حقوق و مديريت ثبت اختراع
ذبيح ا… اولاد
حقوق و مديريت ثبت اختراعات از جمله مباحث اساسي مربوط به حقوق مالكيت معنوي است كه براي جمهوري اسلامي ايران نيزبعنوان يكي از اعضاي كنوانسيون پاريس در حمايت از مالكيت صنعتي (1883) حائز اهميت ميباشد . مقاله حاضر بر مبناي گزارشي است كه در كنفرانس پاريس در كنفرانس جولاي 1996 كشورهاي آسيا و اقيانوسيه توسط آقاي هانزباردل (Heinz Bardehle)وكيل ثبت اختراعات آلمان در سريلانكا – كلمبو ارائه گرديده و طي آن به بحث و بررسي پيرامون ضرورت و روشهاي ثبت اختراع ، سيستمهاي موجود ثبت اختراع ، مكانيزمهاي مربوط مورد عمل توسط كشورهاي در حال توسعه و بهترين مكانيزمهاي موجود در برخي كشورهاي توسعه يافته ، اشكالات و پيشنهادهاي بهبود كار پرداخته است .
مقدمه :
چرا ما به يك سيستم ثبت اختراع نيازمنديم ؟ دليل ساده براي اينكار عبارت از تجربه اي است كه بر مبناي آن براي توسعه و پيشرفت يك محصول جديد سرمايه گذاري متناسب با آن يا بعبارت بهتر فراهم نمودن پول و نيروي انساني نيز ضرورت دارد .هنگاميكه اين محصول جديد بطور موفقيت آميز به بازار عرصه مي شود خيلي زود رقباي جديد كه ميخواهد به نحوي نقش خود را در بازار حفظ نمايد شروع به تقليد و كپي برداري خاهند كرد .اين رقيب كه كپي برداري مي كند براحتي ميتواند قيمت فروش توليد كننده اصلي را كاهش دهد زيرا توليد كننده بايستي هزينه هاي تكميل و تحول محصول را نيز تقبل كند . رقيب مذكور ميتواند هزينه هاي توسعه و تكميل را پس انداز نمايد بنحويكه همواره قيمتي كه او عرضه مينمايد بمراتب كمتر است . راه حل اين معضل حمايت از محصول جديد بوسيله حقوق ثبت اختراع است كه تاثير آن عبارت از حمايت از سرمايه گذاري است . بدون سرمايه گذاري پيشرفتي در تكنولوژي حاصل نخواهد شد ، بدين معني كه عدم حمايت از سرمايه گذاري منجر به خفه كردن يا فشردن گلوگاه سرمايه گذاري خواهد شد .
بنابراين يك سيستم ثبت اختراع عملي پيش شرطي براي سرمايه گذاري و پيشرفت تكنيكي است .
روشهاي ثبت اختراع :
سيستم ثبت اختراع ميتواند بر دو روش مختلف استوار باشد :
الف – روش شكلي
ساده ترين روش عبارت از بررسي صرفا اداري و شكلي اظهار نامه ثبت اختراع است . تمام كاري كه در اين روش يا مرحله انجام ميشود عبارت از كنترل ارائه صحيح و درست اظهارنامه است . اين سيستم ثبت ساده مي باشد .
ب – روش ماهوي .
در كفه ديگر ترازو پيچيده ترين سيستم عبارت از بررسي كامل اظهارنامه مشتمل بر رسيدگي ماهوي است ، يعني جستجوي حق تفدم ( اختراع يا ثبت ) و بررسي فني و تكنيكي قابليت ثبت اختراع مشتمل بر ابداعي و اختراعي بودن آن.
ما حصل و نتيجه اين روش كار كه معمولا با گفتگوي دو جانبه با متقاضي ثبت بعمل مي آيد عبارت از اتخاذ تصميمي است كه توسط اداره ثبت اختراع در رابطه با صدور گواهي اختراع يا رد كامل اظهار نامه يا بخشي از آن انجام مي شود .
اميد است كه در مرور اين دو روش ، يعني سيستم ثبت يا سيستم بررسي ماهوي ، تصويري از بهترين انتخاب ممكن براي وضعيت اقتصادي كشور ارائه شود :
1 – بررسي كامل (جستجو و رسيدگي ماهوي )
اين روش كار مستلزم جستجو براي حق تقدم و خصوصا بررسي قابليت ثبت اختراع از جهت بديع بودن و اختراعي بودن آن و اتخاذ تصميم نهائي است .
در مجموع مي توان فرض نمود كه اين سيستم رضايت بخش ترين سيستم اسنت زيرا يك حق اختراع در حقيقت بايستي يك اختراع درست و واقعي كه معيارهاي قابليت ثبت را كه توسط قانون وضع گرديده دارا باشد و منعكس نمايد . اين امر معقول و منطقي نخواهد بود كه ما براي اختراعاتي كه جديد نيستند گواهي اختراع صادر كنيم و بدينوسيله امكان تداخل رقابت را فراهم نمائيم .
اين روش توسط كشورهاي بيشماري كه داراي ادارات بزرگي براي مدت زمان طولاني بوده اند ، اجرا گرديده است . بعنوان مثال كشورهائي كه چنين سيستمي را استفاده مي نمايند عبارتند از : ايالات متحده آمريكا ، كانادا ، هند ، ژاپن ، انگليس ، سوئد ، آلمان ، اتريش ، چين و امثال آن . همچنين اين سيستمي است كه توسط اداره ثبت اختراعات اروپا در مونيخ پذيرفته شده است .
در خصوص اين سيستم بايستي اظهار نظرات ذيل بعمل آيد :
الف ) اختراعاتي كه تحت سيستم بررسي كامل منتهي به صدور گواهي ميگردند از امنيت مطلق برخوردار نيستند . اين اختراعات چه بسا معمولا در همه كشورها نزد اداره يا دادگاههاي مربوطه مورد اعتراض و جدل واقع شوند . تجربه نسان ميدهد كه معمولا گزارشهاي جستجوي حق تقدم اختراع كامل نيستند ، مخصوصا در رابطه با نشريات مندرج در گاهنامه ها كه از نظر سيستماتيك در مقايسه با ثبت اختراعات از درجه كمتري برخوردارند ، اين امر مشهود ميباشد . بنابراين در مجموع اين قضيه ممكن است حق تقدمي كه در اثناي كار مورد بررسي و توجه واقع نشده است متعاقبا مورد توجه و بررسي واقع شود واين امكان را فراهم آورد كه اختراع توسط اداره و يا دادگاه لغو و ابطال گردد .
ب ) همچنين ممكن است در برخي از موارد اختراعي كه در يك كشور منتهي به صدور گواهي گرديده است در كشور ديگر از اين امتياز برخوردار نگردد . دليل اين امر آن است كه حق تقدمي كه دريك كشور مورد ملاحظه واقع شده ممكن است متفاوت از حق تقدمي باشد كه در كشورهاي ديگر رعايت مشود و يا اينكه بطور ساده مميز يا كارشناسي كه پرونده به او ارجاع ميشود عقيده و نظر مختلفي نسبت به مميز يا كارشناس كشور ديگر راجع به بديع بودن و يا جنبه اختراعي داشتن موضوع دارد .
