مرجع ملی مالکیت معنوی (1)
برگزاري اجلاس وايپو
چهل و نهمين اجلاس عمومي وايپو از 26 سپتامبر لغايت 5 اكتبر 2011 (سوم الي سيزدهم مهرماه 1390) با حضور نمايندگان 184 كشور عضو وايپو برگزار شد.
بيانيه عمومي ايراد شده توسط هيات جمهوري اسلامي ايران بدين شرح است:
بسم الله الرحمن الرحيم
جناب آقاي رئيس
قبل از هر چيز، انتخاب جنابعالي و معاونين شما را تبريك مي گويم. همچنين مراتب تشكر و قدر داني هيأت ايراني را از جناب آقاي فرانيس گري مدير كل محترم سازمان جهاني مالكيت معنوي و معاونين ايشان و همينطور اداره آسيا- پاسيفيك و دبيرخانه سازمان بخاطر تلاش ها و همكاري هايي كه در طول سال گذشته با جمهوري اسلامي ايران داشته اند، اعلام مي دارد.
آقاي رئيس، خانم ها و آقايان،
امروزه اين نظريه كه توسعه در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مبتني بر نوآوري ها و ابتكارات است، مقبوليت عامه دارد و در واقع پيشرفت و ترقي كشورها در حوزه هاي مختلف و رفاه اقتصادي و اجتماعي آنها، مرهون تلاش و زحمات فراوان اشخاصي است كه با سرمايه گذاري هاي مادي و معنوي خود، موجبات تحولات عظيم را در حوزه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، فراهم نموده اند.
لازمه ترويج و توسعه نوآوري ها و ابتكارات، وجود فضا و بستر امن و مطمئني است كه در آن از يك سو صاحبان نوآوري و ابتكار بتوانند از نتيجه تراوشات فكري و دستاوردهاي خود اعم از مادي و معنوي بهره مند شوند و از سوي ديگر جامعه نيز بتواند به آن دستاوردها بدون هيچگونه رادع و مانعي دسترسي پيدا كند.
ارتقاي نوآوري ها و ابتكارات براي تأمين و تضمين اهداف توسعه اي در حوزه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، با توجه به چالش هاي كه بويژه استفاده از فناوري هاي ارتباطي از منظر حقوق مالكيت فكري، فراروي نظام هاي ملي و بين المللي قرار داده است، تنها از طريق يك نظام حقوق مالكيت معنوي موثر و مناسب در ابعاد ملي و بين المللي امكان پذير است و از اين رو سازمان جهاني مالكيت معنوي با توجه به اهداف و وظايفي كه به شرح مواد (3) و (4) كنوانسيون تأسيس خود دارد، بايد با همكاري كشورهاي عضو و سازمان هاي بين المللي ذيربط در ارتقاي اين نظام در بعد بين المللي با ويژگي هايي كه برشمرديم، اقدام نمايد و همچنين كشورهاي عضو را در ارتقاي نظام هاي ملي مالكيت معنوي با ارائه كمك هاي فني و حقوقي ياري و مساعدت نمايد.
جناب آقاي رئيس
مجمع عمومي وايپو در سال جاري موضوعات مهمي را در دستور كار دارد كه نظر جمهوري اسلامي ايران در رابطه با موضوعات يادشده بطور خلاصه به شرح زير به استحضار مي رسد :
1- جمهوري اسلامي ايران از ادامه فعاليت ها و تلاش هاي كميته دائمي كپي رايت و حقوق مرتبط در بروز كردن حقوق سازمان هاي پخش راديو تلويزيوني، حقوق اجرا كنندگان و همچنين موضوع محدوديت ها و استثنائات با تأكيد بر دسترسي افراد نابينا و ناتوان به آثار حمايت شده، حمايت مي كند و انتظار دارد كميته با مشورت كشورهاي عضو، سازمان هاي مردم نهاد، متخصصين اين حوزه ها و برگزاري همايش ملي و منطقه اي و با شفاف سازي و تبيين و روشن كردن نكات ابهام آميز بويژه در حوزه سازمان هاي پخش، دغدغه و نگراني هاي كشورها بويژه كشورهاي در حال توسعه و كمتر توسعه يافته را در خصوص مورد برطرف نمايد و با نهائي شدن مذاكرات و اجماع در خصوص مورد، شاهد تحول جديدي در حوزه هاي ياد شده باشيم.
2- همچنين جمهوري اسلامي ايران از ادامه فعاليت كميته IGCبه شرح و نحوه اي كه در سندWO/GA/40/7آمده است، براي نيل به يك توافق بر روي يك سند يا اسناد بين المللي كه حمايت كافي را از دانش سنتي، فولكور و منابع ژنتيك، تضمين نمايند، حمايت مي كند و انتظار دارد كميته از تجربيات كشورهاي عضو، سازمان هاي مردم نهاد، سازمان هاي بين المللي ذيربط بويژه در حوزه هاي ياد شده بهره مند و ترتيبي را اتخاذ نمايد كه در حوزه منابع ژنتيك نيز دسترسي به يك سازو كار حمايتي هر چه زودتر امكان پذير گردد.
3- در رابطه با برنامه و اهداف توسعه اي وايپو نيز جمهوري اسلامي ايران اعتقاد دارد كه دستور كار و برنامه ريزي هاي كميته توسعه در حوزه هاي مختلف مالكيت صنعتي و كپي رايت و حقوي مرتبط بايد به نحوي باشد كه موجبات ارتقاي مالكيت معنوي در كشورها بويژه كشورهاي در حال توسعه را فراهم نمايد و استفاده از ان وسيله اي براي توسعه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در آن كشورها باشد و به گونه اي صورت گيرد كه به رفاه اقتصادي و اجتماعي و توازن ميان حقوق و تعهدات منجر شود .
4- جمهوري اسلامي ايران از برنامه «2015-2010 » وايپو حمايت مي كند و معتقد است كه با توجه به ماده 3 كنوانسيون تأسيس سازمان جهاني مالكيت معنوي كه در مقام تبيين و تعيين اهداف سازمان ياد شده است و همچنين اهداف توسعه اي وايپو، اين سازمان بايد براي نيل به اهداف فوق وظايف و تكاليفي را كه بويژه بر اساس ماده 4 كنوانسيون تأسيس بر عهده دارد، به خوبي انجام دهد.
براي توفيق در انجام اين وظايف و نيل به اهداف تعيين شده، تدوين يك برنامه (2015-2010 )براي غلبه بر چالش هاي كه حقوق مالكيت معنوي متأثر از آنها است و همچنين استفاده از فرصت ها از اهميت بسزايي برخوردار است. البته اين برنامه بايد نگاه جامع به همه موضوعات مربوط به حقوق مالكيت معنوي داشته باشد و اهداف تعيين شده در آن در طول برنامه قابل دسترسي بوده و سازو كار نظارتي و گزارش دهي قوي و موثر در آن تعبيه تا هر ساله بتوان عملكرد سازمان را در چارچوب برنامه تعيين شده مورد ارزيابي قرار داد. مضاناً اينكه رويكرد و جهت دهي اين برنامه نبايد به نحوي باشد كه كشورها بويژه كشورهاي در حال توسعه را در بهره مندي و استفاده از كمك هاي فني و حقوقي و توسعه اي وايپو عليرغم محدوديت ها، دچار مشكل كند.
5- جمهوري اسلامي ايران از هرگونه تغييرات و اصلاحات در موافقتنامه ليسبون كه در چارچوب اهداف معاهده يادشده و براي جذاب كردن آن جهت عضويت كشورها و سازمانهاي بين الدولي باشد، استقبال مي كند.
