جایگاه دلالی به عنوان فعالیتی تجاری
در گفت‌وگوی «حمایت» با کارشناسان حقوقی بررسی شد؛
جایگاه دلالی به عنوان فعالیتی تجاری
گروه حقوقی- مشاوران املاک و خودرو نقش واسطه‌گری و دلالی را در معاملات بر عهده دارند. دلالی برعکس برداشتی که در عرف از آن رایج شده است، یکی از معدود مشاغل تجاری به رسمیت شناخته شده در قانون محسوب می‌شود. در قرارداد فروش یا اجاره، دلال نقش واسطه را بازی می‌کند و دو طرف قرارداد را برای انعقاد معامله به یکدیگر نزدیک می‌کند.
یک کارشناس حقوق خصوصی با اشاره به ماده 7 قانون راجع به دلالان می‌گوید: در قانون راجع به دلالان و ماده 7 آن سه نوع دلالی پیش‌بینی شده است:
۱- برای معاملات ملكی
۲- برای معاملات تجاری
۳- برای خواروبار و سایر امور شهری
علی سجادی خاطرنشان می‌کند: به موارد بالا باید کارگزاران بورس را نیز اضافه کرد. یك نوع دیگر دلالی طبق قانون بورس پیش‌بینی شده است كه كارگزار نامیده می‌شود و تشریفات دلالی و اخذ پروانه برای آن تابع قانون بورس است. بنابراین دلالی خود انواعیدارد. بنگاه‌های معاملات مسکن و بنگاه‌های معاملات خودرو یکی از مصادیق دلالی و در گروه اول و دوم قرار می‌گیرند. دلال حق دارد که رشته‌های مختلف دلالی کند ولی باید برای هر یك از آنها، پروانه جداگانه بگیرد. دلال علاوه بر دلالی می‌تواند، تجارت كند. همچنین او می‌تواند در معامله‌ای كه به عنوان دلال انجام می‌دهد، خود نیز سهیم یا منتفع باشد.
تعریف دلالی
این وکیل دادگستری در تعریف دلالی می‌گوید: واسطه‌گری بین فروشنده و خریدار دلالی نام دارد و به کسی که با دریافت مبلغ معینی واسطه بین خریدار و فروشنده می‌شود «دلال» می‌گویند. در قانون تجارت دلال به این صورت تعریف شده است: «كسی است كه با دریافت حق معینی واسطه بین خریدار و فروشنده می‌شود» به عبارت دیگر دلال كسی است كه در مقابل اجرت واسطه انجام معاملاتی شده یا برای كسی كه می‌خواهد معاملاتی نماید طرف معامله پیدا می‌كند، در دلالی مقررات وكالت اجرا می‌شود. علی سجادی تاکید می‌کند: دلال تاجر و همه اقسام عملیات دلالی، تجاری محسوب می‌شوند. مراجعه به دلال برای انجام معامله جز در مورد معاملات بورس اجباری نیست و طرفین آزادند به واسطه‌ها مراجعه کنند و با پرداخت مبلغ مختصری حق دلالی، مشتریان معتبر پیدا كنند.
حقوق دلال
این وکیل دادگستری در ادامه به حقوق دلالان اشاره می‌کند و می‌گوید: با توجه به قانون تجارت و قانون راجع به دلالان می‌توان حقوق زیر را برای دلالان برشمرد:
۱- دلال می‌تواند علاوه بر شغل دلالی اشتغال به تجارت دیگری داشته باشد.
۲- دلال می‌تواند در معاملاتی که واقع می‌شود ذی‌نفع باشد.
۳- دلال در خصوص جنس یا درباره اعتبار طرفین معامله مسئولیتی ندارد، ولی می‌تواند ارزش جنس و اعتبار یکی از طرفین معامله یا اعتبار طرفین معامله را شخصاً تضمین کند که در این صورت دلال ضامن خواهد بود.
۴- دلال می‌تواند در زمان واحد برای چند کارفرما دلالی کند، در این صورت باید آمرین را از این ترتیب و امور دیگری که ممکن است موجب تغییر رأی آنها شود مطلع سازد.
سجادی خاطرنشان می‌کند: در صورتی که معامله به راهنمایی یا وساطت دلال تمام شده باشد او مستحق حق‌الزحمه خواهد بود حتی اگر معامله بعدا فسخ شود. هزینه‌ها و مخارج دلالی بر عهده دلال است و دلال فقط مستحق حق‌الزحمه دلالی است.