بدين ترتيب هنگامي كه يك اظهار نامه جهت اختراعي در كشورهاي مختلف كه اظهارنامه هاي اختراعي را به طور ماهوي بررسي ميكنند به ثبت ميرسد ،اين سيستم لزوما منتهي به نتايج واحد و يكسان نمي گردد (بعبارت ديگر ممكن است نتيجه يك اظهار نامه واحد براي اختراعي واحد در كشورهاي مختلف كه بطور ماهوي اظهارنامه را رسيدگي نموده اند مختلف باشد)
دليل اصلي اينكه چرا بسياري از كشورهاي صنعتي كه داراي سيستم بررسي ميباشند به اين سيستم علاقه مندند عبارت ازاين است كه :
بررسي كامل اظهارنامه ثبت اختراع ، فرض ارزش و اعتبار آنرا مي رساند بطوريكه دارنده يا مالك اختراع مي تواند به اختراع خود تكيه نموده و ناقض حقوق خود را بدون آنكه نيازي به اثبات آن دردادگاه مربوطه باشد تحت تعقيب قرار دهد . مزيت ديگر سيستم بررسي آن است كه كليه گواهيهاي اختراع صادره پس از انجام بررسي ، حقوق خاصي را با توجه به موضوع مربوطه اعطاء مي كنند كه موجه و قابل توجيه مي باشند. سوم آنكه كليه رقبا مي توانند تلاشها و اقدامات خود را بر اساس اختراعات بررسي شده موجود تنظيم نمايند . بر خلاف اختراعات بررسي شده ، اختراعاتي كه صرفا ثبت مي گردند (بدون بررسي ) به جهت عدم بررسي به ميزان قابل توجهي موضوعات غير قابل حمايت را تحت پوشش قرار مي دهند . اين امر مسئوليت ارزيابي اختراعات ثبت شده (خصوصا ارزش و اعتبار آنها ) را به دوش رقبا منتقل مي كند . اين ارزيابي در رابطه با هر اختراع ثبت شده به تعداد پيشتازان فعالي كه در رشته هاي فني مربوطه فعاليت دارند توسط رقبا انجام مي گردد، وحال آنكه يك اداره ثبت اختراع بررسي كننده بعنوان مرجع و مقام اصلي در اجراي اين ارزيابي فعاليت دارد . نتيجتا سيستم ثبت منتهي به انتقال مسئوليت يا بار سنگيني از تمام پيشتازان تجاري فعال بدوش اداره ثبت اختراع بررسي كننده در كشورهائي كه داراي چنين سيستمي هستند ،مي گردد .
مع الوصف نمي توان انكار نمود كه اين سيستم بررسي ، تلاش و كوششهاي فراواني را اقتضاء مي كند كه عمده ترين آنها از اين قرار است :
الف ) – سيستم بررسي كامل بمنظور تحت پوشش قرار دادن كليه رشته هاي تكنولوژي مستلزم تعداد زيادي پرسنل آموزش ديده و متخصص در سطوح بالاست لازم بذكر است كه مقررات PCT(Patent Cooperation Treaty) معاهده همكاري ثبت اختراع ، حداقل تعداد يكصد نفر را پيش بيني نموده است . البته اين حداقل تعداد لازم است و سه اداره بزرگ ثبت اختراع كشورهاي ايالات متحده آمريكا ، ژاپن و جامعه اروپا بيش از يكهزار مميز در اختيار دارند . لازم است مميزان كاملا افرادي لايق و شايسته باشند زيرا آنها مسئول تصميماتي هستند كه راجع به اعطاي گواهي اختراع بعمل مي آيد . همين مميز است كه بطور متناوب ، بجز در اداره مربوطه جامعه اروپا ، كار جستجو ( Search) و بررسي را انجام مي دهد .
ب ) – اين سيستم دارا بودن مجموعه اي از اختراعات طبقه بندي شده را لازم و ضروري مي گرداند . بايد بخاطر داشت كه سابقه PCTحداقل به سال 1920 بر مي گردد . طبقه بندي فني اختراعات بالغ بر / 1000 عنوان است .
اداره اي مثل اداره ثبت اختراعات اروپا در لاهه (هيات مديره عمومي تحقيق و جستجو ) هر ساله حدود يك ميليون مدرك دريافت مي كند كه بايستي طبقه بندي شوند . نزديك به دو هزار بفر در دپارتمان مذكور در لاهه فقط به اين كار مشغولند كه وضعيت اختراع و گزارشهاي جستجو را تعيين و ترسيم نمايند .
تكنولوژي اطلاعات و پايگاههاي اطلاعاتي حائز اهميت بيشتري هستند و در عين حال حاكي از سرمايه گذاريهاي هنگفتي ميباشند كه به چند ميليون مارك آلمان بالغ ميگردد .
در اين راستا است كه بدرستي برخي از كشورهاي اروپائي ترجيح مي دهند بعوض استخدام پرسنل و متعهد شدن به هزينه هاي قابل توجه ، با اداراه ثبت اختراعات اروپا قرارداد فرعي منعقد نمايند .كشورهاي فرانسه ، بلژيك ، هلند ويونان شاهد مثال انعقاد چنين قراردادهاي فرعي با اداره ثبت اختراعات اروپا مي باشند .
كشورهاي ديگر يا بواسطه عرف و سنت و يا بواسطه پذيرفتن و متقاعد شدن كار جستجو را خودشان ادامه داده يا مي دهند ، شاهد مثال اين كشورها عبارتند از :
آلمان ، انگليس ، اتريش ، سوئد ، و حتي ايرلند . اين يك انتخاب سياسي است كه هر كشوري بايد انجام بدهد .
ج) تصميمات اتخاذ شده توسط مميزان بايستي قابل تجديد نظر باشد . بنابراين لازم است مكانيزمي براي تجديد نظرها در نظر گرفته شود و چنانچه قانون كشور اقتضاء نمايد اعتراض يا فسخ و ابطال توسط اشخاص ثالث ، كه ممكن است مراحل كار اداري در داخل اداره مطرح باشد (مانند مورد اداره ثبت اختراع اروپا ) و يا اينكه توسط ددگاههاي ويژه استماع گردند (مانند آلمان يا انگليس ) ، بعمل آيد . نمي توان انكار كرد كه چنين سيستمي نيروي انساني ، مواد و منابع مالي قابل توجهي را اقتضاء مي كند . بنابراين به اعتقاد ما اين سيستم ، سيستم مناسبي براي كشورهاي در حال توسعه و يا كشورهائي كه نسبت به مالكيت صنعتي مبتدي و جديد هستند ، نمي باشد . راه حلهاي ديگري وجود دارند كه قبلآ مؤثر بودن آنها به اثبات رسيده و ارزانتر هستند و اجراي آن نيز سادهتر مي باشد.
2 – سيستم بدون بررسي ماهوي اما همراه با جستجوي حق تقدم
اين سيستم بسيار ساده تر از سيستم قبلي است زيرا هيچگونه بررسي راجع به جنبه نوآوري داشتن يا اختراعي بودن آن انجام نمي شود
بنابراين معمولآ بطور طبيعي گواهي اختراع صادر مي شود و چون هيچگاه تصميمي مبني بر رد تقاضا اتخاذ نمي شود مكانيزمي براي تجديد نظر اداري يا قضائي عليه چنين تصميمي ضروري نيست . لذا در رابطه با ابزارها و منابع بكار گرفته شده اين امر منتهي به صرفه جوئي هاي قابل توجهي خصوصا در رابطه با كاركنان مي گردد . بديهي است ورقه هاي اختراعي كه بدون هيچگونه تضمين نسبت به جديد بودن آن صادر گرديده قابل ارزيابي از جهت ارزش و اعتبار از سوي دادگاهها خواهند بود .
دراينجا بايستي اظهار نظرات ذيل به عمل آيد :
الف) – با وجودي كه تحت اين سيستم بررسي ماهوي انجام نمي شود ، متقاضي ، گزارش جستجوي وضعيت اختراع را (از جهت حق تقدم ثبت و ….) دريافت مي دارد .البته اين گزارش بايستي منتشر شود و در اختيار عامه قرار گيرد . بنابراين متقاضيان، مانند هر فرد ذيربط ديگر مي توانند خودشان ايده و طرز فكري را نسبت به ارزش و اعتبار اختراع بدست آورند ( در صورت لزوم با كمك وكيل ثبت اختراع ) و بدين ترتيب تصميم بگيرند كه آيا اظهار نامه را بايستي در كشورهاي ديگر نيز به ثبت برسانند و يا اينكه جريان كار حقوقي را آغاز نمايند و يا آن را انجام ندهند .
در حقيقت بندرت اختراعات مهمي پيدا مي شوند كه در كشورهاي متعددي كه در برخي از آنها بررسي كامل انجام ميگردد ، ثبت نشده باشند . بدين ترتيب ارزيابي كه توسط كشورهاي داراي سيستم بررسي كامل انجام مي گردد اين امكان را فراهم مي آورد كه نظري راجع به اختراعات مربوطه به دست آيد .
در اين رابطه ميتوان كشوهاي عضو سازمان ثبت اختراعات اروپا را بعنوان مثال ذكر كرد زيرا برخي از آنها بررسي كامل را انجام مي دهند ( مانند آلمان ) و برخي ديگر چنين نمي كنند ( مانند فرانسه).