6- جمهوري اسلامي ايران اعتقاد دارد كه در هماهنگ سازي قوانين اختراعات و استانداردسازي و ساير موضوعات مرتبط ،
همواره بايد ماهيت ناهمگون و متفاوت كشورها بويژه از نظر ظرفيت ها و قابليت هاي علمي و فني و نتيجتاً نيازها و اهداف توسعه اي و همچنين شرايط اجتماعي و اقتصادي آنها مورد توجه قرار گيرد و از سوي ديگر با توجه به تأثير مهمي كه انتشار اطلاعات مربوط به اختراعات به طور كلي در ترقي و پيشرفت تكنولوژي در كشورها دارد ، وايپو بايد با همكاري كشورهاي عضو و استفاده از فناوريهاي نوين ارتباطي و ايجاد بانك هاي اطلاعاتي با قابليت ترجمه به زبان هاي معروف دنيا و به روزرساني آنها، ترتيبي اتخاذ كند تا اطلاعات مربوط به اختراعات به طور كامل در دسترس كاربران و كشورهاي عضو قرار گيرد.
7- هرگونه اصلاح در نظام PCTبايد براساس تعامل ميان دولتهاي عضو و با عنايت به شرايط خاص از جمله مرحله توسعه آنها انجام پذيرد به نحوي كه كليه اعضا از عضويت يا اصلاح معاهده منتفع شوند. منتهاي مراتب كشورهاي در حال توسعه بايد حداقل زيرساختهاي سخت افزاري و نرم افزاري لازم براي اجرايي كردن تعهدات ملي در قبال ثبت ، يعني امكان ترجمه اسناد موضوع اظهارنامه هاي بين المللي و تطبيق گزارش هاي مراجع جستجوي بين المللي با معيارهاي ماهوي احراز اختراع در قوانين داخلي را داشته باشند. اين مشكلات در الحاق جمهوري اسلامي ايران به اين سند مهم بين المللي نيز وجود دارد و ظرفيتهاي بيش بيني شده در مواد 50 و 51 معاهده PCTو ماده 36 آئين نامه آن معاهده مي تواند توديع سند الحاق به PCTرا به وايپو تسريع نمايد.
آقاي رئيس
جمهوري اسلامي ايران در سال گذشته اقدامات موثري را در جهت ارتقاي حقوق مالكيت معنوي انجام داده كه اهم آنها به شرح زير است :
تقديم لايحه جامع از مالكيت ادبي و هنري به هيأت دولت كه با توجه به استانداردهاي بين المللي و لحاظ مفاد كنوانسيون هاي ذيربط تهيه شده، ايجاد دفاتر حقوق مالكيت معنوي در وزارتخانه ها و سازمان هاي ذيربط، توسعه رشته هاي فوق ليساني حقوق مالكيت معنوي در دانشگاه هاي بزرگ كشور، برگزاري و كارگاههاي آموزشي در جهت ارتقاي سطح آگاهي علاقمندان و شركت ها و بنگاهها، برگزاري همايش هاي علمي با همكاري سازمان جهاني مالكيت معنوي، تعريف پروژه هاي تحقيقاتي در حوزه حقوق مالكيت معنوي، ايجاد زمينه براي الحاق به كنوانسيون هاي مربوط به حقوق مالكيت معنوي، ايجاد كميته ملي براي حمايت از برندهاي مشهور ملي و تعيين ساز و كار جهت ارزيابي آنها، ايجاد كميته كاري و علمي با عضويت نمايندگان وزارتخانه ها و دستگاه هاي ذيربط و همچنين اساتيد دانشگاه و متخصصين در حوزه هاي مختلف مالكيت معنوي، تهيه زير ساخت ها و ايجاد بسترهاي لازم براي اجرائي كردن مفاد معاهده همكاري ثبت اختراعات و توديع سند الحاق آن به وايپو، تلاش در جهت ايجاد كميته مركب از نمايندگان وزارتخانه هاي ذيربط براي راه اندازي كتابخانه ديجيتالي در حوزه دانش سنتي با همكاري سازمان جهاني مالكيت معنوي .
در خاتمه جمهوري اسلامي ايران يكبار ديگر از جناب آقاي گري مديركل سازمان جهاني مالكيت معنوي،( معاونين ايشان، اداره آسيا پاسيفيك ) و دبيرخانه وايپو به لحاظ همكاري صميمانه كه داشته اند تشكر و قدرداني نموده و آمادگي خود را براي هرنوع همكاري( و گفتگوي سازنده با مجمع عمومي اعلام و خواهان توفيق اين نشست در همه زمينه را اعلام ميدارد.) با سازمان جهاني مالكيت معنوي در حوزه هاي مختلف حقوق مالكيت معنوي اعلام مي دارد.
گزارش چهل و هشتمين اجلاس مجمع عمومي مجامع
گزارش چهل و هشتمين اجلاس مجمع عمومي مجامع
سازمان جهاني مالكيت معنوي(وايپو)
29 شهريور لغايت 7 مهر 1389
گزارش حاضر مشتمل بر يك مقدمه راجع به پيشينه تأسيس سازمان جهاني مالكيت معنوي (وايپو) ، جايگاه نظام جمهوري اسلامي ايران از حيث روابط با وايپو، و توضيحي اجمالي درباره موضوعات مهم مطرح در مجمع عمومي سال 2010 ميلادي وايپو ، با تأكيد بر رويكرد گروه كشورهاي آسيايي[1] و گروه دستور كار توسعه[2]متشكل از كشورهاي در حال توسعه در قبال اين موضوعات و موضع گيري هاي هيأت نمايندگي جمهوري اسلامي ايران پيرامون مباحث مطرح شده ، جمع بندي و پيشنهادهايي درخصوص چگونگي مواجهه با چالشهاي مهم فراروي نظام بين المللي حمايت از حقوق مالكيت معنوي است .
الف- پيشينه حمايت بين المللي از مالكيت معنوي و تأسيس وايپو
موضوع مالكيت معنوي يا فكري ، خلاقيت هاي فكر انسان است و حقوق مالكيت معنوي ناظر بر حقوق صاحبان اين خلاقيت ها بويژه در بهره برداري اقتصادي از مالكيت هاي مذكور و چگونگي تضمين آنها در مقابل استفاده غيرمجاز است . حقوق مالكيت معنوي با توجه به نوع خلاقيتها در دو دسته كلي شامل حقوق مالكيت ادبي و هنري (كپي رايت) و حقوق مالكيت صنعتي قابل طبقه بندي[3] هستند. اولي ناظر بر حمايت از آثار اصيل در حوزه ادبي و هنري، مانند كتاب، موسيقي، نقاشي، مجسمه سازي، فيلم هاي سينمايي است و دومي به آن دسته از خلاقيتهاي ذهني مربوط مي شود كه جنبه صنعتي ، كشاورزي و تجاري دارند نظير اختراع ، علامت و نام تجاري ، طرح صنعتي ، نشانه جغرافيايي و اسرار تجاري . البته در هرحال تا زماني كه اين خلاقيت ها به صورت ايده در فكر انسان هستند قابل حمايت نبوده ، مگر اينكه عينيت پيدا كنند .
