نحله و اجرت‌المثل ایام زوجیت
«حمایت» در گفت‌وگو با یک حقوقدان بررسی کرد نحله و اجرت‌المثل ایام زوجیت
گروه حقوقی-سعیده جلادتی: برخی امور از نظر عرفی جزو وظایف زن در خانه و بخشی از وظایف زناشویی محسوب می‌شود اما برخی امور دیگر نظیر کار در خانه، هزینه درآمد زن در منزل یا حتی شیردادن به فرزندان اگرچه از نظر باور عمومی بخشی از وظایف زن در زندگی مشترک تلقی می‌شود اما از نظر قانونگذار چنین مواردی در زمره تکالیف زنان نبوده و اگر زنان با دستور شوهر این اقدامات را انجام داده باشند، در پایان زندگی مشترک مستحق اجرت آن خواهند بود.
تا زمانی که یک زندگی مشترک با حسن معاشرت و به خوبی بین زن و شوهر در جریان است، هر دو طرف برای داشتن یک زندگی راحت و آرام تلاش می‌کنند؛ هر طرف که کاری هم انجام می‌دهد مزدی برای آن نمی‌خواهد و آن را وظیفه خود می‌داند اما وای به روزی که یک زندگی مشترک به بن‌بست و نقطه پایان می‌رسد. آنگاه زن برای بسیاری از کارهایی که برعهده‌اش نبوده و در منزل شوهر انجام داده، مزد و مواجب می‌خواهد و قانون هم از این حق و حقوق زنان حمایت می‌کند. بهشید ارفع‌نیا، حقوقدان و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با «حمایت» به بررسی ابعاد حقوقی اجرت المثل و نحله زنان پرداخت. بهشید ارفع‌نیا حقوقدان ابتدا با تعریفی از اجرت‌المثل اظهار می‌کند: بهره‌مندی زوج از نیروی كار زوجه در ایام زندگی زناشویی است و كار نیز نوعی مال است كه دارای ارزش مالی بوده و قابل مبادله با پول است، لذا استیفا از كار دیگری نیز مستحق اجرت المثل است و بر این اساس در تعریف حقوقی آن باید گفت اجرت‌المثل در برابر اجرت‌المسمی بوده و به مزدی كه معمولاً‌مردم در برابر انجام دادن كاری به عامل می‌پردازند و از آن نام برده نشده و معین نشده است، گفته می‌شود. وی همچنین در ادامه به سوالات رایجی که برای غالب زنان در غالب نحوه اخذ اجرت‌المثل وجود دارد، اشاره می‌کند و می‌گوید: شرع و البته قانون چشم خود را بر این زحمات نبسته و در شرع و قانون حقی برای زنان به رسمیت شناخته شده است که به آنان اجازه می‌دهد به دلیل کارهایی که در خانه انجام می‌دهند از همسر خود پول دریافت کنند. ارفع‌نیا اظهار می‌کند: در سال 1385 و پس از تصویب تبصره ماده 336 قانون مدنی، زمان گرفتن اجرت‌المثل تغییر کرد؛ تا قبل از این زنان فقط هنگام طلاق می‌توانستند تقاضای اجرت‌المثل کنند اما بعد از این تاریخ زنان در طول زندگی مشترک می‌توانند با رجوع به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست، اجرت‌المثل خود را طلب کنند.