چنانچه اظهار نامه اي در هر دو كشور ، يعني كشور عضو كه اظهارنامه هاي ثبت اختراع را بطور ماهوي بررسي نمي كند و نيز اداره ثبت اختراعات اروپا به ثبت برسد ، متقاضي معمولآ اين امكان را دارد كه گزارش بموقع راجع به انعقاد قرارداد را بهمراه گزارش بررسي كه توسط اداره ثبت اختراع اروپا به عمل مي آيد ، بخواهد .
ب ) – اين حقيقت كه بررسي ماهوي انجام نگرفته به اين معني نيست كه ادارات نمي توانند موارد زير را انجام دهند :
يك بررسي اداري صرف جهت انطباق مورد با شرايط يا الزامات شكلي كه اساسا مربوط به ارائه اظهار نامه بصورت استاندارد و پرداخت هزينه ها مي باشد .
بررسي فني تر شامل رسيدگي نسبت به اينكه اظهار نامه ، مربوط به موضوعي مي شود كه مخالف اخلآق يا سياست عمومي نيست و با ضرورت اتحاد و يكپارچگي اختراع سازگار و منطبق است .
بطور خلاصه اين سيستم به ترتيب تقدم زماني متشكل است از :
بررسي شكلي .
بررسي جهت تعيين اينكه اختراع ادعا شده مخالف نظم يا اخلاق عمومي نيست و ازوم وحدت و يكپارچگي اختراع رعايت شده است .
جستجوي حق تقدم و متعاقب آن انتشار گزارش جستجو .
و سرانجام صدور ورقه اختراع ( گواهي اختراع ) .
اما آيا اين سيستم قابل انتقال به كشورهاي در حال توسعه يا كشورهائي كه در حال بر پا نمودن ادارات ثبت اختراع كاملآ جديد هستند مي باشد ؟
حقيقتا بايد گفت كه همواره به طبقه بندي عظيمي از مجموعه اختراعات ثبت شده ، كارمنداني كه كار تحقيق و جستجو را انجام دهند و ظرفيت بالايي از امكانات كامپيوتري نيازمنديم .
كشورهاي متوسط و در حال توسعه به طور عام فاقد ابزارهاي بر پايي چنين امكاناتي هستند . البته برخي كشورهاي در حال توسعه وجود دارند كه كار تحقيق و جستجو را رسما پذيرفته اند و حتي به اظهار نامه ها بصورت ماهوي رسيدگي ميكنند ولي بي پرده بايد سوال كرد كه آيا واقعا اين نحو نزديكي به موضوع معقول و منطقي البته وايپو (WIPO)خدماتي را به كشورهاي در حال توسعه عرضه مينمايد كه امكان اجراي جستجو و تحقيق را فراهم مي آورد. در حقيقت وايپو براي كشورهاي عضو بعنوان بخشي از همكاري توسعه قرارداد كار منعقد مينمايد . اما ظرفيت سالانه اين كار تنها محدود به چند صد جستجو است . بنابراين در حال حاضر براي وايپو مقدور نيست كه اين قبيل وظايف را در سطح وسيعي انجام دهد . شايان ذكر است كه فرانسه ، تا سال 1968 فاقد هر گونه سيستم جستجو و بررسي بود اما اين امر مانع صنعتي شدن اين كشور در سطح بالا نگرديد .
ج) – سيستم ثبت ساده .
در اين سيستم صدور گواهي اختراع فاقد مشخصه جستجو براي تعيين حق تقدم و بررسي ماهوي است . لذا چيزي كه باقي مي ماند عبارتست از :
بررسي شكلي
بررسي به منظور محو كردن و از بين بردن اختراعاتي كه مخالف نظم يا اخلاق عمومي است .
و صدور گواهي اختراع و انتشار آن .
بنابراين ، در اين سيستم ، گواهي اختراعات صادره متضمن تضمين نسبت به بديع بودن يا جنبه اختراعي داشتن نمي باشد .
بدين جهت بر اساس اين سيستم لازم است قانون ايجاب نمايد كه در صورت شكايت و دادخواهي ( در رابطه با بطلان و بي اعتباري و يا نقض حقوق )دارنده حق اختراع بايد جستجو براي تعيين حق تقدم اختراع را ارائه نمايد .
چنين جستجويي يا از طريق وايپو ، در رابطه با كشورهاي درحال توسعه ، يا مستقيما در يكي از ادارات ثبت اختراع كه بطور مناسبي مجهز به تجهيزات باشد ، مانند اداره ثبت اختراعات اروپا در لاهه كه كار جستجو براي اشخاص ثالث را مي پذيرد انجام مي شود .
بطور كلي شكايت يا دادخواهي حق اختراع در كشورهائي كه داراي سيستم ثبت ساده مي باشند متناوب نيست وراه حل پيشنهادي در حل قضيه را آسان مي سازد و دادگاهها را به ابزارهاي تصميم گيري آگاهانه راجع به حقايق امور تجهيز مي گرداند . اين امر بطور قابل توجهي آمار جستجوهائي را كه بايد انجام شوند محدود مي نمايد . اختراعات ديگر تا آنجا كه مورد جدل و سؤال و مباحثه واقع نشده اند از طي كردن رويه طولاني و گران قيمت براي اداره و متقاضي حق اختراع معاف گرديده اند .
به اعتقاد نگارنده اين سيستم انعطاف پذير ، كم هزينه و بطور كامل قابل توصيه به كشوهاي در حال توسعه مي باشد .
بديهي است كه اين سيستم منعي را براي كشوري كه مي خواهد مجموعه اي از ثبت اختراعات را تنظيم نمايد ايجاد نمي كند ، مثلآ در زمينه هائي كه براي اقتصاد ملي مهم است .
امكانات پيشرفته از قبيل ديسك هاي نوري و فشرده ( CD–ROM) و پايگاه هاي اطلاعاتي بطور وسيع امكان انجام جستجو را فراهم مي سازند . اما اين موارد بطور سيستماتيك و منظم انجام نخواهند شد و بخشي از روش كار تضمين حق اختراع را پوشش نخواهند داد . مضافا بر اينكه ، وايپو اين سيستم را در جائي توصيه مي كند كه به اعتقاد آن نيروي انساني و منابع مالي و ساير امكانات فراهم شده در كشور مناسب و كافي تشخيص داده مي شود . هدف ، عبارت از برپائي ادارات ملي است كه در عين اينكه متضمن هزينه اي معقول و منطقي هستند ، مؤثر و كارآ نيز باشند به اعتقاد نگارنده به نفع همه است ( به نفع اداره ثبت اختراع ، متقاضيان اختراع ، رقبا و عموم در سطح وسيع ) كه حداقل در آغاز كار به جاي ايجاد پيچيده ترين و گرانترين سيستمها كه ممكن است متضمن هزينه هاي زياد بوده و اعمال مديريت در آن توام با پيچيدگي و دشواري باشد ، سيستمهاي ساده اي را داشته باشند .
(تحولات بين المللي اخير در زمينه حقوق ثبت اختراع )
حقوق مديريت ثبت اختراع به عنوان يكي از شاخه هاي اصلي حقوق مالكيت معنوي (مالكيت فكري ) از موضوعات اساسي كنوانسيون پاريس در حمايت از مالكيت صنعتي است 0 بخش اول اين مقاله در فصلنامه شماره 12 ديدگاههاي حقوقي از نظر گراميتان گذشت 0 مقاله حاضر نيز بر مبناي گزارشي تهيه شده كه در كنفرانس جولاي 1996 كشورهاي آسيا و اقيانوسيه توسط آقاي هانزباردل (ethedraB znieH) وكيل ثبت اختراعات آلمان در سريلانا- كلمبو ارائه گرديد و طي آن ضمن ملاحظات خاص در رابطه با لزوم حمايت از حقوق ثبت اختراعات به بحث و بررسي پيرامون موقعيت كشورهاي در حال توسعه ،تحول وتكامل سيستم ثبت اختراع ، معاهده همكاري ثبت اختراعات (ydaeT noitarepooC tnetaP) كنوانسيون حقوق ثبت اختراعات اروپا (noitnevnoC tnetaP naeporuE) مهلت بين المللي جهت ثبت اختراع در كشورهاي عضو، قلمرو حمايت از حقوق ثبت اختراع و در مجموع تحولات بين المللي اخير در زمينه حقوق ثبت اختراع پرداخته است .