حقوق مذكور عمداً جنبه فردي و خصوصي داشته و به منظور برقراري تعادل با حقوق جامعه ، براي مدت محدودي حمايت مي گردند ، يعني بهره برداري اقتصادي از آنها محدود به زمان معيني است (مثلاً آثار ادبي و هنري عمدتاً 50 سال يا اختراع 20 سال) و پس از انقضاي اين مدت، مالكيت هاي مزبور در قلمرو عمومي قرار مي گيرند و همگان مي توانند بدون كسب اجازه از مالكان آنها از مالكيت هاي مورد بحث بهره برداري نمايند ، اما در هر حال حقوق اخلاقي يا معنوي به عنوان جنبه اي ديگر از حقوق مذكور كه رابطه اثر يا موضوع مورد حمايت و شخصيت و هويت پديد آورنده را نشان مي دهد ، در بسياري از نظامهاي حقوقي به طور نامحدود مورد حمايت قرار دارند. اجمالاً اينكه حقوق مالكيت معنوي در اقتصاد دانش محور و در فضاي جهاني شده امروزي تنها ابزاري است كه از نوآوري ها، خلاقيتها و ابتكارات حمايت به عمل مي آورد و به همين دليل روز به روز به اهميت اقتصادي – تجاري حقوق مالكيت معنوي افزوده مي شود .
نظام بين المللي حمايت از حقوق مالكيت معنوي در اواخر قرن 19 ميلادي و با انعقاد كنوانسيون پاريس براي حمايت مالكيت صنعتي (1883) و كنوانسيون برن براي حمايت آثار ادبي و هنري (1886) شكل گرفت كه مبتني بر يك پيشينه چهارصد ساله در قوانين داخلي تعدادي از كشورهاي اروپايي بودند. در هر يك از اين دو كنوانسيون كه به مثابه ستون هاي اصلي دو دسته از مالكيت هاي معنوي به شمار مي آيند ، اتحاديه اي متشكل از اعضا و دفتر بين المللي به عنوان دبيرخانه پيش بيني شده بود. اين دو دفتر بين المللي در سال 1893 ، تحت عنوان دفتر بين المللي متحد براي حمايت از مالكيت معنوي ، در هم ادغام شدند كه از آن تاريخ به بعد مديريت اين دو سند پايه اي را به عهده گرفت. مقر هر دو دفتر بين المللي و دفتر بين المللي متحد تا سال 1960 در شهر برن ، پايتخت سوئيس بود و از اين تاريخ به شهر ژنو در اين كشور منتقل گرديد .
به دليل افزايش تعداد معاهدات چند جانبه در زمينه حقوق مالكيت معنوي و اهميت يافتن فزاينده موضوع با توجه به تحولات اقتصادي و فناوري ، كنوانسيون مؤسس سازمان جهاني مالكيت معنوي در سال 1967 به تصويب رسيد كه مديريت كليه معاهدات چند جانبه بين المللي را كه قبلاً در زمينه حمايت از حقوق مالكيت معنوي به تصويب رسيده بودند ، به عهده گرفت. به اين ترتيب امور دبيرخانه اي كليه معاهدات مذكور ، در دفتر بين المللي سازمان جهاني مالكيت معنوي متمركز و دفتر بين المللي متحد منحل گرديد. اين سازمان كه مقر آن در شهر ژنو سوييس قرار دارد ، از سال 1974 به صورت يك كارگزاري تخصصي سازمان ملل متحد درآمد. طبق اساسنامه سازمان جهاني مالكيت معنوي (وايپو) ، كليه اعضاي سازمان ملل متحد و هر يك از اعضاي كنوانسيون هاي پاريس و برن ، حتي اگر در سازمان ملل عضويت نداشته باشند ، مي توانند به وايپو ملحق شوند.
اهداف اصلي سازمان جهاني مالكيت معنوي عبارتند از :
1-پيشبرد حمايت از مالكيت معنوي در سراسر جهان از طريق همكاري با كشورها و در صورت اقتضاء با همكاري هر سازمان بين المللي ديگر .
2- تأمين همكاري هاي اداري بين اتحاديه هاي معاهدات چند جانبه منعقده در زمينه حقوق مالكيت معنوي.
با توجه به اهداف فوق ، اهم وظايف سازمان جهاني مالكيت معنوي به شرح زير مي باشند :
1- ارتقاي توسعه تدابير پيش بيني شده براي تسهيل حمايت مؤثر از مالكيت معنوي در سراسر جهان و هماهنگ سازي قوانين ملي در اين زمينه ؛
2- انجام وظايف ادراي اتحاديه پاريس از جمله اتحاديه هاي ويژه اي كه در ارتباط با اين اتحاديه تأسيس شده اند، و اتحاديه برن ؛
3- قبول يا شركت در اجراي هرگونه موافقت نامه بين المللي كه به منظور بالا بردن حمايت از مالكيت معنوي منعقد شده باشد ؛
4- تشويق اانعقاد قراردادهاي بين المللي در زمينه ارتقاي حقوق مالكيت معنوي؛
5- پيشنهاد همكاري به كشورهايي كه خواهان كمك هاي حقوقي- فني در زمينه مالكيت معنوي مي باشند ؛
6-جمع آوري و انتشار اطلاعات مربوط به حمايت از مالكيت معنوي و همچنين انجام و توسعه مطالعات در اين زمينه و مبادرت به انتشار نتايج حاصله ؛
7- حمايت از خدماتي كه حمايت بين المللي مالكيت معنوي را تسهيل كند و در صورت اقتضاء ، اقدام به ثبت در اين زمينه و انتشار اطلاعات مربوط .
در حال حاضر تعداد 184 كشور به سازمان جهاني مالكيت معنوي ملحق شده اند و اين سازمان جمعاً 22 معاهده مالكيت معنوي را در سطح جهان مديريت مي كند (16 معاهده در حوزه مالكيت صنعتي و 8 معاهده در زمينه مالكيت ادبي و هنري) . اين معاهدات كه عمدتاً به نام شهر محل انتقاد آنها خوانده مي شوند ، به قرار زير قابل دسته بندي هستند :
1- معاهدات اعطاء كننده حمايت هاي بين المللي ، مانند كنوانسيون هاي پاريس و برن و موافقت نامه مادريد درخصوص جلوگيري از نصب نشانه هاي منبع مجعول يا گمراه كننده بر روي كالا و … كه عموماً در برگيرنده مقررات ماهوي هستند .
2- معاهدات تسهيل كننده حمايت بين المللي ، نظير معاهده همكاري در ثبت اختراعات ، موافقت نامه و پروتكل مادريد در مورد ثبت بين المللي علائم، موافقت نامه ليسبون درخصوص حمايت از اسامي مبدآ و ثبت بين المللي آنها ، موافقت نامه لاهه در زمينه توديع بين المللي طرح هاي صنعتي كه جنبه شكلي دارند .
3- معاهدات مربوط به طبقه بندي بين المللي ، همچون موافقت نامه نيس در مورد طبقه بندي بين المللي كالا و خدمات در علائم تجاري ، موافقت نامه لوكارنو در مورد طبقه بندي بين المللي طرحهاي صنعتي ، موافقت نامه استراسبورگ در مورد طبقه بندي بين المللي اختراعات و …
سازمان جهاني مالكيت معنوي داراي سه ركن اصلي است. مجمع عمومي وايپو مركب از دولتهاي عضو اين سازمان است كه هر سال يكبار تشكيل جلسه مي دهد. وظايف اصلي آن عبارت است از : نصب مدير كل وايپو به مدت 6 سال بنا به پيشنهاد كميته هماهنگي ، بررسي و تصويب گزارشهاي مديركل و گزارش فعاليتهاي كميته هماهنگي، تصويب بودجه دو سالانه مشترك اتحاديه ها و تصويب آئين نامه مالي سازمان . ركن ديگر اين سازمان كنفرانس است كه از اعضاي كنوانسيون مؤسس تشكيل مي گردد . كنفرانس هر دو سال يكبار برگزار مي شود. تصويب اصلاحيه هاي كنوانسيون مؤسس ، كليه امور مربوط به كمك هاي فني- حقوقي و همين طور برنامه دو سالانه اين كمك ها به عهده كنفرانس است. در سال 2003 ، كنفرانس وايپو بنا به تصميم خود ، اركان سازمان جهاني مالكيت معنوي را به دو ركن يعني مجمع عمومي و كميته هماهنگي تقليل داده است ، ولي لازم الاجرا شدن اين تصميم مستلزم تصويب اعضا بر طبق مقررات قانون اساسي آنها است. ركن ديگر سازمان ، يعني كميته هماهنگي متشكل از اعضاي منتخب كميته اجرايي اتحاديه پاريس و كميته اجرايي اتحاديه برن است . وظيفه اين ركن ارائه مشورت به ساير اركان وايپو ، مديركل و همچنين اظهارنظر راجع به امور مالي مهم است. تهيه دستور كار مجمع عمومي و برنامه هاي فعاليت وايپو به عهده اين ركن قرار دارد. اين اركان از پشتيباني دبيرخانه سازمان يا دفتر بين المللي وايپو برخوردارند كه در رأس آن مديركل قرار دارد .
