جنبه‌های حقوقی کنترل نامحسوس تخلفات رانندگی
در گفت‌وگوی «حمایت» با کارشناسان بررسی شد؛
جنبه‌های حقوقی کنترل نامحسوس تخلفات رانندگی
گروه حقوقی – یکی از برنامه‌های پرمخاطب صدا و سیما برنامه کنترل نامحسوس سیماست. این برنامه با انعکاس رفتارهای پرخطر رانندگان در آموزش تخلفات رانندگی در بهتر شدن انضباط در رانندگی کمک می‌کند. اما از طرف دیگر این برنامه تلویزیونی سوال‌های دیگری نیز ایجاد می‌کند.
چرا پليس با ديدن اولين تخلف، خودروي مورد نظر را متوقف نمي‌كند و منتظر تخلفات متوالي و پي در پي براي گران‌تر شدن بار تخلفات راننده و در نهايت توقيف و انتقال خودرو به پاركينگ مي‌ماند؟ اگر در خلال تخلفات ديگر، حادثه‌اي اتفاق افتد و شخص يا اشخاصي قرباني اين حادثه شوند، پليسي كه مشغول تعقيب و فيلمبرداري بوده و مي‌توانست مانع بروز حادثه شود و نشد چه توضيحي خواهد داشت؟ برای بررسی این موضوع به گفت‌وگو با کارشناسان پرداخته‌ایم.
لزوم برخورد سریع با متخلف
یک حقوقدان و مدرس دانشگاه با اشاره به این که بحث گشت‌های نامحسوس از طرف پلیس راهنمایی و رانندگی مشمول آیین‌نامه‌ها و قوانین داخلی خود اداره راهنمایی و رانندگی است و بیشتر از قوانین خاص تبعیت می‌کند تا از قوانین عام توضیح می‌دهد: فلسفه وجودی اقداماتی از قبیل عدم ممانعت از تخلفات مکرر از ناحیه رانندگان اتومبیل بیشتر به منظور اثر بازدارندگی است که بر روی افراد معمولی دارد. به عنوان مثال زمانی که این تصویر از تلویزیون یا رسانه‌های دیگر پخش می‌شود با توجه به اثرات یا تبعاتی که از طرف این راننده برای راهنمایی و رانندگی دارد و اثر بازدارندگی که بر دیگران ایجاد می‌کند، عامل اصلی عدم ممانعت از این ابزار‌ها است؛ وگرنه عملا به‌موجب اینکه تخلف انجام می‌شود، مامور راهنمایی رانندگی به عنوان یک نهاد دولتی موظف است در چارچوب وظایف خود ممانعت لازم را به منظور جلوگیری از ارتکاب جرایم دیگر انجام دهد. اما با توجه به اثر بازدارندگی که عدم انجام این عمل نسبت به اشخاص ثالث می‌تواند داشته باشد معمولا این کار انجام نمی‌شود و فلسفه وجودی این موضوع هم همین است.
دکتر علیرضا درویش ادامه می‌دهد: از طرف دیگر با توجه به تشدید قوانین راهنمایی و رانندگی مثل افزایش جرائم، انتقال ماشین به پارکینگ از یک سقف جریمه به بعد، پلیس‌های نامحسوس در جاده‌ها و… این‌ها مسائلی هستند که می‌توانند در بعضی جا‌ها به اشخاص ثالث کمک کنند. اما باز هم مکررا می‌گویم که مامور راهنمایی رانندگی به عنوان یک مقام دولتی در چارچوب وظایف خود به محض اینکه تخلف انجام شود به موجب آیین‌نامه‌های داخلی موظف هستند که از رانندگی افراد متخلف جلوگیری کنند، البته با توجه به ضمانت اجراهایی که پیش‌بینی شده است. اما فلسفه وجودی عدم انجام چنین اعمالی به‌واسطه بازدارندگی نسبت به اشخاص ثالث است. بنابراین باید اثرگذار باشد و اشخاص ثالث با دیدن چنین رفتارهایی از ناحیه راهنمایی رانندگی و راننده متخلف از انجام چنین اعمالی استنکاف می‌کنند.
