نامزدي با طعم پشيماني
بسته پيشنهادي حقوقي براي آنهايي که شيرين‌ترين زمان زندگي‌شان،رنگ تلخي مي‌گيرد
از روزي که 2 نفر نيت ازدواج مي‌کنند تا زماني که سر سفره عقد بنشينند، راه بسيار دور و درازي در پيش است، يادتان باشد درست از زمان نامزدي تعهدات عقلي و اخلاقي و البته قانوني بر ذمه طرفين قرارمي‌گيرد، کم نيستند آنهايي که بر اين باورند تا سرخانه و زندگي خودشان نروند، وقت دارند از گردونه تعهد به فرد مقابل خارج شده و به عبارتي، اين مثل نه خاني آمده و نه خاني رفته را اجرا کنند.
اما درسطرهاي بعد خواهيد دانست هميشه راهي براي احقاق حق هست.
يک تعريف ساده
نامزدي به دوراني از زندگي اطلاق مي‌شود که پس از توافق اوليه آنها براي ازدواج در آينده آغاز شده و با بستن قرارداد نامزدي يک تعهد اخلاقي و حقوقي ايجاد مي‌شود. طرفداران دوران نامزدي در دو گروه مذهبي و غيرمذهبي جاي دارند. طرفداران مذهبي معتقدند که هرگونه رفت و آمد و معاشرت دختر و پسر بدون عقد موقت يا عقد دايم، خلاف شرع است و به همين دليل نامزدي بدون محرميت را نا درست مي‌دانند. منظور اين گروه از دوره نامزدي دوران ميان عقد و عروسي است. قانوني مدني ايران در مواد 1035 تا 1040 مقرراتي را در اين باره وضع کرده است. در اين گزارش افرادي با اين تفکر مورد توجه قرار گرفته‌اند آنهايي که بينشان خطبه عقد جاري شده اما هنوز زير يک سقف زندگي نمي‌کنند.تاکيد مي‌کنيم که کلمه «نامزدي» همانگونه که از لفظ آن برمي آيد به معناي زدن نام است. و پس از آن نام زن به عنوان زوجه بر مرد و نام مرد به عنوان زوج بر زن نهاده مي‌شود. به عبارتي نامزدي يا وعده ازدواج، قراردادي است که بين دو نفر، به منظور ازدواج در آينده، نهاده مي‌شود. براساس ماده 1035 قانون مدني، وعده ازدواج، مسووليتي ايجاد نمي‌کند، حتي اگر تمام يا قسمتي از مهريه که بين طرفين براي موقع ازدواج مقرر شده نيز پرداخته شده باشد. بنابراين، هر يک از زن و مرد، تا زماني که بين آنها عقد جاري نشده باشد، مي‌توانند از ازدواج، امتناع کنند و طرف ديگر نمي‌تواند به هيچ وجه او را مجبور به ازدواج کند و يا به دليل امتناع از وصلت، از طرف مقابل خسارتي بگيرد.به عبارتي عقد نکاح در قانون مدني ما فقط از طريق جاري شدن صيغه عقد تحقق مي‌يابد و بدون انعقاد عقد، هيچ رابطه حقوقي بين زن و مرد بوجود نمي‌آيد، حتي اگر دختر و پسر قبل از اجراي صيغه عقد، تحت عنوان نامزدي، به ازدواج با همديگر متعهد شوند و براي تخلف از آن مبلغي را به منزله التزام معين کنند اين تعهد مورد حمايت قانون نيست و بي اثر است و مبلغ التزام شده نيز قابل مطالبه نيست.پس در نامزدي به معناي اول، هريک از طرفين قبل از وقوع عقد حق دارند که از وصلت امتناع کنند و هيچ عاملي نمي‌تواند آنها را به ازدواج مجبور کند و هرگونه تعهدي در اين نامزدي بلااثر و باطل است و همانگونه که ماده 1035 صراحت دارد قبل از اجراي صيغه عقد هيچ اجباري براي طرفين وجود ندارد و هريک از آنها مي‌توانند بدون عذر موجه از وصلت خودداري کند و طرف مقابل نمي‌تواند او را مجبور به ازدواج کند.