ب- حمايت از حقوق مالكيت معنوي در جمهوري اسلامي ايران و رابطه با وايپو
ايران داراي پيشينه اي طولاني در حمايت از حقوق مالكيت صنعتي است. اولين قانون در اين زمينه ، قانون علامات صنعتي و تجاري مصوب 1304 بود. اين قانون صرفاً ثبت و حمايت از علامت تجاري را در برمي گرفت. در سال 1310 قانون نسبتاً جامعي به نام قانون ثبت علائم و اختراعات به تصويب رسيد كه علاوه بر علامت تجاري ، از اختراعات نيز حمايت به عمل مي آورد. سرانجام با تصويب قانون جديد ثبت اختراعات ، طرحهاي صنعتي و علائم تجاري در سال 1386 ، قانون اخيرالذكر كه منطبق با معيارهاي پذيرفته شده و بين المللي در موضوعات مربوط و هماهنگ با نيازهاي توسعه اي كشور است ، ضمن ارتقاي مقررات سابق در زمينه علائم تجاري و اختراعات ، از طرحهاي صنعتي نيز براي نخستين بار حمايت به عمل مي آورد. به علاوه در سال 1383 قانون ديگري در حمايت از نشانه هاي جغرافيايي به تصويب رسيد كه پوشش حقوقي مناسبي را براي محصولات سنتي ايران ايجاد مي كند كه مسبوق به سابقه نبوده است .
نظام حمايت از حقوق مالكيت ادبي و هنري (كپي رايت) در ايران در مقايسه با حقوق مالكيت صنعتي جديدتر است. اولين قانون پايه اي و خاص در اين حوزه قانون حمايت حقوق مؤلفان و منصفان و هنرمندان است كه در سال 1348 به تصويب رسيد[4]كه مقررات نسبتاً جامعي را در اين زمينه مقرر مي دارد كه تاكنون نيز معتبر است.[5]در سال 1352 قانون ديگري در تكميل خلاء هاي قانون 1348 به نام قانون ترجمه و تكثير كتب و نشريات و آثار صوتي تصويب شد. با توسعه فناوري اطلاعات و استفاده از رايانه در كشور، قانون حمايت حقوق مؤلفان پاسخگوي مشكلات ايجاد شده نبود و لذا قانون ديگري تحت عنوان قانون حمايت از پديدآورندگان نرم افزارهاي رايانه اي در سال 1379 به تصويب رسيد. قانون تجارت الكترونيكي1382 نيز به طور محدود در برگيرنده مقرراتي در زمينه حمايت از حقوق مالكيت معنوي در فضاي مجازي است كه به هر دو حوزه حقوق مالكيت صنعتي و حقوق مالكيت ادبي و هنري مربوط مي شود .
در سطح بين المللي ايران علاوه بر كنوانسيون پاريس براي حمايت از مالكيت صنعتي كه در سال 1337 به آن ملحق شد و در سال 1377 اصلاحات نسخه 1979 آن را پذيرفت ، در سال 1380 به كنوانسيون مؤسس سازمان جهاني مالكيت معنوي پيوست و در سال 1382 موافقت نامه مادريد در مورد ثبت بين المللي علائم و پروتكل آن از تصويب مجلس شوراي اسلامي گذشت. در همين سال ايران به عضويت موافقت نامه مادريد در مورد جلوگيري از نصب نشانه هاي منبع مجعول يا گمراه كننده بر روي كالا درآمد .
در سال بعد نيز الحاق ايران به موافقت نامه ليسبون در مورد حمايت از اسامي مبدأ و ثبت بين المللي آنها صورت گرفت و سرانجام در سال 1386 معاهده همكاري در ثبت اختراعات به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد لكن تاكنون سند الحاق آن تسليم سازمان جهاني مالكيت معنوي نشده است . سرانجام خاطر نشان مي سازد كه جمهوري اسلامي ايران تاكنون به هيچ يك از معاهدات چند جانبه مرتبط با حقوق مالكيت ادبي و هنري و حقوق مرتبط ملحق نشده است .
سازمان ثبت اسناد و املاك كشور ، در ارتباط با اجراي معاهدات مالكيت صنعتي فوق الاشاره و به عنوان نماينده جمهوري اسلامي ايران در وايپو همواره در جلسات سازمان ياد شده حضور داشته و علاوه بر شركت در كميته هاي اصلي و موقت سازمان در زمينه حقوق مالكيت صنعتي ، همه ساله در مجمع عمومي آن نيز حضور پيدا مي كند. وزارت دادگستري نيز در راستاي وظايف شوراي سياستگذاري مالكيت معنوي هماهنگي هاي لازم را با كليه دستگاههاي اجرايي و سازمان ثبت به عمل مي آورد تا مواضع و سياستهاي مقتضي در قبال موضوعات مختلف واقع در دستور كار سازمان جهاني مالكيت معنوي تعيين و مشخص شوند . در حوزه حقوق مالكيت ادبي و هنري و حقوق مرتبط اين هماهنگي با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران به عمل مي آيد و نمايندگان سازمانهاي اخيرالذكر براي جلسات مربوط در كميته ها اعزام مي شوند. حضور نمايندگان وزارت دادگستري در مجمع عمومي سازمان نيز در همكاري با سازمان ثبت و برقراري هماهنگي هاي لازم از نزديك مي باشد .
در سال جاري نيز هيأتي تركيبي شامل نمايندگان وزارت دادگستري ، سازمان ثبت اسناد و وزارت ا مور خارجه از جمله مسؤول ميز وايپو در دفتر نمايندگي ايران در ژنو در چهل و هشتمين اجلاس مجمع عمومي مجامع وايپو شركت كردند. رياست هيأت اعزامي از دادگستري به عهده جناب آقاي رئيس الساداتي ، معاون محترم هماهنگي بين قوا و آقايان دكتر ميرحسيني و طارم سري به عنوان اعضائ هيآت از اين وزارتخانه بودند .
ج- توضيح اجمالي در مورد مباحث مطرح شده در مجمع عمومي سال 2010 وايپو
چهل و هشتمين اجلاس مجمع عمومي وايپو كه همزمان با آن اجلاسهاي مختص كنوانسيونهاي تحت مديريت اين سازمان مانند پاريس ، برن ، مادريد ، ليسبون ، و لاهه تشكيل مي شود از روز دوشنبه 29 شهريور 1389 با حضور هيأت هاي نمايندگي دولتهاي عضو كه در حال حاضر 184 كشور هستند در محل اجلاس هاي بين المللي در ژنو شروع به كار كرد. در اين اجلاس همچنين ناظريني از تعدادي سازمانهاي بين المللي مرتبط با فعاليت وايپو ، مانند سازمان جهاني تجارت ، سازمان جهاني بهداشت و سازمان بين المللي كار حضور داشتند . تعدادي از سازمان هاي منطقه اي مانند اتحاديه اروپا ، سازمان كنفرانس اسلامي ، سازمان كشورهاي آمريكايي نيز نمايندگاني به اين اجلاس اعزام كرده بودند. همچنين طبق روال متداول شماري از سازمانهاي مردم نهاد در اجلاس حضور داشته و بسته به موضوع ، نظرات خود را در اجلاس ابراز مي داشتند. سازمانهايي مانند انجمن نابينايان ، انجمن هاي مرتبط با محيط زيست يا توسعه از اين جمله بودند .
