پردازد،( اگر چه مهریه در زمان معاصر مختص مسلمانان است) اما برخی محققان به شواهدی تاریخی ایران قبل از اسلام، یونان باستان و نیز آیین یهودیت اشاره می‌کنند که نشان‌دهنده سابقه پرداخت مبلغی پول از طرف داماد به عروس (یا پدر عروس) در زمان ازدواج است.در همین زمینه قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران مواد زیادی را از نظر گذرانده است.از ماده 1078 قانون مدنی تا 1101 در رابطه با مهر است ، پس از بررسی مواد قانونی می‌توان این تعریف را از مهریه استنباط کرد:مهریه مالی است که به مناسبت عقد نکاح، مرد ملزم به دادن آن به زن است و این الزام ناشی از حکم قانون است و ریشه قراردادی ندارد،بنابراین نفس مهریه نوعی الزام قانونی است که بر شوهر تحمیل می شود وتعیین مقدار مهر منوط به تراضی زوجین است. البته باید توجه داشت که مهریه‌های عجیب چون ارزش مالی ندارند قانونی نیستند و در دفا‌تر ازدواج رسمی نباید به ثبت برسند. ثبت این گونه مهریه‌ها غیرقانونی است و عاقد وظیفه دارد در موردی که مهریه غیرمتعارف باشد از ثبت آن خود داری کند. اصغر صانعی وکیل پایه یک دادگستری ، کار‌شناس رسمی نفقه و اجرت المثل و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با« قانون» به بررسی مهریه در قوانین پرداخته است.
مهریه چیست و چه چیزهایی را می‌توان به عنوان مهریه زن قرار داد؟
ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی در خصوص مهریه می‌گوید: هرچیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد. تعریف: مالی است که به موجب عقد نکاح شوهر به زوجه تملیک می‌کند یا تعهد پرداخت آن را به عهده می‌گیرد.
به استناد مواد ۱۰۷۹-۱۰۷۸-۲۱۵ قانون مدنی مهر باید شرایطی داشته باشدکه عبارتند از:
1- مالیت داشته باشد یعنی دارای ارزش اقتصادی و قابل خرید و فروش باشد.
۲- قابلیت تملک داشته باشد وقابل نقل و انتقال باشد و زن بتواند به محض وقوع عقد آن را به ملکیت خود درآورد یا مرد آن را در اختیار زن و تحت تملیک او قرار بدهد. مثلا مشترکات عمومی مانند فضای سبز یا جاده یا موقوفات را که قابل تملیک به وسیله افراد و اشخاص نیستند نمی‌توان به عنوان مهر تعیین کرد. یا مالی که متعلق به غیر یا دیگری است، یا مالی که به دلیل بدهی به دیگری در توقیف است نمی‌تواند مهر قرار گیرد مگر اینکه با اجازه غیر یا با رضایت طلبکار باشد؛ بنابراین مالک مالی که مهر قرار داده می‌شود باید با رضایت شوهر باشد. ولی ملک دیگری را هم با اجازه و اذن مالک می‌توان مورد مهر قرار داد.
۳- منفعت عقلایی مشروع داشته باشد یعنی، چیزی را که قانون، فروش یا استعمالش را منع کرده است مانند مشروبات الکلی یا مواد مخدر، نمی‌توان مهر قرار داد. مهریه باید حلال باشد. گوشت خوک، مردار، شراب یا چیزهایی را که مالکیت آن برای مسلمانان مشروع نیست را نمی‌توان مهر قرار داد و در صورتی که چنین چیزهایی مهر قرار داده شود مهر باطل است لیکن عقد صحیح است که در این خصوص باید مهرالمثل یا مهرالمتعه تعیین شود.
اما اگرموضوع مهر حق باشد این حق باید مالیت داشته باشد در نتیجه فقط حق مالی می‌تواند مهر قرار گیرد و حق غیر مالی نمی‌تواند مهر قرار داده شود. و در بین حقوق مالی هم فقط حقوقی را که قابلیت انتقال داشته باشند می‌توان مهر قرار داد.
۴- تا حدودی که رفع جهالت کند و معلوم باشد و معلوم بودن مهر این است که مقدار و جنس و وصف آن مشخص باشد.
با توجه به ماده ۳۶۱ قانون مدنی هرگاه مهر، عین معین باشد باید هنگام عقد موجود باشد وگرنه مهر، باطل خواهد بود.
۵- قدرت بر تسلیم آن باشد. شوهر باید قدرت تسلیم مهر را به زن داشته باشد، مالی که در دریا غرق شده یا در جای نامعینی پنهان است و قابل دسترسی نیست، نمی‌تواند به عنوان مهر تعیین شود، مگر اینکه زن به تنهایی، یا با کمک دیگران بتواند آن را تحصیل کند.
۶- معین باشد. مهر باید طوری معین شود که مردد یا مورد تردید نباشد، به عنوان مثال یکی از دو خانه نباشد، باید کاملاً معین شود که چه چیزی به عنوان مهر تعیین می‌شود.