برخي مسئوليت‌هاي قانوني
از آن جا که ازدواج، قراردادي مهم است، قانون گذار به مرد و زن امکان داده است که تا آخرين لحظه قبل از وقوع عقد، از تصميم خود بازگردند؛ زيرا انصراف از يک تصميم نسنجيده، هر چند که از نظر اخلاقي درست نيست، بهتر از آن است که زن و مرد، خانواده اي متزلزل تشکيل دهند. بنابراين، هيچ يک از نامزدها نمي‌تواند از طريق قضايي، نامزد ديگر را مجبور به ازدواج کند. با اين وجود، اگر يکي از نامزدها در به هم زدن نامزدي، مقصر باشد، نامزد ديگر مي‌تواند با رعايت حدود قانوني، مطالبه خسارت کند که در ضمن آن، مسئله پس گرفتن هدايا نيز مطرح مي‌شود.در واقع، بر هم زدن نامزدي «بدون علت موجه»، يک نوع سواستفاده از حق است و جرم يا تقصير شمرده مي‌شود و مسئوليت مدني به همراه دارد. از اين رو، زيان‌هاي ناشي از بر هم زدن ناموجه نامزدي، بر طبق قواعد عمومي مسئوليت مدني از جمله ماده 331 قانون مدني و ماده يکم قانون مسئوليت مدني، قابل مطالبه است.اگر در اثر برهم زدن نامزدي به حيثيت يکي از طرفين لطمه اي وارد شود کاري از پيش برده نمي‌شود و قانون مدني در اين باره ساکت است اما با توجه به اصل 171 قانون اساسي و قانون مسئوليت مدني که جبران خسارت معنوي را به صراحت به رسميت شناخته است، مي‌توان به نامزد زيان ديده، حق داد که علاوه بر مطالبه خسارات مادي، جبران زيان‌هاي معنوي را نيز بخواهد. نحوه، ميزان و نوع پرداخت اين حق به عهده قاضي و برابر قوانين رايج است.
وقتي دختر پشيمان شود
در برخي از موارد هست که بعد از طي مدتي از دوران نامزدي دختر ازانتخاب خود پشيمان شده وخواهان طلاق مي‌شود، اما مرد راضي به اين کار نمي‌شود. در اين مورد بايد گفت اجازه طلاق با مرد است و اين اجازه پس از وقوع عقد نكاح به صورت صحيح و بر اساس ماده (1062) قانون مدني، همواره جزو اختيارات و حقوق مسلم مرد به حساب مي‌آيد و تفاوتي بين دوران نامزدي و بعد از مراسم عروسي وجود ندارد. البته در صورت اصرار زن بر طلاق و عدم رضايت شوهر، خواهان مي‌تواند طبق دادخواستي از دادگاه تقاضاي طلاق و صدور گواهي عدم امكان سازش کند، بررسي خواسته زن و ساير شرايط و تصميم نهايي با دادگاه است. در اين شرايط اگر دادگاه نيز گواهي عدم امکان سازش را صادر کند ، زن در هر دفتر ازدواج و طلاقي با همين حكم و بدون رضايت شوهر، مي‌تواند صيغه طلاق را جاري کند.