دستور كار اين اجلاس مشتمل بر 39 موضوع بود كه مي بايست در طول اجلاس راجع به آنها اجمالاً تصميم گيري مي شد. اهم اين موضوعات به انتخاب رئيس اجلاس ، گزارش مديركل ، بيانيه هاي مقامات عالي رتبه دولتها، پذيرش ناظران ، برنامه ريزي و بودجه ، بررسي عملكرد دوره دو ساله 2009-2008 درخصوص پيشرفت برنامه ها ، مديريت مالي و گزارش مميزان خارج از سازمان ، پيشنهادهاي سياستي ، برنامه استراتژيك پنج ساله وايپو ، گزارش هاي كميته هاي مختلف وايپو در مورد توسعه و مالكيت فكري (CDIP) كميته دائمي كپي رايت و حقوق مرتبط (SCCR) ، كميته بين الدولي مالكيت معنوي و منابع ژنتيك ، دانش سنتي و فولكلور (LIGC) ، كميته دائمي حقوق اختراعات (SCP) كميته دائمي علائم تجاري ، طرحهاي صنعتي و نشانه هاي جغرافيايي (SCT) و كميته مشورتي اجرا (ACE) مربوط مي شد. همچنين مباحث مربوط به نظام همكاري در ثبت اختراعات ، نظام مادريد ، نظام لاهه و اسامي دامنه اينترنتي و معاهدات مربوط به حقوق اختراعات (PLT) و معاهده سنگاپور در چارچوب مجامع مربوط مورد بررسي قرار گرفتند .
در ابتداي اجلاس آقاي آلبرتو دومن Alberto Dumont، سفير كشور آرژانتين ، با اجماع به عنوان رئيس اجلاس برگزيده شد .
ادامه دارد…
منبع:
پورتال وزارت دادگستري
برگزاري اجلاس وايپو
چهل و نهمين اجلاس عمومي وايپو از 26 سپتامبر لغايت 5 اكتبر 2011 (سوم الي سيزدهم مهرماه 1390) با حضور نمايندگان 184 كشور عضو وايپو برگزار شد.
بيانيه عمومي ايراد شده توسط هيات جمهوري اسلامي ايران بدين شرح است:
بسم الله الرحمن الرحيم
جناب آقاي رئيس
قبل از هر چيز، انتخاب جنابعالي و معاونين شما را تبريك مي گويم. همچنين مراتب تشكر و قدر داني هيأت ايراني را از جناب آقاي فرانيس گري مدير كل محترم سازمان جهاني مالكيت معنوي و معاونين ايشان و همينطور اداره آسيا- پاسيفيك و دبيرخانه سازمان بخاطر تلاش ها و همكاري هايي كه در طول سال گذشته با جمهوري اسلامي ايران داشته اند، اعلام مي دارد.
آقاي رئيس، خانم ها و آقايان،
امروزه اين نظريه كه توسعه در ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مبتني بر نوآوري ها و ابتكارات است، مقبوليت عامه دارد و در واقع پيشرفت و ترقي كشورها در حوزه هاي مختلف و رفاه اقتصادي و اجتماعي آنها، مرهون تلاش و زحمات فراوان اشخاصي است كه با سرمايه گذاري هاي مادي و معنوي خود، موجبات تحولات عظيم را در حوزه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، فراهم نموده اند.
لازمه ترويج و توسعه نوآوري ها و ابتكارات، وجود فضا و بستر امن و مطمئني است كه در آن از يك سو صاحبان نوآوري و ابتكار بتوانند از نتيجه تراوشات فكري و دستاوردهاي خود اعم از مادي و معنوي بهره مند شوند و از سوي ديگر جامعه نيز بتواند به آن دستاوردها بدون هيچگونه رادع و مانعي دسترسي پيدا كند.
ارتقاي نوآوري ها و ابتكارات براي تأمين و تضمين اهداف توسعه اي در حوزه هاي مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، با توجه به چالش هاي كه بويژه استفاده از فناوري هاي ارتباطي از منظر حقوق مالكيت فكري، فراروي نظام هاي ملي و بين المللي قرار داده است، تنها از طريق يك نظام حقوق مالكيت معنوي موثر و مناسب در ابعاد ملي و بين المللي امكان پذير است و از اين رو سازمان جهاني مالكيت معنوي با توجه به اهداف و وظايفي كه به شرح مواد (3) و (4) كنوانسيون تأسيس خود دارد، بايد با همكاري كشورهاي عضو و سازمان هاي بين المللي ذيربط در ارتقاي اين نظام در بعد بين المللي با ويژگي هايي كه برشمرديم، اقدام نمايد و همچنين كشورهاي عضو را در ارتقاي نظام هاي ملي مالكيت معنوي با ارائه كمك هاي فني و حقوقي ياري و مساعدت نمايد.
جناب آقاي رئيس
مجمع عمومي وايپو در سال جاري موضوعات مهمي را در دستور كار دارد كه نظر جمهوري اسلامي ايران در رابطه با موضوعات يادشده بطور خلاصه به شرح زير به استحضار مي رسد :
1- جمهوري اسلامي ايران از ادامه فعاليت ها و تلاش هاي كميته دائمي كپي رايت و حقوق مرتبط در بروز كردن حقوق سازمان هاي پخش راديو تلويزيوني، حقوق اجرا كنندگان و همچنين موضوع محدوديت ها و استثنائات با تأكيد بر دسترسي افراد نابينا و ناتوان به آثار حمايت شده، حمايت مي كند و انتظار دارد كميته با مشورت كشورهاي عضو، سازمان هاي مردم نهاد، متخصصين اين حوزه ها و برگزاري همايش ملي و منطقه اي و با شفاف سازي و تبيين و روشن كردن نكات ابهام آميز بويژه در حوزه سازمان هاي پخش، دغدغه و نگراني هاي كشورها بويژه كشورهاي در حال توسعه و كمتر توسعه يافته را در خصوص مورد برطرف نمايد و با نهائي شدن مذاكرات و اجماع در خصوص مورد، شاهد تحول جديدي در حوزه هاي ياد شده باشيم.
2- همچنين جمهوري اسلامي ايران از ادامه فعاليت كميته IGCبه شرح و نحوه اي كه در سندWO/GA/40/7آمده است، براي نيل به يك توافق بر روي يك سند يا اسناد بين المللي كه حمايت كافي را از دانش سنتي، فولكور و منابع ژنتيك، تضمين نمايند، حمايت مي كند و انتظار دارد كميته از تجربيات كشورهاي عضو، سازمان هاي مردم نهاد، سازمان هاي بين المللي ذيربط بويژه در حوزه هاي ياد شده بهره مند و ترتيبي را اتخاذ نمايد كه در حوزه منابع ژنتيك نيز دسترسي به يك سازو كار حمايتي هر چه زودتر امكان پذير گردد.