ملاحظات اساسي
اجازه دهيد با چند اظهار اساسي شروع كنيم :
1) از حق اختراع همواره وكرارا" بعنوان يك حق انحصارري ياد ميشود0 آنطوريكه ما از حق انحصاري درك مي كنيم انحصار عبارت از يك قاعده يا آئين نامه باز است كه بويله آن فقط به دارنده يا صاحب حق انحصاري به بخش خاصي از بازار اجازه ورود داده مي شود0 مثالي كه مي توان در اين مورد ذكر كرد عبارت از تجارت انحصاري تنباكو و كالاهاي ذيربط آن مثل سيگارت است 0 مثال ديگر انحصاري كشوري (ملي ) مخابرات از راه دوراست .
برخلاف اين موارد، حق ثبت اختراع عبارت از حق مالكيتي در زمينه يك خلاقيت تكنيكي ، يعني اختراع است 0 مالكيت در چهارچوب اصل وسعت نظر نظم و حقوق نقش تعيين كننده اي را ايفاء مي كند0 هيچ فرد منطقي ومعقولي منكر اين امر نخواهد بود كه نقاش يك تصوير بعنوان يك اثر يا قطعه هنري مالك تصويري خواهد بود كه با رنج و تلاش آنرا خلق نموده است .
2) همين اصل بايستي در مورد يك اختراع تكنيكي هم كه معمولا" در جهت خلق آن تلاش و كوشش قابل توجهي ضشروري است مورد استناد و كاربرد واقع شود0 يك سرمايه گذاري متناسب نيز بايستي در چنين تلاش و كوشش جلوگر باشد پيشرفتهاو تحولات تكنيكي مستلزم وجود مهندسين آزمايشگاهها و غيره است كه بايستي براي فراهم نمودن اينها سرمايه گذاري نمودو پول پرداخت كرد0 اگر مخترعي بتواند راز اختراع خود را حفظ نمايد در اينصورت ممكن است تا حدودي مال يا ملك خود را حفظ و تامين نمايد0 اما اگر مخترع قصد دارد كه اختراع خود را به بازار عرضه نموده واز اين طريق در خدمت مصرف كننده باشد، بدون داشتن حمايت ثبت اختراع اين خطر او را تهديد مي كند كه اختراع او به جهت جذابيت آن فورا" كپي و تقليد خواهد شد0 معمولا" كپي كننده يا فرد تقليدگر در وضعيتي است كه مي تواند موضوع اختراع را ارزانتر از مخترعي توليد كند كه اين مخترع مجبور است قيمت محصول خود را با محاسبه هزينه هاي تحول تكنيكي و فن آوردي يا به عبارت ديگر، با احتساب سرمايه گذاريهاي ذيربط خود بسدت آورد0 بالعكس ، تقليد كننده به هيچ وجه بارچنين هزينه هائي را بدوش نمي شكد.
3) تجربه به ما نشان ميدهد كه در يك كشور صنعتي بدون داشتن حمايت حقوق ثبت اختراع تمام شركتهاوموسسات پيشتاز تجاري كه بطور قابل توجهي در تحولات تكنيكي جديد سرمايه گذاري مي كنندخيلي زورد نابود و مضمحل مي شوند، حداقل در رابطه با مركزيت تحول و پيرفتشان ، زيرا آنها نمي توانند با موسسات تقليدگر يا كپي كننده رقابت كنند0 نتيجه فقدان حمايت حقوق ثبت اختراع اين است كه موسسه تجاري مراقب رقباي خود است كه ببيند تا چه حدودي ودر چه زمينه اي آنها محصولات جذاب جديد خلق مي كنند تا اينكه دراسرع وقت ممكن آنها را كپي كند0 پيامد يا نتيجه منطقي اين كارعبارت از اينست كه تحقيق تكنيكي بدون حمايت حقوق ثبت اختراع مي ميرد و از بين مي رود0 براي اين تحول مثال روشني وجود دارد: كشورهائي كه فاقد حمايت از مواد داروئي هستند صنعتي ندارند كه به اتكاي خود محصولات داروئي پيشرفته يا تحول گران قيمت است و بايد متعاقبا" بوسيله قيمت محصولات بازگردند.
در اين قبيل كشورها ما غالبا" فقط كپي كننده ها يا تقليد گراني را داريم كه معمولا" بدترين نوع محصولات را عرضه مي كنند.
4) اساسا" حمايت از حقوق ثبت اختراع عبارتست از حمايت از سرمايه گذاري لازم براي ساخت يا خلق اختراعات ، اين سرمايه گذاريها بي فايده و عبث خواهد بود اگر نتوان رقبا را ازكپي كردن محصولات اختراعي جديد جلوگيري كرد0 وضعيت كشاورزي را در نظر بگيريد كه در بها رسيب زميني هاي خودرا مي كار تا اينكه در پائيز آنها را برداشت كند0 كاشت سي زميني سرمايه گذاري اوست كه با مالكيت او روي زمين و سيب زميني هاي سبز شده حمايت مي شود0 اين امر باور نكردني است كه تصور كنيم هر كس مجاز به برداشت سيب زميني از اين زمين مزروعي خواهد بود.
ممكن است اظهار شود كه اين ملاحظات خيلي ساده هستند0 اما نمونه هاي متعددي از اشتباه بين يك حق ثبت اختراع با يك حق انحصاري وجود دارند و اين قضيه مشهوري است كه حق انحصاري مفهوم يا دلالت ضمني بدي دارد0 اين است دليل آنكه چرا اين اصول در آغاز بررسي وملاخظات مد نظر قرار داده شده است 0 اكنون با ذكر اين مدقمه موقعيت يك شكرو در حال توسعه را بررسي مي نمائيم .
موقعيت يك كشور در حال توسعه :
آيا اين اصول در رابطه با يك كشور در حال توسعه اي كه هنوز صنعتي همراه با تحقيق و توسعه ارائه نداده است نيز معتبر است ؟ به اعتقاد ما، در هر مورد صنعتي كردن يا به عبارت ديگر، ايجاد مشاغل و فراهم آوردن سزح زندگي بالاتر بطور قاطع و موثر بستگي به سرمايه گذاري توسط شركتها وموسسات تجاري – صنعتي پيشتازدارد0 كشورهاي در حال توسعه انگيزه يا موجبات نيروي كار ارزانتر را در قبال آنچه كه در دسترس كشورهاي صنعتي است به اين كشورها(به كشورهاي صنعتي ) فراهم مي آورند0 اين امر يكي از دلايل استقبال و روي آوري موسسات پيشتاز تجاري به ايجاد شعباتي از كارخانجات خود در كشورهاي در حال توسعه است تا كارفرآيند توليد را كه در كشروهاي صنعتي بسيار گران است به انجام برسانند0 مثال بارز در اين خصوص صنعت الكترونيك است 0 قطعات راديو وتلويزيون اغلب در كشورهاي در حال توسعه ساخته مي شوند0 معمولا" اين قبيل محصولات در كشور مبداء(وطن ) موسسه پيشتاز تجاري در تحت حمايت ثبت اختراع قرار مي گيرند ايجاد شعبات كارخانجات اين امكان رافراهم مي سازد كه دانش فني مناسب و مرابتط وارد كشور در حال توسعه بشود كه بدينوسيله كاركنان ومهندسين اين قبيل كشورهاكاملا" دروضعيتي قرار گيرند كه توليد چنين محصولاتي را به عهده گرفته و انجام دهند0 اين امر قابل درك است كه يك موسسه پيشتاز ثبت اختراع (esirpretnE tnetaP) كه محوصلات خود را در كشور در حال توسعه به توليد مس رساند علاقمند است كه اين محصولات بلافاصله در همان كشور توسط ساير موسسات پيشتاز تجاري تقليد نو كپي برداري نشود كه البته اين امر معمولا" مشكل آفرين نمي باشد زيرا كه دانش فني كار وارد كشور مربوط گرديده است 0 مضافا" بر اينكه ، طبيعي است موسسه پيشتاز تجاري ، در انتظار است محصولات ذيربط يا به سمت آن موسسه بارگيري و ارسال شود و يا به سمت مشتريان آنها.