درویش در خصوص پخش این تصاویر از رسانه ملی می‌گوید: بستگی دارد که از چه دیدگاهی به این موضوع نگاه کنید. اگر دیدگاه اجتماعی مبنا باشد به اعتقاد من هیچگونه ایرادی ندارد و زمانی که برنامه‌ای بر روی آنتن می‌رود خود به خود از یک سری فیلتر‌ها عبور می‌کند و یقینا این برنامه هم مستثنا نیست و با توجه به اینکه از فیلترهایی گذشته است و با توجه به اینکه اثرات اجتماعی مبنای این برنامه است. اگر به غیر این به موضوع نگاه کنیم برنامه‌های «شوک» را نباید به هیچ عنوان در رسانه ملی داشته باشیم. چون ممکن است که اثرات اجتماعی مخربی داشته باشد. یک نظریه جرم‌شناسی خیلی معروفی است که معید این مطلب است که اقدامی که از ناحیه فرد انجام می‌شود باید دیدکه سود و ضرر آن کدام بر دیگری برتری دارد. که براین اساس می‌خواهیم متوجه این موضوع شویم که آیا برنامه‌هایی که از طریق تلویزیون پخش می‌شود اثر مثبت دارد یا منفی و اگر اثر منفی داشته باشد آن را پخش نمی‌کنیم به عقیده من به لحاظ اینکه فلسفه پخش چنین برنامه‌هایی از طریق تلویزیون ایجاد رعب و بازدارندگی از ناحیه افراد عادی است، ایراد که ندارد هیچ بلکه می‌تواند بسیار هم مفید باشد.
پیشگیری مقدم بر برخورد
یک وکیل دادگستری با اشاره به اینکه بي‌شك نقش پليس در برقراري نظم و امنيت و پيشگيري از وقوع جرم در هر جامعه بر هیچکس پوشيده نيست می‌گوید: پليس راهنمايي و رانندگي (راهور) به‌عنوان يكي از معاونت‌هاي نيروي انتظامي، در برقراري نظم و رعايت قوانين موضوعه راهنمايي و رانندگي نقش مهمی دارد.
کریم رنجبر خاطرنشان می‌کند: چگونگي نامگذاري اين معاونت، نشان‌دهنده حيطه اختيارات و وظايف اوست و تقدم كلمه «راهنمايي» بر كلمه «رانندگي» نشان‌دهنده اين است كه از نقطه نظر متوليان امر، راهنمايي بر رانندگي اولويت داشته و اصالتاً راهنمايي و آموزش افراد بر بازدارندگي و كيفردهي ارجحيت دارد.رنجبر ادامه می‌دهد: از ديگر سو، در واقع فرايند صدور برگ جريمه يا ابطال گواهينامه يا درج نمره منفي و حتي توقيف خودرو، نوعي دادرسي كيفري است و افسر راهور با مطابقت عمل ارتكابي راننده اعم از فعل يا ترك فعل با قوانين و مقررات مربوطه و احراز مجرميت وي اقدام به كيفردهي راننده مي‌نمايد و حتي مصاديقي مانند تعدد جرم، تكرار جرم و تشديد مجازات نيز كه از مصاديق مباحث كيفري است در آن ديده مي‌شود.
دادرسی مخفیانه
این کارشناس حقوقی اضافه می‌کند: بهتر است پلیس از طریق روش‌هایی مثل استتار خود به طرق مختلف مانند مخفي شدن پشت درخت‌ها، پشت تپه‌ها و پيچ‌ها، زير سايه پل‌ها و زيرگذرها و قرار دادن خودرو در جهت حركت ساير خودروها و بالا نگه داشتن درب صندوق عقب خودرو به نحوي كه چراغ گردان روي سقف، از ديد رانندگان مخفي نگه داشته شود و استتار بواسطه همرنگي لباس مأمور و دوربين و روكش داخلي درب صندوق عقب كه هر سه به رنگ تيره ديده مي‌شوند به كنترل سرعت و ثبت تخلف رانندگان نپردازد چراکه اينگونه فرايند، دادرسي را به صورت مخفيانه جاري كند. همگان كم و بيش و به شيوه‌هاي مختلف شاهد این روش‌ها بوده‌ايم و اگر مأمورين محترم پليس راهور به آنها توجه كنند قانونمندي اين معاونت، بيش از پيش نمودار خواهد شد.