حقوق مشتری در برابر موسسات دلالی بزرگ
امروزه برخی از اقسام واسطه‌گری‌ها در قالب موسسات بزرگ دلالی انجام می‌شود. این موسسات در مناطق مختلف کشور وجود دارند و خدمات خود را به مشتریان از طریق دلالان جزء ارایه می‌دهند. سوالی که پیش می‌آید این است که آیا دلالان جزء در برابر مشتری مسئولیت دارند یا موسسه دلالی بزرگ؟ یک کارشناس حقوق اقتصادی در پاسخ به این سوال چند فرض را مطرح می‌کند:
امید عبداللهیان در بیان فرض اول می‌گوید: اگر اختیار انجام معامله توسط دلالان جزء، به موسسه اولیه داده شده باشد هم دلالان جزء مسئول هستند و هم دلال اصلی. مسئولیت دلال جزء مثل مسئولیت دلال اصلی است و موسسه دلالی مسئول حسن اجرای وظایف دلالان جزء خواهد بود، هر چند در انتخاب دلال جزء نهایت دقت را به کار برده باشد.
وی فرض دوم را این گونه تشریح می‌کند: اگر دلال اصلی بدون اطلاع و جلب موافقت کسی که او را استخدام کرده است معامله خود را از طریق دلالان جزء انجام دهد، دلالان جزء هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال آمر ندارند و دلال اصلی مسئول جبران هرگونه زیان حاصل از عملیات دلالی آنان در قبال آمر خواهد بود.
این کارشناس حقوق اقتصادی در ادامه به تکالیف دلالان اشاره می‌کند و می‌گوید: هر دلال بايد دفتري داشته و همه معاملاتي را كه به دلالي او انجام گرفته است به ترتيب ذيل در آن ثبت کند:
1- اسم متعاملين
2- مالي كه موضوع معامله است.
3- نوع معامله
4- شرايط معامله با تشخيص به اينكه تسليم موضوع معامله فوري یا به وعده است.
5- عوض مالي كه بايد پرداخت شود و تشخيص اينكه فوري است يا به وعده است و اینکه وجه نقد است يا مال‌التجاره يا برات در صورتي كه برات باشد به رؤيت است يا به وعده
6- امضای طرفين معامله مطابق مقررات نظامنامه وزارت عدليه
عبداللهیان در پاسخ به این سوال که در صورتی که شهروندان از اقدامات دلالی اعتراض داشته باشند، تخلفات انتظامی وی را چگونه باید پیگیری کنند؟ می‌گوید: وفق ماده 11 آیین‌نامه دلالان معاملات ملکی مصوب 1319 وزارت دادگستری، گزارش تخلفات دلالان از طریق اداره ثبت هر محل به کمیسیونی مرکب از سه نفر کارمند به تعیین مدیرکل ثبت (رییس سازمان ثبت اسناد و املاک فعلی) ارجاع می‌شود، کمیسیون پس از رسیدگی به موضوع تخلف رأی مقتضی صادر خواهد کرد. رأی کمیسیون قطعی است و پس از ابلاغ به دستور مدیرکل ثبت اجرا خواهد شد و نیز مراتب به اداره ثبت محل اعلام خواهد کرد تا موضوع را به وسیله آگهی به اطلاع اهالی برسانند. البته اکنون بسیاری از شهروندان چون شناختی نسبت به دلال به عنوان یک تاجر و تکالیف وی ندارند و دعاوی خود را در دادگاه‌های دادگستری مطرح می‌کنند.
مسئولیت و وظایف دلال
این کارشناس حقوق اقتصادی در انتها به مسئولیت‌ها و وظایف دلالان می‌پردازد و می‌گوید: دلال باید نهایت دقت و مهارت خود را در حفظ حقوق آمر به کار برد. وظیفه دلال در این خصوص تشریح جزئیات راجع به معامله است. دلال ضامن اعتبار اشخاصی که برای آنها دلالی می‌کند اما ضامن اجرای معاملاتی که توسط او می‌شود، نیست. وی در خصوص ارزش و جنس مال‌التجاره‌ای که مورد معامله بوده مسئول نیست، مگر اینکه ثابت شود تقصیر از جانب او بوده است. به جز این چند مورد، وی دیگر مسئولیتی راجع به خوبی و بدی جنس یا اعتبار طرفین معامله ندارد. عبداللهیان تصدیق هویت طرفین معامله را یکی دیگر از وظایف دلالان می‌داند و می‌گوید: دلال باید هویت طرفین معامله را تصدیق کند و مسئول صحت این امر است. هر گاه معامله توسط دلال واقع و نوشتجات و اسنادی راجع به آن معامله بین طرفین توسط او رد و بدل شود، در صورتی که امضای راجع به اشخاصی باشد که توسط او معامله کرده‌اند، دلال ضامن صحت و اعتبار امضاهای نوشتجات و اسناد مزبور است.