در اين رابطه گزارش يك مثال يا نمونه عملي خالي از فايده نيست :
يكي از موكلين آلماني آقاي هانز باردل كه توليد كننده ماشينهاي توليد كفش ميباشد توليد نوع خاصي از اين قبيل ماشينها را به يكي از كشورهاي بلوك شرق سابق انتقال داده بود0 كمپاني شريك در كشور ذيربط نقشه ها، ترسيمات و مشخصه هاي مورد نيازجهت انتقال دانش را تحصيل كرده بود0 در بدو امر همكاري با كمپاني شريك بخوبي پيش مي رفت تا اينكه موكل آلماني وي مطلع شد كه همين ماشينهائي كه مي بايست منحصرا" به موكل او ارسال مي شد در تعداد ديگري از كشورها نيز ظاهر گرديده است 0 كمپاني شريك با نقض قرارداد مربوطه معلومات و دانش فني نوع خاص اين ماشين را جهت ساخت اين ماشينها بمنوظر ارسال به ساير كشورها بر مبناي قيمتي كه خودشان تعيين كرده بودند، مورد استفاده قرار داده بود0 تحقيق و بررسي اين موضوع در آن زمان خيلي دشورا بود زيرا آنطور كه ميدانيد كشورهاي بلوك شرق بسهولت قابل دسترسي نبودند0 علي ايحال ماشين ذيربط در كشور كمپاني شريك از طريق حق ثبت اختراع حمايت نشد زيرا به جهت مشكلات زماني (محدوديت زماني )اين امر ممكن نبود0 نتيجه اين رويدادها قطع فوري همكاري بود كه براي مدت زماني بسيار ثمربخش و مفيد واقع شد0 اگر حمايت از حقوق ثبت اختراع در رابطه با ماشين مورد بحث در كشور كمپاني شريك موجود بود اين امكان وجود داشت كه از توليد مستقل جلوگيري بعمل آيد و در هر صورت اين امكان ميسر بود كه ادعاي خسارت بشود.
بنابراين نتيجه گيري كه ميتوان كرد اينست كه وجود حمايت از حقوق ثبت اختراع براي كشورهاي در حال توسعه هم حائز اهميت فراوان است ، زيرا اين امر انگيزه يا محرك خاصي براي موسسات پيشتاز تجاري كشروهاي صنعتي جهت سرمايه گذاري در كشورهاي در حال توسعه نه تنها در رابطه با توليد كالاهاي قراردادي جهت مصارف روزمره بلكه د رجهت توليد محصولات صنعتي پيچيده تر نيز مي باشد.
مثال بارز صنعيت شدن يك كشور با معرفي يا ورود يك سيستم ثبت اختراع مدرن ، جمهوري خلق چين مي باشد0 اين كشرو رشد فزاينده صنعت خود را شاهد بوده و تجربه مي كند0 سرمايه گذاران كشورهاي صنعتي نگران جلوگيري از تقليد و كپي محصولات جديد و جالب توليدي خود د رچين از طريق حقوق حمايت از ثبت اختراع هستند0 فعاليتهاي سرمايه گذاري قدرتمند موسسات پيشتاز تجاري در حال حاضر براين اساس در چين در حال انجام است 0 ملاحظات مذكوركلا" ما را به اين نتيجه گيري مي رساند كه حمايت از حقوق ثبت اختراع مدرن ، جمهوري خلق چين مي باشد0 اين كشرو رشد فزاينده صنعت خودرا شاهد بوده و تجربه مي كند0 سرمايه گذاران كشروهاي صنعتي نگران جلوگيري از تقليد و كپي محصولات حديد و جالب توليدي خود درچين از طريق حقوق حمايت از ثبت اختراع هستند0 فعاليتهاي سرمايه گذاري قدرتمند موسسات پيشتاز تجاري در حال حاضر بر اين اساس در چين در حال انجام است 0 ملاحظات مذكور كلا" ما را به اين نتيجه گيري مي رساند كه حمايت از حقوق ثبت اختراع با تاثيري بين المللي ضروري و لازم است .
ت،ول و تكامل سيستم ثبت اختراع
آيا سيستم ثبت اختراع به نحوي خود عمل مي كند كه احتياجي به تحول و تكامل نداشته باشد؟ به نظر ما عكس قضيه صحيح است 0سيستم بين المللي ثبت اختراع پيچيده و گران است 0 هزينه هاي فوق العاده سيستم بين المللي ثبت اختراع تحصيل حمايت لازم را خصوصا" در رابطه با موسسات تجاري كوچك و متوسط، خراب و معيوب مي سازد.
الف ) معاهده همكاري حقوق ثبت اختراعات TCP
(ytaerT noitarepooC tnetaP) ماوبناواساسي بنام كنوانسيون پاريس (1883 noitnevnoC siraP) در اختيار داريم كه يك سال حق تقدم (raeY ytiroirP) را براي ثبت اختراع در نظر گرفته است 0 مضاف بر اين ، ما معاهده همكاري حقوق ثبت اختراعات (TCP) را در اختيار داريم كه مخصوصا" توسط صنايع ساير متوسط و كوچك بكار گرفته مي شود0 TCPدو تاثير اساسي را در بر دارد:
1)TCPكثرت و تعدد الزامات يا احتياجاتي كه سابقا" جهت ثبت اظهارنامه اختراع لازم واز كشوري به كشور ديگر متفاوت بود را هماهنگ مي نمايد و اظهارنامه واحدي را كه در سطح همه كشورهاي عضوTCPشناخته شده است جايگزين اين كثرت وتعددالزامات مي نمايد
2)TCPزمان بررسي و رسيدگي ثبت اظهارنامه هاي خارجي را تمديد مي نمايد و بدينوسيله هزينه هاي عمده و قابل توجه اظهارنامه ها ي خارجي در كشور مورد نظر را به تعويق مي اندازد يعني بمدت بيست ماه (20ماه ) و يا – در صورت استفاه از فصل دوم – بمدت سي ماه (30ماه ) از تاريخ حق تقدم به تعويق مي اندازد0 اظهارنامه TCPمنتهي به يك ثبت اختراع متحدالشكل در همه كشورهاي تعيين شده نمي گردد گرچه با هر يك از اظهارنامه هاي TCPدر هريك ازكشورهاي تعيين شده با روشي معمول رفتار مي شود كه از نظر ملي (داخلي ) بر صدور گواهي ثبت اختراع مقدم مي گردد0 فصل دوم TCPبا بررسي مقدماتي بين المللي كه بايستي كشورهاي عضو TCPرا وادار به پذيرش و توصيب نتيجه بررسي مقدماتي بين المللي در كشور خود بنمايد، قدمي در اين جهت است 0 اما قضيه در عمل اين نيست 0مخصوصا" كشورهائي كه داراي سيستم بررسي ماهوي هستند، چنين روشي راحتي اگر گزراش بررسي مقدماتي بين المللي وجود داشته باشد، در داخل كشور انجام مي دهند0 هر كشوري عادات ملي خود را دوست مي دارد وبه آن عشق مي ورزد0 نتيجه نااميدكننده و حرماني كه مي ماند براي مخترعين و صنعت است كه عبارت از هزينه ها و مخارج عمده و قابل توجه مي باشد0 در بسياري از كشورها حمايت از حقوق ثبت اختراع جهت بسياري از موسسات تجاري رايگان است .
ب) كنوانسيون حقو ثبت اختراعات اروپائي – CPE
(noitnevnoC tnetaP naeporuE)
تاسيس و ابداع سيستم حقوق ثبت اختراعات كوشش رد جهت كاهش هزينه هاي حمايت از حق ثبت اختراع در اروپاي غربي مي باشد0هرچند كه تاثير اين كاهش هزينه فقط در رابطه با روش بررسي در تعداد اندكي از كشورهاي اروپائي است كه داراي سيستم بررسي ماهوي ميباشد0 در رابطه با كشورهائي كه داراي اختراعات ثبت شده هستند تغيير عمده اي بعمل نيامده زيرا عامل اصلي هزينه ، يعني ترجمه ها، دست نخودره و به همان صورت سابق باقي مانده است .
ج) معاهده حقوق ثبت اختراع TLP
(ytaerT waL tnetaP)
سازمان جهاني مالكيت معني (وايپو- opiW) با آماده نمودن پيش نويس معاهده حقوق ثبت اختراع TLPوتجديدنظرآن گام مهمي را برداشته كه هدف آن بخصوص هماهنگ نمودن قوانين ثبت اختراع كشورهاي عضو كنوانسيون پاريس ميباشد0 پيش نويس معاهده مذكور بطور گستره و وسيع طي هشت كنفارنس كميته كارشناسان كه متشكل از هياتهاي نمانيدگي كشورهاي عضو كنوانسيون پاريس و هياتهاي نمايندگي سازمانها، متقاضيان و وكلاء ميباشد مورد بحث و بررسي واقع شده است 0 وايپو هموارده در مراحل مختلف تهيه و آماده نمودن موافقت نامه هاي بين المللي به نحو موفقيت آميزي اجازه داده است كه حرف گروههاي ذينفع در خصوص موضوع مالكيت معنوي ،مخصوصا" مخترعين ومتقاضيان ثبت اختراع وهمچنين نمايندگان آنان شنيده شود
به اين گروها فرصتي كامل داده مي شود تا در جلسات ومجامع وايپو به ارائه نظرات و مواضع خود بپردازند.
