دادخواست مطالبه نفقه علیه پدرشوهر

نوشته شده توسط در دسامبر 6, 2018 . نوشته شده در مقالات حقوق خانواده

متن سئوال

آیا زن می تواند علیه پدر شوهر دادخواست مطالبه نفقه بدهد از بابت مخارج (نفقه ) خود و فرزندان صغیر و ادعای این كه پدرشوهر ولی قهری صغار می باشد؟

متن پاسخ

نظر به این كه موضوع سؤال می تواند شقوق مختلفی داشته باشد پاسخ هر فرض جداگانه بیان می شود.

فرض اول : زوج وفات یافته است .

در این صورت اگر ادعای زن نسبت به نفقه حال خود، باشد، موجه نیست ; زیرا مطابق ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی در عده وفات زن حق نفقه ندارد. توضیح این كه ، با انحلال نكاح به واسطه وفات زوج ، حق نفقه زوجه ساقط می شود و پدر زوج نیز خواهیم گفت كه تكلیفی نسبت به نفقه عروس خود ندارد. اگر ادعای زن نسبت به نفقه گذشته خود باشد، نظر به این كه مطابق موازین فقهی و ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی نفقه گذشته جزو مطالبات زوجه و جزء دیون زوج است در صورت وفات زوج ، همانند بقیه دیون وی از اصل تركه قابل پرداخت است ولذا دعوای زن در این صورت علیه پدر شوهر كه اصالتا (به عنوان وارث ) و ولایتا (از طرف صغار) طرف دعوی قرار خواهد گرفت ، موجه است و در صورت وجود تركه ، پدر شوهر مكلف به پرداخت آن است .

اگر ادعای زن از بابت نكاح و نفقه فرزندان صغیر خود باشد، از جنبه ماهوی ، باید گفت مطابق موازین فقهی و ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی جد پدری مكلف به پرداخت نفقه نوه های خود است مشروط بر این كه شرایطقانونی منفق و منفق علیه موجود باشد یعنی این كه مطابق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی جد پدری متمكن از دادن نفقه باشد و مطابق ماده ۱۱۹۷ اولاد اولاد (نوه ها) نیز ندار بوده و از خود اموالی نداشته باشند والا از اموال خودآن ها صرف مخارج شان می شود، اما از جنبه شكلی ، طرح دعوای زن (از طرف صغار) منوط به داشتن سمت است . چون معمولا با وجود جد پدری كه ولی قهری صغار است و به ولایت ، امور مالی آن ها را اداره خواهدكرد نوبت به قیمومت مادر نمی رسد مگر در مواردی كه مطابق ماده ۱۱۸۴ قانون مدنی (اصلاحی مصوب ۱۳۷۹/۳/۱) ولی قهری عزل می شود یا برای وی امین منصوب و منضم می شود (و مادر بر حسب مورد به عنوان قیم یا امین تعیین شده باشد). البته ممكن است مطابق قانون واگذاری حق حضانت فرزندان صغیر یامحجور به مادران آن ها (مصوب ۱۳۶۴/۵/۶) حضانت اطفال صغیر به مادر واگذار شده باشد، كه در این صورت می تواند جهت مخارج نگهداری و نفقه اطفال (و نه شخص خود) علیه پدرشوهر طرح دعوی كند (باشرایط یاد شده ).

فرض دوم : شوهر (زوج ) زنده و محجور است .

در این فرض ، زن مسلما از لحاظ ماهوی حق مطالبه نفقه حال و گذشته خود را از اموال زوج دارد و ازدیدگاه فقهای عظام ، با حجر یا جنون زوج ، نفقه ساقط نمی شود و بر ولی یا قیم وی تكلیف است كه از اموال وی نفقه زوجه را بپردازند. ] لاتسقط النفقه بجنون الرجل فعلی الولی اخراجها من امواله و تسقط بموت كل واحد من الزوجین . [

در مورد نفقه اولاد نیز باید گفت : اگرچه ممكن است این شبهه ایجاد شود كه نفقه اقارب دین نیست وتكلیف محض است و با جنون زوج تكلیفی نسبت به نفقه فرزندان خود ندارد اما بسیاری از فقهای عظام مقررفرموده اند كه در صورت حجر زوج ، ولی او موظف است واجبات مالی محجور از جمله نفقه افراد واجب النفقه وی (اعم از زوجه و فرزندان صغیر) را از مال خود محجور بپردازد. و به هر حال ، اگر پدری كه محجور است تمكن مالی نداشته باشد، جد پدری در مورد اولاد وی (اولاد اولاد آن جد) تكلیف دارد در صورت تمكن ، نفقه آن ها را بپردازد; البته از لحاظ شكلی طرح دعوای مادر از ناحیه فرزندان علیه پدرشوهر منوط به داشتن سمت ورعایت شرایط شكلی است (در صورت نداشتن سمت می تواند از طریق سرپرستی دادگستری اقدام كند).

اما در مورد نفقه خود زوجه ، پدر شوهر شخصا تكلیفی ندارد كه از مال خود بپردازد بلكه تنها در صورت تمكن مالی زوج (محجور)، پدر شوهر به ولایت یا قیمومت از وی باید از مال محجور بپردازد.

فرض سوم : شوهر زنده و معسر است .

در این صورت ، پدر شوهر شخصا نسبت به پرداخت نفقه زوجه او (یعنی عروس خود) تكلیفی ندارد; زیرادیدگاه فقهای امامیه به طور كلی این است كه نفقه زوجه اولاد (یعنی عروس ) بر شخص واجب نیست و نسبت به پرداخت آن تكلیفی ندارد. و در حالت اعسار شوهر (زوج )، زوجه باید منتظر گشایش مالی وی شود.۱ اماهمان گونه كه گفته شد، اگر پدر به علت اعسار تمكن مالی نداشته باشد، تكلیف پرداخت نفقه فرزندان به عهده جد پدری است ، و لذا امام (ره ) در تحریر الوسیله می فرماید:

فتجب نفقه الاولاد ذكرا كان او انثی علی ابیه و مع عدمه او فقره فعلی جده للاب .۲

فرض چهارم : شوهر از پرداخت نفقه امتناع می ورزد.

در این صورت ، زوج به پرداخت نفقه افراد واجب النفقه اش ملزم می شود.

برچسب ها:محجور, مُعسر, نفقه, ولی قهری