رنجبر تاکید می‌کند: پليس موظف است قبل از محدوده كنترل سرعت، تابلوها و علایم هشداردهنده را به‌صورتي كه راننده آن‌را بطور واضح ببيند نصب كند و بدين‌وسيله به راننده هشدار دهد كه مقررات را رعايت كند و حضور پليس و ابزارهاي كنترل‌كننده را به وي متذكر شود نه اينكه با اختفاء و استتار فرصت تخلف از قواعد و مقررات را به راننده بدهد و سپس به‌طور ناگهاني از كمين‌گاه و استتار خارج شده و راننده را متوقف سازد. چه بسا همين اقدام پليس و خروج ناگهاني و به تبع آن ترس و اضطراب يكباره راننده، موجب بروز حوادث مختلف شود و يا تعقيب كردن خودروي متخلف توسط خودروي كنترل نامحسوس با پلاك شخصي و رنگي كه هيچ شباهتي به خودروي پليس ندارد، بدون چراغ گردان و اساساً هيچ مشخصه پليسي، چه توجيهي دارد؟
چالش‌های عملکرد برنامه کنترل نامحسوس سیما
این وکیل دادگستری می‌گوید: با ديدن صحنه‌هاي تعقيب رانندگان متخلف در برنامه كنترل نامحسوس سيما، اين پرسش به ذهن متبادر مي‌شود كه چرا پليس با ديدن اولين تخلف، خودروي مورد نظر را متوقف نمي‌كند؟
و منتظر تخلفات متوالي و پي در پي براي گران‌تر شدن بار تخلفات راننده و در نهايت توقيف و انتقال خودرو به پاركينگ مي‌ماند؟ رنجبر تاکید می‌کند: اگر در خلال تخلفات ديگر، حادثه‌اي اتفاق افتد و شخص يا اشخاصي قرباني اين حادثه شوند، پليسي كه مشغول تعقيب و فيلمبرداري بوده و مي‌توانست مانع بروز حادثه شود و نشد، چه توضيحي خواهد داشت؟
اگر راننده به گمان اينكه يك خودروي شخصي در تعقيب اوست به سرعت خودرو افزوده و جان و مال خود و خانواده‌اش را در معرض خطر قرار دهد، پليس اين عمل خود را چگونه توجيه مي‌كند؟
این کارشناس حقوقی اضافه می‌کند: از طرفي برخورد افسران و درجه داران راهور با رانندگان نيز حائز اهميت است. وی معتقد است: فرهنگ كنترل و نظارت ايجاب مي‌كند كه مأمور راهور (که الزاماً بايد افسر راهنمايي و رانندگي باشد نه درجه‌داري كه قبوض جريمه امضاء شده را در اختيار دارد) صرف‌نظر از حفظ كرامت انساني، براي ايجاد حس شرمندگي و شرمساري در فرد خاطي، از خودروي خود پياده شده با رعايت ادب و اداي احترام نظامي و برخورد مناسب، صرف‌نظر از تخلف ارتكابي، نوع تخلف و نوع و ميزان مجازات را به اطلاع راننده رسانده و در صورتي‌كه منتهي به صدور برگ جريمه شود، برگه را به وي تقديم كند و مجدداً با اداي احترام نظامي به اين فرايند پايان دهد.
نه اينكه با فراخوان راننده به مجاورت درب خودروي خود، با پايين آوردن شيشه، تنها به قدري كه رد و بدل كردن مدارك ممكن باشد و بدون هيچگونه گفتماني، برگ جريمه را تحويل راننده دهد. اين عمل بافرهنگ تعريف شده براي پليس منافات عميق و اساسي دارد.
منبع:http://www.hemayat.net/news/hoghughi6.htm
روزنامه حمایت
برچسب ها:تخلفات رانندگی, جنبه‌های حقوقی, کنترل نامحسوس