اين معاهده پيش نويس نه تنها در بر دارنده تشريفات وفرمهاي ظاهري است بلكه قانون ثبت اختراع كلي را نيز شامل مي شود.
پيشنهاد اصلي يا اساسي اين معاهده شامل 39 ماده مي باشد كه از بين اين موادموادي كه به نظر حائز اهميت خاص هستند ذيلا" ذكر مي گردد:
1- حداقل الزامات براي تاريخ اظهارنامه (ماده 8)0
2- چاپ وانتشار اظهارنامه همراه به گزارش تحقيق (سرچ ) بعداز 18 ماه (مواد15و1/16)
3- آخرين شروع بررسي و رسيدگي سه سال بعد از تاريخ اظهارنامه (ماده 2/16)
4- اصل شناسنائي اولين نفري كه تقاضاي ثبت اختراع رامي نمايد بعنوان مخترع (eliF ot-tsriF)درتمام كشورهاي طرف قرارداد(ماده 2/9)
5- قابليت ثبت اختراع (ماده 11)0
الف ) بديع بودن يا جديد بودن (نشريات در سراسر دنيا اعم از چاپي ، كاربردي ، شفاهي – بديع بودن مطلق ) (ماده 2/11).
ب)گام اختراعي (ماده 3/11)0
6- مدت يا مهلت بين المللي (ماده 12)0
7- حقوق و امتيازات اعطاء شده توسط حق ثبت اختراع (جلوگيري اشخاص ثالث ازاستفاده موضوع ثبت شده تحت حق ثبت اختراع (ماده 19)
8- وصعت يا دامنه حمايت و تفسير ادعانامه ها(ecnataviuqE) (ماده 21).
9- دور20 ساله حق ثبت اختراع (ماده 22)0
اكنون درباره موادي بحث ميشود كه بنظر از ضروريات واجزاء لاينفك پيش نويس معاهده مي باشند0 البته در جريان بحث ممكن است به ساير مواد نيز اشاره اي داشته باشيم :
الف ) مدت يا مهلت بين المللي
مهلت بين المللي مذكور در ماه 12 نقطه آغازين يك معده بين المللي بود.
يك دوره مهلت زماني در سيستم eliF fo tsriF(يعني مخترع كسي است يا اولين نفري است كه اختراع بنام او ثبت مي شود) درست تاثير يك تور ماهيگيري امن و محفوظ را دارا مي باشد0 اين حداقل تاثير دوره مهلت زماني بود كه قبل از به اجراءدرآمدن كنوانسيون حقوق ثبت اختراعات اروپائي در آلمان وجود داشت 0 اين تور ياشبكه امن د رموارد افشائات غير قابل اجتناب يا افشائات عمدي مخترع قبل از ثبت اظهارنامه اختراع از تاثير تخريبي بديع بودن آن و متعاقبا" بي اعتباري يا بي ارزش شدن گواهي اختراع بعدي جلوگيري مي كند.
بمنظور نشان دادن اهمين دوره مهلت زمان (doireP ecarG)مثال قايق بادي را بكار مي بريم .
اين ويله ورزشي را به جهت طبيعت وساختار خاص آن تنهامي توان در ملاء عام و در مكاني بازمورد آزمايش قرار داد0 ولي آيا تنها با آزمايش آن اين امكان وجود دارد كه تمام كيفيات و شرايط قايق راني و نتل و هدايت آنرا توسط فردي كه روي آن سوار است مورد مطالعه قرار داد؟ هر كس كه اطلاعاتي درباره قايقراني با انرژي باد دارد اينرا نيز مي داند كه چقدر بدست گرفتن قايق بادي – مخصوصا" اگر فردي مبتدي باشد- دشوار و مشكل است .
در چهارچوب يك سيستم تازه و نوظهرو مطلق همانطوريكه وسيله كنوانسيون حقوق ثبت اختراع اروپائي تحرير يا تجويز گرديده ونيز توسط ماده 11 معاهده حقوق ثبت اختراعات (TLP) جايگزين شده ،اين امكان وجود دارد كه حمايت معتبري را تحت حقوق ثبت اختراعات مشابه يا برابر(يا مربوط به هم ) براي اين قبيل وسايل وتجهيزات بعد از انجام آزمايشات لازم در ملاء عام بدست آوريم .
مثال ديگري مربوط به دستگاههائي است كه جهت توليد كفش تكميل و بهبود مي يابند0 اين دستگاهها بايستي قبل از اينكه آنها در رابطه با اختراعات نهائي ذيربط كامل تلقي شوند دركاخانجات كفش سازي مور آزمايش واقع شوند0 اين آزمايشات را تنها ميتوان در كارخانجات توليدي كفش انجام داد و در اينجا معمولا" از دستيابي اشخاص ثالث نمي توان جلوگيري نمود0 اين بدين معني است كه آزمايش اين دستگاهها بطور اتوماتيك خطر توليد هنر مقدم (rtA roirP) را با تاثير تخريبي كامل آن در رابطه با تازگي يا نوظهوري اختراعات ذيربط ايجاد مي نمايد.
مثال ديگر تكنولوژي ماينهاي كشاورزي است كه فقط در ملاءعام قابل آزمايش است .
پيامد نتيجه اين سيستم تازه يا نو ظهور مطلق ، آنست كه تمام تكنولوژيهاي كه قابل توسعه و تكميل در پشت درهاي بسته هستند در مقابل سيار تكنولوژيهاي مذكور كه در آنها امرتحقيق و آزمايش تكميل و توسعه د رملاء عام غير قابل اجتناب است ، ازو وضعيت و موقعيت مطلوبتري برخوردارند0 چنين وضعيت يا موقعيتي به جهت عدم تعيين واطمينان از اينكه آيا رقيب يا مقلد بعدي خواهد توانست اثبات نمايد كه آزمايش لازم چيز تازه يا نوظهوري را خلق كرده هنر مقدم (trA roirP) را تخريب و از بين برده ، كاملا" غير رضايتبخش است .
مشكلات مذكور را ميتوان يا دوره مهلت زماني از بين برد زيرا تاثير اين مهلت زماني عبارت از اينست كه افشائات مخترع دررابطه با اظهارنامه بعدي ثبت اختراع توسط مخترع ) آن توسط مخترع ثبت شود0 نتيجتا" دوره مهلت زماني بر اساس معاهده حقوق ثبت اختراعات (TLP) از گذشته محاسبه مي شود يعني از زمان اولين تاريخ ثبت (تاريخ تقدم ) اظارنامه ذيربط اختراع و از هنگام ثبت اظهانامه اول و اظهارنامه هاي بعدي كه براساس كنوانسيون پاريس به ثبت مي رساند داراي اثر و اعتبار مي باشد بطوريكه عبارت ((دوره مهلت زماني بين المللي )) كاملا" قابل توجيه است .
دوره مهلت زماني بين المللي مخصوصا" براي دانشگاهها وموسسات علمي حائز اهميت است زيرا دانشمندان كارهاي تحقيقاتي انجام ميدهند كه منجر به اختراعات مهم مي گردد0 عادت معمول دانشمندان اينست كه احساس مي كنند موظفند نتايج تحقياقت خود را بلافاصله و فورا" چاپ و منتشر نمايند كه تاثير اين اقدام عبارت از، ازبين بردن چيز تازه و نوظهر در سطح جهاني است .