شرایط احقاق اجرت‌المثل این حقوقدان در ادامه و قبل از توضیح شرایط احقاق اجرت‌المثل یادآور می‌شود که هر کاری اجرت‌المثل ندارد به عنوان مثال زن موظف است که وظایف زناشویی خود را در قبال همسر انجام دهد، پس به دلیل انجام این وظایف نمی‌توان تقاضای مبلغی به عنوان اجرت‌المثل کرد اما زنی که از پدر و مادر همسر خود نگهداری می‌کند، مادری که به فرزند خود شیر می‌دهد، زنی که در خانه به پخت‌و‌پز و نگهداری فرزندان می‌پردازد، می‌توانند اجرت‌المثل بخواهند. به گفته ارفع‌نیا، زنان برای عملی می‌توانند حق خود را بگیرند که شرعا به عهده آنان نباشد. وی می گوید: یکی دیگر از شروط دریافت اجرت‌المثل این است که کار باید به دستور شوهر انجام شود؛ به عبارت دیگر، مثلاً شوهر باید از زن خود بخواهد که لباس‌هایش را بشوید و بر این اساس اگر زن با میل درونی و بدون اینکه شوهرش کاری را از او بخواهد، آن را انجام دهد، دیگر نمی‌تواند به دلیل آن کار تقاضای اجرت‌المثل کند. این وکیل داگستری تاکید می‌کند که قبل از تمام موارد مذکور، زن باید از ابتدا انتظار گرفتن دستمزد برای انجام آن کار را داشته و قصد مجانی انجام دادن کار را نداشته باشد. پس اگر زنی در آغاز کاری را با نیتی مثلا برای رضای خدا یا کمک به خانواده انجام دهد و قصد گرفتن دستمزد را نداشته باشد، هنگام طلاق نمی‌تواند تقاضای اجرت‌المثل کند. ارفع‌نیا همچنین با بیان این نکته که گرفتن اجرت‌المثل مشروط به مراجعه به دادگاه است، می‌گوید: دادگاه تنها در صورتی می‌تواند به این مساله ورود کرده و شوهر را مجبور به پرداخت آن کند که زن مستقیم از دادگاه طلب کند. وی در پاسخ به این سوال که آیا هزینه‌کرد زن در منزل شوهر داخل در اجرت‌المثل خواهد بود یا خیر، می‌گوید: اگر زن در خانه درآمد خود را هزینه کرده باشد، پای نفقه حساب می‌شود و می‌تواند در زمان مطالبه نفقه، با سند و مدرکی که حرفش را ثابت می‌کند، هر چه در خانه هزینه کرده را مطالبه کند اما این مساله با اجرت‌المثل ارتباطی ندارد؛ ناگفته نماند که شوهر هم می‌تواند در این بین ادعا کند که زن تمام حقوق خود را در منزل هزینه نکرده و برای مواردی مانند خرید طلا یا خرید خانه قرار داده که تمام این موارد باید با ارائه سند و مدرک باشد.
نحوه محاسبه اجرت‌المثل این حقوقدان همچنین در خصوص چگونگی تعیین میزان اجرت‌المثل می‌گوید: در صورت درخواست اجرت‌المثل از سوی زن، پس از اینکه دادگاه مطمئن شد که همه شرایط وجود دارد، موضوع را به کارشناسی ارجاع می‌دهد و کارشناس نیز با توجه به تعداد سال‌هایی که از زندگی مشترک می‌گذرد و کارهایی که زن در طول زندگی انجام داده است میزان اجرت‌المثل را معین می‌کند. وی با تشریح نکاتی پیرامون این مساله می‌افزاید: در این بین، برای نمونه زنان شاغل به دلیل اینکه زمان کمتری را در خانه گذرانده‌اند، اجرت‌المثل کمتری می‌گیرند و همچنین در تعیین اجرت‌المثل شأن خانوادگی زن قبل از ازدواج و مسايلی از این قبیل نقش دارد. ارفع‌نیا خاطرنشان می‌کند: به همین دلیل در آرای دادگاه‌ها، مبالغ متفاوتی به عنوان اجرت‌المثل تعیین می‌شود و در قانون هیچ سقفی برای آن در نظر گرفته نشده است.
آیا می‌توان نحله را جایگزین اجرت‌المثل قرار داد وی در ادامه می‌افزاید: با توجه به تبصره 6 ماده واحده مربوط به طلاق، دادگاه با توجه به سال‌های زندگی مشترک و کارهایی که زن در منزل شوهر انجام داده است و توانایی مالی مرد، مبلغی را تعیین می‌کند که به آن نحله می‌گویند. ارفع‌نیا با تعریف دیگری از نحله خاطرنشان می‌کند: در قرآن از نحله به معنای بخشش یاد شده است و به این معناست مرد مهریه زن را بدون عوض و طلب بپردازد. وی می‌گوید: بعضی از فقها نحله را همان مهریه می‌دانند و با استناد به آیه چهارم سوره نساء «و اتو النساء صدقاتهن نحله» مهریه را بخششی از سوی مرد برای زن می‌دانند. این حقوقدان می‌گوید: در حقیقت نحله کاری به دستمزد و اجرت زن ندارد و در مواقعی مطرح می‌شود که مرد با رضایت خود، مبلغی را به زن در ازای خدمت او در خانه می‌پردازد و در برخی شرایط که مهریه زن مبلغ کمی باشد، این مساله بیشتر رایج بوده است. به عنوان مثال مهریه‌ها در زمان قدیم با مبالغی مانند 5 هزار تومان یا مشابه آن تعیین می‌شد و با معادل‌سازی شرایط امروز هم اندازه قابل توجهی نمی‌شود و در این شرایط مرد مبلغ اضافه‌ای را به نام نحله می‌پردازد.
منبع:http://www.hemayatonline.ir/detail/News/12875
برچسب ها:اجرت المثل ایام زناشویی, حق اجرت المثل و نحله, نحله