در قانون ما چند نوع مهریه پیش بینی شده است؟
در قانون مدنی ایران از سه قسم مهر نام برده شده است مهرالمسمی، مهرالمثل و مهرالمتعه، که مهرالمسمی مهری است که در سند ازدواج ثبت شده است همین که عقد واقع شد حق زن بر مهر نیز ایجاد می‌شود از طرف قانونگذار برای مهر مقدار معین نشده است و زوجین می‌توانند آن را با توافق یکدیگر تعیین کنند قانون مدنی مقرر می‌دارد تعیین مقدار مهر منوط به تراضی (رضایت) طرفین است. اگر مهر فاقد یکی از شرایط صحت باشد (یعنی معلوم و معین نبوده و غیرعقلانی و غیرشرعی باشد) مهر باطل ولی عقد صحیح است و زن مستحق مثلا مهرالمثل خواهد بود.
مهرالمثل چیست؟
مهرالمثل مهری است که در عقد معین نشده بلکه برحسب عرف و عادت و با توجه به وضعیت زن از لحاظ سن، زیبایی، تحصیلات ،موقعیت خانوادگی و با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان تعیین می‌شود مطابق قانون مدنی برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به امثال و اقران و اقارب و همچنین محل و غیره در نظر گرفته مثلا با سواد یا بی‌سواد بودن زن یکی از اموری است که در تعیین مهرالمثل در نظر گرفته می‌شود. به عبارت دیگر در تعیین مهرالمثل تمامی خصوصیات زن و خانواده او و صفات جمال و کمال تحصیلات، هنر، عرف محل و مقایسه او با اقوام و معمول محل و اینکه در همان روستا یا شهر برای هم ردیف او چه مقدار مهر تعیین شده و از این قبیل منظور می‌شود.
در رابطه با شرایط مهرالمتعه هم توضیح می‌دهید؟
اگر مهر در هنگام عقد ذکر نشده باشد و شوهر پیش از تعیین مهر و پیش از آمیزش بخواهد زن خود را طلاق بدهد زن مستحق مهرالمتعه است برای تعیین مهرالمتعه وضعیت مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می‌شود بنابراین تفاوت مهرالمثل و مهرالمتعه این است که در تعیین مهرالمثل حال و اوضاع زن در نظر گرفته می‌شود و در مهرالمتعه وضعیت مرد در نظر گرفته می‌شود.
در صورتی که زوج مدتی ترک زندگی خانوادگی کرده و سند ازدواج را با خود برده و به آن دسترسی نباشد زوجه چگونه می‌تواند مهریه‌اش را وصول کند؟
سند ازدواج براساس مندرجات دفتر ازدواج موجود در دفترخانه‌ای که در آن ازدواج به ثبت رسیده تنظیم و تکمیل می‌شود لذا زوجه می‌تواند در مراجعه به دفتر مزبور و پرداخت حق التحریر رونوشت سند نکاحیه خود را اخذ و برمبنای آن مهریه را مطالبه کند.
آیا قسطی کردن مهریه قانونی است؟
بله، قانونی است.چنانچه زوج توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد می‌تواند پس از محکومیت به پرداخت مهریه دادخواست اعسار از محکوم به و تقسیط آن را بدهد و طبق ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی، برای تادیه تمام یا قسمتی از مهر می‌توان مدت یا اقساطی قرار داد.
در نکاح منقطع مهریه وجود دارد یا خیر؟ ذکر نکردن مهر در نکاح منقطع چه وضعی دارد؟
طبق ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی در نکاح منقطع تعیین نکردن مهر در عقد موجب بطلان عقد است. یکی از تمایزهای اصلی نکاح منقطع با نکاح دائم این است که مهر در نکاح دائم رکن اصلی نیست ولی در نکاح منقطع رکن اصلی محسوب است و لذا چنانچه در عقد منقطع مهر ذکر نشود نکاح باطل است. پس در عقد نکاح موقت تعیین مهر شرط صحت عقد است و اگر مهر در آن تعیین نشود عقد باطل است.
زن از چه زمانی مالک مهریه می‌شود؟
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی «به مجرد عقد زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرف که بخواهد در آن بکند» در بسیاری موارد وقتی زوجه در مقام اخذ مهریه برمی آید با امتناع زوج از تادیه و تسلیم آن روبه‌رو می‌شود که در این صورت زوجه باید از طریق مراجع قانونی صلاحیت دار برای مطالبه مهریه خود اقدام کند.
آیا تا کنون سقفی برای مهریه تعیین شده است؟ اگر تعیین شده یا قانونی وضع شود که سقف مهریه را معین کند وضعیت مهریه‌های سابق که بالا‌تر از سقف تعیین شده است چه می‌شود؟
خیر تا کنون سقفی برای مهریه تعیین نشده است. در تعیین مقدار مهر هیچ‌گونه محدودیتی وجود ندارد زوجین اختیار دارند مقدار ناچیزی مال را به عنوان مهریه تعیین کنند یا باتوجه به توان مالی زوج مقدار زیاد پول یا صد‌ها سکه بهار آزادی را به عنوان مهر تعیین کنند حتی اگر به موجب مقررات آتی چنین قانونی تصویب شود تاثیری در حقوق مکتسبه افرادی که قبل از آن میزان بیشتری به عنوان صداق آنان تعیین شده ندارد تجربه نشان داده است مهریه‌های سنگین، هیچ تاثیری در دوام زندگی مشترک ندارد و اگر ناسازگاری پیش بیاید، تمام سکه‌های دنیا هم نمی‌توانند باعث ادامه زندگی مشترک شوند پدر و مادر نباید در ازدواج دخترانشان سختگیرى کنند.
منبع:http://www.ghanoononline.ir/