شرایط مطالبه و چگونگی رسیدگی به ادعای مالکیت جهیزیه
براساس قانون، اموال زن و شوهر دارایی مشترک را تشکیل نمی دهد، بلکه اموال هر یک از زوج ها مستقل و جدا از اموال دیگری است.
این ترتیب که زن در حقوق ایران از نظر مالی مستقل است و می تواند در اموال خودش از قبیل مهریه، نفقه و جهیزیه آزادانه تصرف کند. مرد نیز براساس قانون حق هیچ گونه دخالت و تصرفی در اموال و دارایی های زن ندارد.
یکی از دارایی های زن، جهیزیه است که طبق عرف و شرع وسایل و اثاثی است که زن از خانه پدر به خانه همسرش می برد. یکی از دعاوی مطرح شده درباره جهیزیه در دادگاه های خانواده، درخواست استرداد جهیزیه است .
خبرنگار روزنامه خراسان درباره جهیزیه و چگونگی طرح دادخواست استرداد آن، با رئیس شعبه سوم دادگاه تجدید نظر استان گفت وگویی داشته که به شرح ذیل است:
رئیس شعبه سوم دادگاه تجدیدنظر استان می گوید: براساس قانون بعد از وقوع عقد ازدواج، زن و شوهر در برابر یکدیگر دارای حقوق و تکالیفی می شوند که روابط شخصی زن و شوهر را تشکیل می دهد که این امر ناظر بر پیوند معنوی میان زن و شوهر است.«عباس حاتم» با بیان این که یک بخش از روابط زن و شوهر جنبه مالی دارد، ادامه می دهد: اداره کردن خانواده مستلزم تأمین هزینه هایی است که مرد طبق قانون عهده دار پرداخت آن است مانند مهریه، نفقه و جهیزیه که تعهداتی را برای مرد ایجاد می کند.
وی با اشاره به روابط غیر مالی میان زن و شوهر عنوان می کند: حسن معاشرت، وفاداری زن و شوهر و تمکین روابط غیر مالی زن و شوهر را تشکیل می دهد.وی اضافه می کند: براساس قانون مدنی، اموال هر یک از زن و شوهر مستقل از دیگری است مانند این که زن مالی داشته باشد که بعد از ازدواج، مرد می تواند با اجازه زن از اموالش استفاده کند.وی بیان می کند: دارایی زن مانند مهریه و جهیزیه مستقل از دارایی مرد است و زن حق هر گونه تصرفی را در اموالش دارد و این امر هیچ گونه عمل مادی و حتی اختیاری را برای مرد ایجاد نمی کند.
جهیزیه چیست؟
«حاتم» اظهار می دارد: بیشتر خانواده های ایرانی اثاث لازم برای زندگی را به دختر می دهند تا به خانه شوهرش ببرد که این رسم بنا به دلایل اجتماعی و همچنین به منظور ایجاد اعتبار و فراهم آوردن استقلال مالی برای زن به وجود آمده است.
وی تصریح می کند: بنا بر دلایلی که گفته شد خانواده دختر سعی می کنند که بیش از حد متعارف مالی را به دختر بدهند که به این «جهیز» می گویند که باعث ایجاد روابط مالی میان زن و شوهر می شود.
وی با بیان این که جهیزیه زن نشانه صمیمیت و مظهری از روح تعاون میان زن و شوهر است، می گوید: جهیزیه به معنای انصراف زن از مالکیت یا شریک ساختن مرد در آن نیست بلکه مرد می تواند از منافع آن با اجازه زن استفاده کند که براساس قانون جهیزیه نوعی «اباحه تصرف» است و هیچ حقی را برای شوهر ایجاد نمی کند چرا که زن می تواند جهیزیه را به دیگری هم انتقال دهد.
اختلاف میان مالکیت اموال
رئیس شعبه سوم دادگاه تجدیدنظر استان اظهار می دارد: به طور معمول برای تشکیل خانواده زن و شوهر اموال خود را به اشتراک می گذارند و به طور مشترک از آن استفاده می کنند اما زمانی که پای قانون به میان می آید، بحث مالکیت اموال به وجود می آید و هنگامی که زن خانه همسرش را ترک کند و انحلال خانواده به وجود می آید، درباره جهیزیه و تصرف در آن اختلاف به وجود می آید.
وی عنوان می کند: چنان چه در زمان عقد، فهرست کاملی از جهیزیه زن تهیه شود و به امضای شوهر برسد، در صورت طلاق یا به دلایل دیگری که زن تصمیم بگیرد از خانه شوهر برود به استناد همان فهرست جهیزیه می تواند آن اموال را از مرد مطالبه کند.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا شوهر ملزم به رد عین جهیزیه می شود و در صورت تلف شدن جهیزیه محکوم به تأمین یا مثل آن می شود، می گوید: امکان دارد ادعا شود که مرد با امضای فهرست جهیزیه به عنوان امین، متعهد به نگه داری از اموال زن شود که در صورت مطالبه مالک (زن) باید به او مسترد کند.
وی تأکید می کند: جهیزیه زن در تصرف اختصاصی مرد نیست و زن و شوهر هر دو به این اموال تصرف مشترک دارند بنابراین می توان گفت شوهر با دادن رسید مأمور نگه داری از جهیزیه نمی شود.
وی با بیان این که استفاده مستمر از اثاث منزل یا به وجود آمدن حوادثی باعث از بین رفتن آن ها می شود، اظهار می دارد: طبق آرای دیوان عالی کشور، داشتن قبض رسید جهیزیه از مرد برای مطالبه آن به تنهایی کافی نیست بلکه زن باید ثابت کند که جهیزیه در منزل مرد باقی است. اثر قبض رسید جهیزیه همین بقای عین جهیزیه است و مرد نمی تواند نسبت به آن ادعای مالکیت کند.
اختلاف در مالکیت جهیزیه
رئیس شعبه سوم دادگاه تجدیدنظر استان در این باره بیان می کند: اختلاف درباره املاک (اموال غیر منقول) با اجباری شدن ثبت آن ها، اختلاف میان زن و شوهر را کم می کند و درباره اموال منقول (اثاث منزل) اگر مرد ادعا کند که اموال به او تعلق دارد و زن مدعی شود که اموال را به عنوان جهیزیه به خانه شوهر آورده است، در صورتی که هیچ کدام سند و مدرک در این خصوص نداشته باشند، باید براساس نشانه ها و ظواهر حکم کرد.
وی می افزاید: در این گونه دعاوی تشخیص مدعی از مدعا علیه نقش مهمی دارد. چنان چه در منطقه ای رسم باشد که زن تمام اثاث منزل را به عنوان جهیزیه به خانه شوهر ببرد و زن تمکن مالی داشته باشد و نیز زمان طولانی از عقد ازدواج آن ها نگذشته باشد، مرد مدعی شود که اثاث منزل را تهیه کرده است باید دلایلی را مبنی بر این که اموال متعلق به اوست به دادگاه ارائه دهد.
«حاتم» بیان می کند: در صورتی که زن تمکن مالی نداشته باشد و ادعای او درباره اشیای گران بهایی که به طور معمول توانایی تهیه آن را ندارد یا از تاریخ وقوع عقد ازدواج مدتی نمی گذرد و زن مدعی است، باید دلایلی را به دادگاه ارائه کند در غیر این صورت باید به نشانه های تصرف در اموال استناد و رأی صادر کرد.
منبع:
http://www.dadkhs.ir/tabid/38/ctl/Edit/mid/449/Code/169/Default.aspx
برچسب ها:جهیزیه, شرایط مطالبه, مالکیت