معرفي يا ايجاد دوره مهلت زماني بين المللي سريعا" اين مشكلات را حتي در ايالات متحده از بين خواهد برد0 در ايالات متحده در حال حاضر يك دوره مهلت زماني يك ساله وجود دارد كه فقط تاثير ملي يا داخلي دارد0 بعبارت ديگر فقط در داخل كشور معتبر است 0 اين بدين معني است كه يك دوره مهلت يك اسله از زمان گذشته يعني از تاريخ ثبت در ايالات متحده محاسبه مي شود0 نتيجتا" هر گونه چاپ يا انتشار توسط يك مخترع كه بعدا" بعنوان نفر اول اظهار نامه اي را خارج از ايالات متحده و سپس طبق كنوانسيون پاريس در پايان سال حق تقدم به ثبت رسانده باشد، ممشول دوره مهلت زماني ايالات متحده نمي شود زيرا، در اين مثال ، چاپ و انتشار قبل از تاريخ حق تقدم انجام شده است .
اين ، دليل ساده اين امر است كه چرا فقط يك دوره مهلت زماني بين المللي مفيد معني وفايده است كه طي آن دوره مهلت زماني از زمان گذشته يعني ز تاريخ حق تقدم محاسبه مي شود.
در اينجا لازم به ذكر است كه متاسفانه تعدادي از كشورهاقويا" مخالف هر گونه دوره مهلت زماني هستند.
ب ) مخترع نفر اولي است كه اختراع را به ثبت مي رساند
(eliF ot -tsriF)
اصل (eliF ot-tsriF) در تمام كشورهاي طرف قرارداد (ماده 2/9 يكي از مشكلات بحث انگيز معاهده حقوق ثبت اختراعات ( TLP) است زيرا اين اصل ايالات متحده را متعهد وملزم مي كند كه سيستم tnevnI ot -tsriF(مخترع نفر اولي است كه اختراع را انجام داده ) را كنار بگذارد0 بجز ايالات متحده تنها كشور فيليين است كه سيستم eliF ot – tsriFرا اجراء مي كند0 در حاليكه كل دنيابغيراز اين دو كشور براساس سيستم eliF ot- tsriFعمل مي كنند0 كانادا هم اكنون كشوري است كه سيستم eliF ot-tsriFرا انجام مي دهد0 اين كشور چند سال پيش از سيستم tnevnI ot-tsriFبه سيستم eliF ot- tsriFتغيير وريه داد.
بسياري از كارشناسان ثبت اختراع ايالات متحده سيستم tnevnI ot-tsriFبعنوان سيستمي كه در قانون اساسي اين كشور لنگر انداخته و محكم بسته شده است محسوب مي دارند0 مخالفت اين گروه از اين قرار است كه سيستم tnevnI ot-tsriFتنها سيستم عادلانه ثبت اختراع براي بسياري از مخترعين و متقاضيان ثبت اختراع ايالات متحده ميباشد مخصوصا" به جهت اينكه يك دوره مهلت زماني براحتي امكان افشاي عام (آشكارسازي عمومي ) وسيله مخترع را فراهم مي سازد و اين كار مخترع يا متقاضي را قادر مي سازد كه اختراع ذيربط را از جهت تكنيكي يا تجارتي قبل از تهيه و ثبت اظهارنامه اختراع مورد آزمايش و امتحان قرار دهد0 نمي توان در مخالفت گفت كه سيستم tnevnI ot-tsriFبه بسط و توسعه افشاي اظهارنامه ها كمك مي كند و بعلاوه در كوشش و تلاش در ثبت اظهار نامه هائي كه بنظر نمي رسد از نظر تكنيكي ياتجاري نويد بخش باشند صرفه جوئي مي شود.
بخشي از صنعت ايالات متحده بنام صنعت صادرات (شركتهاي چند مليتي ) ابراز علاقه به معرفي سيستم eliF ot -tsriFدر ايالات متحده نموده است 0 متقاضيان ايالات متحده كه امكان ثبت اظهار نامه هاي خارجي را دارند وضعيت خود رااز قبل در رابطه با استاندارد eliF ot-tsriFمنطبق نموه اند0 كشورهائي كه اصولا" مخالف دوره مهلت مزاني هستند( مانند هلند، فرانسه ، سوئيس )تنها در صورتي آ'ادگي پذيرش دوره مهلت زماني بين المللي را دارند كه ايالات متحده سيستم خود را ازtnevnI ot- tsrIFبه eliF ot-tsriFمبدل نمايد0 بنظر اين دسته از كشروها در رويه فعلي حقوق ثبت اختراعات ايالات متحده تبعيض عليه خارجيها وجود دارد.
در حال حاضر براساس بند104 حقوق ثبت اختراعات ايالات متحده سيستم tnevnI ot -tsriFدر ايالات متحده فقط اعمال و اقداماتي را برسميت مي شناسد كه قب لا زتاريخ اظهارنامه ايالات متحده در اين كشرو انجام شده باشد، اين امر در بر دارنده اشكال يا وضع نامساوي برا يخارجيها است هر چند كه اصل ((رفتار ملي )) تضمين شده وسيله كنوانسيون پاريس ه بان صورت نقش نمي شود0 آمريكائيها از مدتهاي طولاني اظهار داشته اند كه خرخارجي ميتواند از مزاياي مذكور در حقوق ثبت اختراعات ايالات متحده بطور ساده با اجراي اقدامات لازم در ايالات متحده استفاده نمايد0 البته اين قاعده حقوقي (مذكور در حقوق ثبت اختراع آمريكا) بخاطر موافقت نامه spirT (thgiR ytreporP lautcelletnI fo stce[sA detateR edarT) (جبنه هاي تجارتي حقوق مالكيت معني ) تغيير داده شده بنحويكه اعمال و اقدامات در كشورهاي خارجي نيز در چهارچوب سيستم tnevnI ot – tsriFايالات متحده برسميت شناخته خواهد شد، اين اصلاحيه از اول ژانويه 1996 به مراحله اجرا گذارده شده است .
اشكال اصلي وعمده سيستم tnevnI ot- tsriFاينست كه يك متقاضي يا يك صاحب اختراع هرگز نمي داند كه آئا ممن است رقيبي ناگهان و به يكباره ظاهر شده و برا ياختراع واحدي كه او مستقلا" بعمل آورده تاريخ قبل ادعا نمايد يعني بعبارت ديگر ادعا كند كه اين اختراع را من قبلا" طي اين تاريخ بعمل آورده ام .
رويه ذيل ، يعني مداخله اي كه طي آن اين آزمايش بعمل مي آيدكه چه كسي اولين مخترع بوده است ، بسيار پيچيده و پر هزينه است بنحويكه براي موسسات تحاي كوچك دشوار است كه اين رويه را تا پايان تلخ آن تحمل كنند.
اما درچهار چوب سيستم eliF ot-tsriFانكار غير ممكن است زيرا در هر زمان اداره ثبت اختراعي كه اولين اظهارنامه در آن ثبت گرديده مي تواند سن دحق تقدم تصديق شده اي را صادر نمايد كه بوسيله آن آشكار سازي وافشاي خاص در تاريخ معين گواهي شده است 0 تحت سيستم eliF ot-tsriFمتقضاي اين امنيت را دارا است كه تمامي اظهارنامه هاي مطرح و معلق ثبت اختراع با تاريخ احتمالي قبلي بايستي بعد از18 ماه از تاريخ حق تقدم چاپ ومنتشر شوندبطوريكه وضعيت حقوقي تاريخ تشكيل پرونده او(تاريخ ثبت اظهارنامه )حداقل 18ماه پس از تاريخ تشكيل پرونده كاملا" روشن گردد بدون امكان اينكه سالها بعد متقاضي ديگري با ادعاي تاريخ تشكيل پرونده مقدم (قبلي ) بتواند اظهار وجود كند0 چاپ وانتشار مقدم همراه با سيستم eliF ot – tsriFامنيت لازم را در مقابله با زيردرياي هائي كه بعدا" در قالب ادعاها يا وانمودهاي مخترعين ديگري كه مدعي تاريخ قبلي (سبق تاريخ ) اختراع هستند بوجود مي آورد.