وقتي مرد خواهان جدايي است
شرايط خلاف مورد بالا نيز صادق است. فرض را بر اين بگيريد که بعد از مدتي مرد، از ازدواج پشيمان شده و حاضر نمي‌شود با دختري که براي ازدواج انتخاب کرده است زير يک سقف برود و خواهان جدايي است، در اين مورد بايد گفت که طلاق به اختيار مرد است و مي‌تواند زن خود را برخلاف ميل او هر زمان که بخواهد طلاق دهد. درخصوص نفقه با توجه به رويه دادگاه‌ها، نفقه دوران عقد هم قابل مطالبه است که البته اگر شوهر بتواند تمکين نکردن زن را ثابت کند، نفقه‌اي به زن تعلق نخواهد گرفت. اثبات اين امر، کار راحتي نيست. نگران نباشيد، اوضاع خيلي هم بد نيست، زيرا اگر مرد بخواهد زن را طلاق بدهد و زن راضي به طلاق نباشد؛ بايد تمام مهريه، نفقه و اجرت المثل زن را در يکجا بپردازد و گرنه با اينکه حق طلاق با مرد است، نمي‌تواند زن خود را طلاق دهد. اگر در دوران عقد عمل زناشويي انجام نشده باشد، زن مي‌توانيد ازحق حبس استفاده کند و تا زماني که مهريه خود را نگيرد از تمکين خاص اجتناب کند. اما اگر رابطه زناشويي برقرارشده باشد، تمام مهريه به زن تعلق مي‌گيريد و حتي حبس او زايل مي شود.
توقيف اموال
کم نيستند مرداني که حاضر به پرداخت حق مهريه و نفقه همسرخود بعد ازجدايي نمي‌شوند. نه به اين معنا که مالي ندارند، بلکه گويا در يک ماجراي لج و لجبازي وارد شده و حاضر نيستند اين ضرر را پرداخت کنند. اين بخش، براي زناني است که مي دانند همسرشان توان پرداخت مهريه را دارد، اما زير بار نمي‌رود. يادتان باشد در مورد توقيف اموال همسر بايد شماره پلاک ثبتي ملک يا شماره پلاک خودرو يا نشاني ملک متعلق به وي را به اجراي دادگاه اعلام کنيد. البته اگر وي اموالي دارد که به نام خودش نيست، شما نمي‌توانيد روي آنها دست بگذاريد، اين بخش فقط شامل اموالي مي‌شود که به نام خودش باشد، اگر پرداخت مهريه براي مرد به صورت غيابي صادرشده باشد مطابق قانون محکوم به راي غيابي مي‌تواند تقاضاي واخواهي و سپس تقاضاي تجديدنظر کند و براي اين امر مهلت قانوني دارد. در ضمن نگران نباشيد، بعد از اين مدت و براساس مدارکي که شما ارايه کرده‌ايد، اگر نتواند ناتواني خود در پرداخت مهريه ثابت کند، حکم صادر شده تاييد و قطعي و قابل اجرا مي‌شود.
تکليف هدايا چه مي‌شود؟
هديه دادن و هديه گرفتن ازاصول اوليه دوره نامزدي است و طرفين براي جلب رضايت زوج يا زوجه خود، سعي مي‌کنند هدايايي را هرچند گران قيمت تهيه و به وي اهدا کنند.
ماجرا درست از زماني آغاز مي‌شود که ديگر قرار نيست علاقه اي عميق بين آنها وجود داشته باشد و تصميم مي‌گيرند تمام رشته هاي محبت را قطع کنند. در اين بين، شايد براي برخي از طرفين اين سئوال پيش بيايد که تکليف هداياي دوران نامزدي چه مي‌شود و آيا آنها مي‌توانند هداياي خود را پس بگيرند؟ يادتان باشد اگر هديه‌ها مربوط به دوران زمان عقد باشد، ديگر نمي‌توانيد آنهارا پس بگيريد، زيرا هديه به عنوان کادو يا هبه به وي داده شده و غير قابل استرداد است، اما اگر اين هدايا مربوط به دوران قبل ازعقد باشد، مي‌توان دادخواستي براي پس گرفتن با مطالبه اموال به دادگاه داد و تقاضاي پس گرفتن آنها را کرد. اما اين روش بسيار وقت گير و زمان‌بر است.آرزوي ما اين است که هيچ گاه به اين بسته نيازي پيدا نکنيد.
——————————————————————————–
پي نوشت :
روزنامه حمايت 30/10/1391
http://www.hvm.ir/print.asp?id=36103