3- در رابطه با برنامه و اهداف توسعه اي وايپو نيز جمهوري اسلامي ايران اعتقاد دارد كه دستور كار و برنامه ريزي هاي كميته توسعه در حوزه هاي مختلف مالكيت صنعتي و كپي رايت و حقوي مرتبط بايد به نحوي باشد كه موجبات ارتقاي مالكيت معنوي در كشورها بويژه كشورهاي در حال توسعه را فراهم نمايد و استفاده از ان وسيله اي براي توسعه اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در آن كشورها باشد و به گونه اي صورت گيرد كه به رفاه اقتصادي و اجتماعي و توازن ميان حقوق و تعهدات منجر شود .
4- جمهوري اسلامي ايران از برنامه «2015-2010 » وايپو حمايت مي كند و معتقد است كه با توجه به ماده 3 كنوانسيون تأسيس سازمان جهاني مالكيت معنوي كه در مقام تبيين و تعيين اهداف سازمان ياد شده است و همچنين اهداف توسعه اي وايپو، اين سازمان بايد براي نيل به اهداف فوق وظايف و تكاليفي را كه بويژه بر اساس ماده 4 كنوانسيون تأسيس بر عهده دارد، به خوبي انجام دهد.
براي توفيق در انجام اين وظايف و نيل به اهداف تعيين شده، تدوين يك برنامه (2015-2010 )براي غلبه بر چالش هاي كه حقوق مالكيت معنوي متأثر از آنها است و همچنين استفاده از فرصت ها از اهميت بسزايي برخوردار است. البته اين برنامه بايد نگاه جامع به همه موضوعات مربوط به حقوق مالكيت معنوي داشته باشد و اهداف تعيين شده در آن در طول برنامه قابل دسترسي بوده و سازو كار نظارتي و گزارش دهي قوي و موثر در آن تعبيه تا هر ساله بتوان عملكرد سازمان را در چارچوب برنامه تعيين شده مورد ارزيابي قرار داد. مضاناً اينكه رويكرد و جهت دهي اين برنامه نبايد به نحوي باشد كه كشورها بويژه كشورهاي در حال توسعه را در بهره مندي و استفاده از كمك هاي فني و حقوقي و توسعه اي وايپو عليرغم محدوديت ها، دچار مشكل كند.
5- جمهوري اسلامي ايران از هرگونه تغييرات و اصلاحات در موافقتنامه ليسبون كه در چارچوب اهداف معاهده يادشده و براي جذاب كردن آن جهت عضويت كشورها و سازمانهاي بين الدولي باشد، استقبال مي كند.
6- جمهوري اسلامي ايران اعتقاد دارد كه در هماهنگ سازي قوانين اختراعات و استانداردسازي و ساير موضوعات مرتبط ،
همواره بايد ماهيت ناهمگون و متفاوت كشورها بويژه از نظر ظرفيت ها و قابليت هاي علمي و فني و نتيجتاً نيازها و اهداف توسعه اي و همچنين شرايط اجتماعي و اقتصادي آنها مورد توجه قرار گيرد و از سوي ديگر با توجه به تأثير مهمي كه انتشار اطلاعات مربوط به اختراعات به طور كلي در ترقي و پيشرفت تكنولوژي در كشورها دارد ، وايپو بايد با همكاري كشورهاي عضو و استفاده از فناوريهاي نوين ارتباطي و ايجاد بانك هاي اطلاعاتي با قابليت ترجمه به زبان هاي معروف دنيا و به روزرساني آنها، ترتيبي اتخاذ كند تا اطلاعات مربوط به اختراعات به طور كامل در دسترس كاربران و كشورهاي عضو قرار گيرد.
7- هرگونه اصلاح در نظام PCTبايد براساس تعامل ميان دولتهاي عضو و با عنايت به شرايط خاص از جمله مرحله توسعه آنها انجام پذيرد به نحوي كه كليه اعضا از عضويت يا اصلاح معاهده منتفع شوند. منتهاي مراتب كشورهاي در حال توسعه بايد حداقل زيرساختهاي سخت افزاري و نرم افزاري لازم براي اجرايي كردن تعهدات ملي در قبال ثبت ، يعني امكان ترجمه اسناد موضوع اظهارنامه هاي بين المللي و تطبيق گزارش هاي مراجع جستجوي بين المللي با معيارهاي ماهوي احراز اختراع در قوانين داخلي را داشته باشند. اين مشكلات در الحاق جمهوري اسلامي ايران به اين سند مهم بين المللي نيز وجود دارد و ظرفيتهاي بيش بيني شده در مواد 50 و 51 معاهده PCTو ماده 36 آئين نامه آن معاهده مي تواند توديع سند الحاق به PCTرا به وايپو تسريع نمايد.
آقاي رئيس
جمهوري اسلامي ايران در سال گذشته اقدامات موثري را در جهت ارتقاي حقوق مالكيت معنوي انجام داده كه اهم آنها به شرح زير است :
تقديم لايحه جامع از مالكيت ادبي و هنري به هيأت دولت كه با توجه به استانداردهاي بين المللي و لحاظ مفاد كنوانسيون هاي ذيربط تهيه شده، ايجاد دفاتر حقوق مالكيت معنوي در وزارتخانه ها و سازمان هاي ذيربط، توسعه رشته هاي فوق ليساني حقوق مالكيت معنوي در دانشگاه هاي بزرگ كشور، برگزاري و كارگاههاي آموزشي در جهت ارتقاي سطح آگاهي علاقمندان و شركت ها و بنگاهها، برگزاري همايش هاي علمي با همكاري سازمان جهاني مالكيت معنوي، تعريف پروژه هاي تحقيقاتي در حوزه حقوق مالكيت معنوي، ايجاد زمينه براي الحاق به كنوانسيون هاي مربوط به حقوق مالكيت معنوي، ايجاد كميته ملي براي حمايت از برندهاي مشهور ملي و تعيين ساز و كار جهت ارزيابي آنها، ايجاد كميته كاري و علمي با عضويت نمايندگان وزارتخانه ها و دستگاه هاي ذيربط و همچنين اساتيد دانشگاه و متخصصين در حوزه هاي مختلف مالكيت معنوي، تهيه زير ساخت ها و ايجاد بسترهاي لازم براي اجرائي كردن مفاد معاهده همكاري ثبت اختراعات و توديع سند الحاق آن به وايپو، تلاش در جهت ايجاد كميته مركب از نمايندگان وزارتخانه هاي ذيربط براي راه اندازي كتابخانه ديجيتالي در حوزه دانش سنتي با همكاري سازمان جهاني مالكيت معنوي .
در خاتمه جمهوري اسلامي ايران يكبار ديگر از جناب آقاي گري مديركل سازمان جهاني مالكيت معنوي،( معاونين ايشان، اداره آسيا پاسيفيك ) و دبيرخانه وايپو به لحاظ همكاري صميمانه كه داشته اند تشكر و قدرداني نموده و آمادگي خود را براي هرنوع همكاري( و گفتگوي سازنده با مجمع عمومي اعلام و خواهان توفيق اين نشست در همه زمينه را اعلام ميدارد.) با سازمان جهاني مالكيت معنوي در حوزه هاي مختلف حقوق مالكيت معنوي اعلام مي دارد.
گزارش چهل و هشتمين اجلاس مجمع عمومي مجامع
گزارش چهل و هشتمين اجلاس مجمع عمومي مجامع
سازمان جهاني مالكيت معنوي(وايپو)
29 شهريور لغايت 7 مهر 1389
گزارش حاضر مشتمل بر يك مقدمه راجع به پيشينه تأسيس سازمان جهاني مالكيت معنوي (وايپو) ، جايگاه نظام جمهوري اسلامي ايران از حيث روابط با وايپو، و توضيحي اجمالي درباره موضوعات مهم مطرح در مجمع عمومي سال 2010 ميلادي وايپو ، با تأكيد بر رويكرد گروه كشورهاي آسيايي[1] و گروه دستور كار توسعه[2]متشكل از كشورهاي در حال توسعه در قبال اين موضوعات و موضع گيري هاي هيأت نمايندگي جمهوري اسلامي ايران پيرامون مباحث مطرح شده ، جمع بندي و پيشنهادهايي درخصوص چگونگي مواجهه با چالشهاي مهم فراروي نظام بين المللي حمايت از حقوق مالكيت معنوي است .