ج – تفسير ادعاها
آخرين نكته كه ذيلا" شرح داده مي شود عبارت از وسعت وقلمرو حمايت از حقوق ثبت اختراع و تفسير ادعاها ميباشد( ماده 21) جوهر اصلي اي هسته مركزي اين ماده تعريف ((تعادل ) (ecnalaviuqE) است 0 هر كسي كه به شغل وكالت اشتغال دارد مي داند كه دراختلافاتي كه يك موضوع حق اختراع بطريقي مورد استفاده قرار گرفته باشدكه دقيقا" همسان وبرابر با كلمات ادعاها باشد بسيار نادر است 0 يك فرد متخلف يا ناقض حقوق كه از آموزش حق ثبت اختراع استفاده مي كند درد و رنج زيادي را متحمل مي شود تا تجسم (چيزي را كه دربر دارد- منظور خلق وخوي تجاوز به حقوق ديگران وتخلف است ) خود را از عبارت يا كلمه ادعا دور كرده و بزدايد0 اين فرد متخلف تجسم خود را در رابط با اوصفا ومشخصات ادعا بطريقي تعديل نموده واين تجسم را ابا اوصاف ومشخاصتي كه به نحوي نسبتا" مشابه عمل مي كنند به سمت محدوده ومنطقه اي سوق مي دهد كه بطور نزديك و بدون فاصله مشمول اين ادعا نشورد يا به عارتي با اين ادعا قرابت ومشابهت نزديك نداشته باشد0 سئوالي كه بايد در يك اختلا پاسخ داده شود اينست كه آيا خصوصيات بااوصاف كبه نحومشابه عمل مي كنندمعادل هائ يهستند كه ميتوان آنها را مشمول دايره حمايت از حقوق ثبت اختراعات قرا رداد يا خير؟
وكلاي ثبت اختراعي كه با دعاوي حقوق ثبت اختراع سروكاردارند به تجربه مي دانند كه يك سيستم ثبت اختراع بدون دكترين تعادل براي مخترعين و صنايع ، بي مصرف و بلااستفاده خواهد بود0 در كشورهائي كه دعاوي نقض حق ثبت اختراع حائز نقشي است اهميت تعادل را اعلام مي كنند0 اين امر حتي حائز اهميت بيشتري است زيرا سيستم ثبت اختراع بر مبناي اصل چاپ و انتشار اختراع حمايت شده استوار است 0 اين چاپ و انتشار معمولا"18 ماه پس از تاريخ حق تقدم انجام مي شود بطوريكه تمام رقباي يك متقاضي خيلي زود اين امكان را مي يابند كه از آموزشها يا اطلاعات مندرج در يك اظهار نامه ثبت اختراع مطلع شوند اين آموزش هر رقيبي را قادر مي سازد كه مراتب هر گونه حيله يا پيشدستي مندرج در عبارت ظاهرادعاها با استفاده از اوصاف ومشخصات مشابهي كه از نظر ماهوي يا بطور عمده همان وظيفه خاص را با همان نتيجه مشابه اجراء مي كنند،باشد0 هيچ متقاضي يا وكيلي هرگز به هنگام تهيه پيش نويس ادعاها در وضعيتي نيست ك تخلف يا نقض حقوق محتملي را پيش بيني نمايد0 اگر ما چشم بصيرت داشتيم و نها بين بوديم اين امر ممكن و آسان بود كه به هنگام تهيه پيش نويس كار اصلي راجع به اظهارنامه ثبت اختراع ، هرگونه تخلف يا نقض حقوق محتمل آتي را نيز مد مدنظر قرار داده و مورد رسيدگي و ملاحظه قرار مي داديم .
متاسفاه اين امر ممكن نيست بطوريكه ما مجبور هستيم با عدم توانائي خود در پيش بيني هرگونه نقض حقوقي در آئنده زندگي كنيم 0 ما تنها تجربه و تصور يا تجسم خود را جهت از عهده بر آمدن اين قبيل وقايع و رخدادهاي آتي دارا هستيم 0 تنها را خروج ازاين وضعيت نوميدانه وارونه ، (دكترين تعادل ))است .
بنابراين در حرفه ثبت اختراعات ، بايتسي صميمانه از اقدام وايپو(opiV) جهت گنجاندن ماده 21 درTLP(معاهده حقوق ثبت اختراعات ) كه به موضوع ((تعادل )) در اين معاهده مي پردازداستقبال كنيم .
معاهده پيش نويس مقرر مي دارد(ماده 2/21) كه :
((يك ادعا نه تنها د ربردارنده كليه عناصر اظهار شده در ادعاها خواهد بود بلكه فرض بر اينست كه معادلها را نيز شامل مي شود))0 معاهده پيش نويس همچنين در بردارنده تعاريفي ازتعادل است كه از ميان اين تعاريف مورد ذل كه شانس بيشتري براي پذيرش و تصويب دارد ذكر مي شود0 اين تعريف مقرر مي دارد:
((يك عنصر يا عامل (يك عنصر معادل ) بطور كلي هنگامي معادل يك عنصر ديگر، آنطوريكه در ادعا بيان گرديده تلقي خواهد شد كه در زمان هرگونه تخلف يا نقض ادعائي ، حداقل شرايط ذيل دررابطه با اتراع ادعا شده حاصل شده باشد:
عنصر يا عامل معدل از نظر ماهوي همان وظيفه خاص را و بطور عمده به همان طريق اجراء كند و بطور عمده يا ماهوي همان نتيجه را توليد نمايد كه عنصر يا عامل اهظار شده در ادعا)).
پذيرش يا تصوب اين ماده يا بعبارت ديگر، شناسائي بين المللي (جهاني ) تعادل در يك قلمرو تعريف شده ومشخص گام بزرگي در جهت اعمال و اجاري بهتر حقوق ثبت اختراعات در صحنه بين المللي خواهد بود.
متاسفانه TLP(معاهده حقوق ثبت اختراعات ) توسط برخي محافل ايالات متحده آمريكا شديدا" مورد حمله واقع شده است بطوريكه تنها راه ادامه كار روي TLPكاهش آن به موضوعات خاص و صرف رسمي بطوريكه تنها راه ادامه كار روي TLPكاهش آن به موضوعات خاص و صرف رسمي است 0 اگر بشود راحع به اين موضوع به توافقي رسيد ممكن است بتوان ايالات متحده را نيز جهت احياي كل معاهده آماده نموده 0 اين امر بستگي به وضعيت سياسي در ايالات متحده دارد كه ممكن است ظرف چند سال آينده تغيير يابد:TLPكوچك بهتراز اينست كه هيج چيز نداشته باشيم بعبارت ديگرTLPكوچك بهتر از هپچ است 0 در مقابل اين سابقه بود كه يك اجلاس مشورتي براي آمادگي بيشتر كنفرانس ديپلماتيك جهت انعقاد معاهده حقوق ثبت اختراعات (TLP) بين 12-8 ماه مه 1995 تشكيل گرديد0 هياتهاي نمايندگي تعداد 97 كشور عضشو وايپو و/يا عضو سازمان ملل متحدكه در اين اجلاس شركت داشتند همراه با 5 سازمان بين الدولي و19 سازمان غير دولتي بعنوان نظار، بالا تفاق به دبيركل وايپو توصيه كردند كه از جلسه سپتامبر1995 مجمع عموي وايپو و مجمع اتحاتدي پاريس بخواهد كه راجع به موضوعات ذيل اتخاذ تصميم نمايد:طريقه ديگي جهت پيشرفت وارتقاي هماهنگ سازي ،ء مخصوصا" در رابطه با موضوعات مربوط به تشريفات اظهارنامه هاي ملي و منطقه اي ثبت اختراع شامل موضوعاتي از قبيل ، امضاءها، تغيرات اسامي و آدرسها تغيير مالكيت ، اصلاح اشتباهات ، اهظارنظر در خصوص در عمدي ، نمايندگي ، آدرس خدمات ، محتويات حداقل بخش درخواست اظهارنامه ،و استفاد از فرمهاي مدل بين الملي و همچنين توصيه شده كه دواجلاس يا اجلاسهاي بيشتر كميته كارشناسان جهت بحث و بررسي پيرامون اين موضوعات قبل اجلاسهاي سپتامبر1997 مجامع مذكور توسط وايپو سازماندهي شود.
در هر صورت ما نبايستي از تلاشها وكوششهاي خود جهت برقراري يك هماهنگي كامل نه تنها د ررابطه با تشريفات وفرمهاي ظاهربلكه همچنين در رابطه با مقررات ماهوي حقوق ثبت اختراع كه سرانجام تصويب و پذيرفته خواهد شد بازايستيم .
كارشناس ارشد حقوق بين الملل عمومي .
( سازمان جهاني مالكيت معنوي ) World Intellectual Property Organization
منبع:
http://www.ghavanin.ir/PaperDetail.asp?id=174
http://www.ghavanin.ir/PaperDetail.asp?id=758
برچسب ها:ثبت اختراع