وی رعایت بی‌طرفی را از دیگر وظایف دلالان می‌داند و می‌گوید: دلال باید در معامله بی‌طرف باشد و چنانچه دلالی را برای یک طرف انجام دهد یا اینکه از یکی از طرفین، اختیارات مخصوصی به او داده شده باشد، باید طرف دیگر معامله را مطلع کند. قانون تاکید می‌کند: دلال نمی‌تواند عوض یکی از طرفین معامله قبض وجه یا تأدیه دین کند یا آنکه تعهدات آنها را به موقع اجرا گذارد مگر اینکه اجازه‌نامه مخصوصی داشته باشد. عبداللهیان اضافه می‌کند: دلال نسبت به طرفین معامله امین محسوب می‌شود و در صورتی که نسبت به شرایط معامله بین آنها اختلاف حاصل شود، باید بتواند با بی‌طرفی شرایط معامله را تشریح کند. قانون در این خصوص می‌گوید: «در موردی که فروش از روی نمونه باشد، دلال باید نمونه مال‌التجاره را تا موقع ختم معامله نگاه بدارد.
مگر اینکه طرفین معامله او را از این قید معاف کرده باشند.» این کارشناس حقوق خاطرنشان می‌کند: دلال ضامن اعتبار طرفین معامله نیست، ولی در بعضی موارد که طرفین معامله با یکدیگر آشنایی ندارند ممکن است از دلال بخواهند که تعهدات طرف دیگر را تضمین کند به این جهت ماده 345 قانون تجارت مقرر می‌دارد: «هر گاه طرفین معامله یا یکی از آنها به اعتبار تعهد شخص دلال معامله نمود، دلال ضامن است.» دلال چون تاجر محسوب می‌شود مانند کلیه تجار باید دارای دفاتر تجارتی قانونی که در ماده 6 قانون تجارت تصریح شده است، باشد.
وی در انتها خاطرنشان می‌کند: دلال موظف است دقت کند که معامله‌ای که انجام می‌گیرد برخلاف قوانین و از قوانین موضوعه نباشد و دلال نمی‌تواند به اعتبار اینکه مسئول خصوصیات جنس مورد معامله نیست، واسطه چنین معامله‌ای شود.
ماده 353 قانون تجارت مقرر می‌دارد: «دلالی معاملات ممنوعه اجرت ندارد.» همچنین ماده 12 و 13 آیین نامه دلالان بازرگانی مقرر می‌کند: «دلالان، موظف هستند در صورتی که برای کالایی از طرف دولت نرخ رسمی معین شود، در معاملات خود نرخ دولتی را رعایت نمایند.» و «دلال نباید واسطه دلالی برای صدور کالاهای مورد نیازمند عمومی که ممنوع الصدور تشخیص داده شده بشود.»مدتی است که نقش مشاوران املاک و صاحبان بنگاه خودرو در معاملات مورد توجه قرار گرفته است.
کارشناسان حقوقی تاکید می‌کنند در یک قرارداد بنگاه‌های خودرو و املاک نقش واسطه را ایفا می‌کنند و دو طرف قرارداد را به هم نزدیک می‌کنند اما انشای قرارداد کار آنها نیست و بهتر است این کار در دفاتر اسناد رسمی انجام شود. حقوقدانان تاکید می‌کنند که کارمندان بنگاه‌های املاک و خودرو «دلال» هستند؛ اما مفهومی که آنها از دلال در نظر دارند با آنچه در عرف به عنوان یک مفهوم منفی استفاده می‌شود زمین تا آسمان متفاوت است. دلال «تاجر» محسوب می‌شود و یکی از مشاغل تجارتی در کشور ماست. شاید با آشنایی بیشتر با حقوق و تکالیف دلالان، نگاه به این فعالیت تجاری عوض شود.
منبع:http://www.hemayat.net/news/hoghughi6.htm
روزنامه حمایت
برچسب ها:جایگاه, دلالی, فعالیت تجاری