الف- پيشينه حمايت بين المللي از مالكيت معنوي و تأسيس وايپو
موضوع مالكيت معنوي يا فكري ، خلاقيت هاي فكر انسان است و حقوق مالكيت معنوي ناظر بر حقوق صاحبان اين خلاقيت ها بويژه در بهره برداري اقتصادي از مالكيت هاي مذكور و چگونگي تضمين آنها در مقابل استفاده غيرمجاز است . حقوق مالكيت معنوي با توجه به نوع خلاقيتها در دو دسته كلي شامل حقوق مالكيت ادبي و هنري (كپي رايت) و حقوق مالكيت صنعتي قابل طبقه بندي[3] هستند. اولي ناظر بر حمايت از آثار اصيل در حوزه ادبي و هنري، مانند كتاب، موسيقي، نقاشي، مجسمه سازي، فيلم هاي سينمايي است و دومي به آن دسته از خلاقيتهاي ذهني مربوط مي شود كه جنبه صنعتي ، كشاورزي و تجاري دارند نظير اختراع ، علامت و نام تجاري ، طرح صنعتي ، نشانه جغرافيايي و اسرار تجاري . البته در هرحال تا زماني كه اين خلاقيت ها به صورت ايده در فكر انسان هستند قابل حمايت نبوده ، مگر اينكه عينيت پيدا كنند .
حقوق مذكور عمداً جنبه فردي و خصوصي داشته و به منظور برقراري تعادل با حقوق جامعه ، براي مدت محدودي حمايت مي گردند ، يعني بهره برداري اقتصادي از آنها محدود به زمان معيني است (مثلاً آثار ادبي و هنري عمدتاً 50 سال يا اختراع 20 سال) و پس از انقضاي اين مدت، مالكيت هاي مزبور در قلمرو عمومي قرار مي گيرند و همگان مي توانند بدون كسب اجازه از مالكان آنها از مالكيت هاي مورد بحث بهره برداري نمايند ، اما در هر حال حقوق اخلاقي يا معنوي به عنوان جنبه اي ديگر از حقوق مذكور كه رابطه اثر يا موضوع مورد حمايت و شخصيت و هويت پديد آورنده را نشان مي دهد ، در بسياري از نظامهاي حقوقي به طور نامحدود مورد حمايت قرار دارند. اجمالاً اينكه حقوق مالكيت معنوي در اقتصاد دانش محور و در فضاي جهاني شده امروزي تنها ابزاري است كه از نوآوري ها، خلاقيتها و ابتكارات حمايت به عمل مي آورد و به همين دليل روز به روز به اهميت اقتصادي – تجاري حقوق مالكيت معنوي افزوده مي شود .
نظام بين المللي حمايت از حقوق مالكيت معنوي در اواخر قرن 19 ميلادي و با انعقاد كنوانسيون پاريس براي حمايت مالكيت صنعتي (1883) و كنوانسيون برن براي حمايت آثار ادبي و هنري (1886) شكل گرفت كه مبتني بر يك پيشينه چهارصد ساله در قوانين داخلي تعدادي از كشورهاي اروپايي بودند. در هر يك از اين دو كنوانسيون كه به مثابه ستون هاي اصلي دو دسته از مالكيت هاي معنوي به شمار مي آيند ، اتحاديه اي متشكل از اعضا و دفتر بين المللي به عنوان دبيرخانه پيش بيني شده بود. اين دو دفتر بين المللي در سال 1893 ، تحت عنوان دفتر بين المللي متحد براي حمايت از مالكيت معنوي ، در هم ادغام شدند كه از آن تاريخ به بعد مديريت اين دو سند پايه اي را به عهده گرفت. مقر هر دو دفتر بين المللي و دفتر بين المللي متحد تا سال 1960 در شهر برن ، پايتخت سوئيس بود و از اين تاريخ به شهر ژنو در اين كشور منتقل گرديد .
به دليل افزايش تعداد معاهدات چند جانبه در زمينه حقوق مالكيت معنوي و اهميت يافتن فزاينده موضوع با توجه به تحولات اقتصادي و فناوري ، كنوانسيون مؤسس سازمان جهاني مالكيت معنوي در سال 1967 به تصويب رسيد كه مديريت كليه معاهدات چند جانبه بين المللي را كه قبلاً در زمينه حمايت از حقوق مالكيت معنوي به تصويب رسيده بودند ، به عهده گرفت. به اين ترتيب امور دبيرخانه اي كليه معاهدات مذكور ، در دفتر بين المللي سازمان جهاني مالكيت معنوي متمركز و دفتر بين المللي متحد منحل گرديد. اين سازمان كه مقر آن در شهر ژنو سوييس قرار دارد ، از سال 1974 به صورت يك كارگزاري تخصصي سازمان ملل متحد درآمد. طبق اساسنامه سازمان جهاني مالكيت معنوي (وايپو) ، كليه اعضاي سازمان ملل متحد و هر يك از اعضاي كنوانسيون هاي پاريس و برن ، حتي اگر در سازمان ملل عضويت نداشته باشند ، مي توانند به وايپو ملحق شوند.
اهداف اصلي سازمان جهاني مالكيت معنوي عبارتند از :
1-پيشبرد حمايت از مالكيت معنوي در سراسر جهان از طريق همكاري با كشورها و در صورت اقتضاء با همكاري هر سازمان بين المللي ديگر .
2- تأمين همكاري هاي اداري بين اتحاديه هاي معاهدات چند جانبه منعقده در زمينه حقوق مالكيت معنوي.
با توجه به اهداف فوق ، اهم وظايف سازمان جهاني مالكيت معنوي به شرح زير مي باشند :
1- ارتقاي توسعه تدابير پيش بيني شده براي تسهيل حمايت مؤثر از مالكيت معنوي در سراسر جهان و هماهنگ سازي قوانين ملي در اين زمينه ؛
2- انجام وظايف ادراي اتحاديه پاريس از جمله اتحاديه هاي ويژه اي كه در ارتباط با اين اتحاديه تأسيس شده اند، و اتحاديه برن ؛
3- قبول يا شركت در اجراي هرگونه موافقت نامه بين المللي كه به منظور بالا بردن حمايت از مالكيت معنوي منعقد شده باشد ؛
4- تشويق اانعقاد قراردادهاي بين المللي در زمينه ارتقاي حقوق مالكيت معنوي؛
5- پيشنهاد همكاري به كشورهايي كه خواهان كمك هاي حقوقي- فني در زمينه مالكيت معنوي مي باشند ؛
6-جمع آوري و انتشار اطلاعات مربوط به حمايت از مالكيت معنوي و همچنين انجام و توسعه مطالعات در اين زمينه و مبادرت به انتشار نتايج حاصله ؛
7- حمايت از خدماتي كه حمايت بين المللي مالكيت معنوي را تسهيل كند و در صورت اقتضاء ، اقدام به ثبت در اين زمينه و انتشار اطلاعات مربوط .
در حال حاضر تعداد 184 كشور به سازمان جهاني مالكيت معنوي ملحق شده اند و اين سازمان جمعاً 22 معاهده مالكيت معنوي را در سطح جهان مديريت مي كند (16 معاهده در حوزه مالكيت صنعتي و 8 معاهده در زمينه مالكيت ادبي و هنري) . اين معاهدات كه عمدتاً به نام شهر محل انتقاد آنها خوانده مي شوند ، به قرار زير قابل دسته بندي هستند :
1- معاهدات اعطاء كننده حمايت هاي بين المللي ، مانند كنوانسيون هاي پاريس و برن و موافقت نامه مادريد درخصوص جلوگيري از نصب نشانه هاي منبع مجعول يا گمراه كننده بر روي كالا و … كه عموماً در برگيرنده مقررات ماهوي هستند .
2- معاهدات تسهيل كننده حمايت بين المللي ، نظير معاهده همكاري در ثبت اختراعات ، موافقت نامه و پروتكل مادريد در مورد ثبت بين المللي علائم، موافقت نامه ليسبون درخصوص حمايت از اسامي مبدآ و ثبت بين المللي آنها ، موافقت نامه لاهه در زمينه توديع بين المللي طرح هاي صنعتي كه جنبه شكلي دارند .
3- معاهدات مربوط به طبقه بندي بين المللي ، همچون موافقت نامه نيس در مورد طبقه بندي بين المللي كالا و خدمات در علائم تجاري ، موافقت نامه لوكارنو در مورد طبقه بندي بين المللي طرحهاي صنعتي ، موافقت نامه استراسبورگ در مورد طبقه بندي بين المللي اختراعات و …
سازمان جهاني مالكيت معنوي داراي سه ركن اصلي است. مجمع عمومي وايپو مركب از دولتهاي عضو اين سازمان است كه هر سال يكبار تشكيل جلسه مي دهد. وظايف اصلي آن عبارت است از : نصب مدير كل وايپو به مدت 6 سال بنا به پيشنهاد كميته هماهنگي ، بررسي و تصويب گزارشهاي مديركل و گزارش فعاليتهاي كميته هماهنگي، تصويب بودجه دو سالانه مشترك اتحاديه ها و تصويب آئين نامه مالي سازمان . ركن ديگر اين سازمان كنفرانس است كه از اعضاي كنوانسيون مؤسس تشكيل مي گردد . كنفرانس هر دو سال يكبار برگزار مي شود. تصويب اصلاحيه هاي كنوانسيون مؤسس ، كليه امور مربوط به كمك هاي فني- حقوقي و همين طور برنامه دو سالانه اين كمك ها به عهده كنفرانس است. در سال 2003 ، كنفرانس وايپو بنا به تصميم خود ، اركان سازمان جهاني مالكيت معنوي را به دو ركن يعني مجمع عمومي و كميته هماهنگي تقليل داده است ، ولي لازم الاجرا شدن اين تصميم مستلزم تصويب اعضا بر طبق مقررات قانون اساسي آنها است. ركن ديگر سازمان ، يعني كميته هماهنگي متشكل از اعضاي منتخب كميته اجرايي اتحاديه پاريس و كميته اجرايي اتحاديه برن است . وظيفه اين ركن ارائه مشورت به ساير اركان وايپو ، مديركل و همچنين اظهارنظر راجع به امور مالي مهم است. تهيه دستور كار مجمع عمومي و برنامه هاي فعاليت وايپو به عهده اين ركن قرار دارد. اين اركان از پشتيباني دبيرخانه سازمان يا دفتر بين المللي وايپو برخوردارند كه در رأس آن مديركل قرار دارد .
ب- حمايت از حقوق مالكيت معنوي در جمهوري اسلامي ايران و رابطه با وايپو
ايران داراي پيشينه اي طولاني در حمايت از حقوق مالكيت صنعتي است. اولين قانون در اين زمينه ، قانون علامات صنعتي و تجاري مصوب 1304 بود. اين قانون صرفاً ثبت و حمايت از علامت تجاري را در برمي گرفت. در سال 1310 قانون نسبتاً جامعي به نام قانون ثبت علائم و اختراعات به تصويب رسيد كه علاوه بر علامت تجاري ، از اختراعات نيز حمايت به عمل مي آورد. سرانجام با تصويب قانون جديد ثبت اختراعات ، طرحهاي صنعتي و علائم تجاري در سال 1386 ، قانون اخيرالذكر كه منطبق با معيارهاي پذيرفته شده و بين المللي در موضوعات مربوط و هماهنگ با نيازهاي توسعه اي كشور است ، ضمن ارتقاي مقررات سابق در زمينه علائم تجاري و اختراعات ، از طرحهاي صنعتي نيز براي نخستين بار حمايت به عمل مي آورد. به علاوه در سال 1383 قانون ديگري در حمايت از نشانه هاي جغرافيايي به تصويب رسيد كه پوشش حقوقي مناسبي را براي محصولات سنتي ايران ايجاد مي كند كه مسبوق به سابقه نبوده است .
نظام حمايت از حقوق مالكيت ادبي و هنري (كپي رايت) در ايران در مقايسه با حقوق مالكيت صنعتي جديدتر است. اولين قانون پايه اي و خاص در اين حوزه قانون حمايت حقوق مؤلفان و منصفان و هنرمندان است كه در سال 1348 به تصويب رسيد[4]كه مقررات نسبتاً جامعي را در اين زمينه مقرر مي دارد كه تاكنون نيز معتبر است.[5]در سال 1352 قانون ديگري در تكميل خلاء هاي قانون 1348 به نام قانون ترجمه و تكثير كتب و نشريات و آثار صوتي تصويب شد. با توسعه فناوري اطلاعات و استفاده از رايانه در كشور، قانون حمايت حقوق مؤلفان پاسخگوي مشكلات ايجاد شده نبود و لذا قانون ديگري تحت عنوان قانون حمايت از پديدآورندگان نرم افزارهاي رايانه اي در سال 1379 به تصويب رسيد. قانون تجارت الكترونيكي1382 نيز به طور محدود در برگيرنده مقرراتي در زمينه حمايت از حقوق مالكيت معنوي در فضاي مجازي است كه به هر دو حوزه حقوق مالكيت صنعتي و حقوق مالكيت ادبي و هنري مربوط مي شود .
در سطح بين المللي ايران علاوه بر كنوانسيون پاريس براي حمايت از مالكيت صنعتي كه در سال 1337 به آن ملحق شد و در سال 1377 اصلاحات نسخه 1979 آن را پذيرفت ، در سال 1380 به كنوانسيون مؤسس سازمان جهاني مالكيت معنوي پيوست و در سال 1382 موافقت نامه مادريد در مورد ثبت بين المللي علائم و پروتكل آن از تصويب مجلس شوراي اسلامي گذشت. در همين سال ايران به عضويت موافقت نامه مادريد در مورد جلوگيري از نصب نشانه هاي منبع مجعول يا گمراه كننده بر روي كالا درآمد .
در سال بعد نيز الحاق ايران به موافقت نامه ليسبون در مورد حمايت از اسامي مبدأ و ثبت بين المللي آنها صورت گرفت و سرانجام در سال 1386 معاهده همكاري در ثبت اختراعات به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد لكن تاكنون سند الحاق آن تسليم سازمان جهاني مالكيت معنوي نشده است . سرانجام خاطر نشان مي سازد كه جمهوري اسلامي ايران تاكنون به هيچ يك از معاهدات چند جانبه مرتبط با حقوق مالكيت ادبي و هنري و حقوق مرتبط ملحق نشده است .
منبع:پرتال وزارت دادگستري
http://62.193.12.10/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=d9af38da-97ae-4ed5-98aa-32532f7f35b0
برچسب ها:شوراي سياستگذاري مالكيت معنوي كشور -مرجع ملی مالکیت معنوی