تمكين (نمونه دادخواستها)
تهيه و گردآوري از مركز پ‍ژوهش معاونت برنامه‌ريزي و توسعه قضايي دادگستري قم (اصغر كاظمي)تمکین
مقدمه
تمکین و نشوز یکی از مباحث حقوق خانواده بوده و به عنوان یكیاز شكایت‌های رایج خانوادگی است كه از سوی مردان مطرح میشود و یكی از شیوه‌هایی است که معمولاً همسران در شكایت‌های نفقه و تمكین علیه یكدیگر به كار می‌گیرند.این شکایت یكی ازاولین شكایت‌هایی است كه مردان هنگام بروز اختلاف در زندگی خانوادگی و زمانی كههمسر آنها زندگی مشترك خانوادگی را ترك می‌كنند، مطرح می‌كنند.
معانی و اصطلاحات تمکین و نشوز
”تمكين” در لغت به معناي مالك گردانيدن و ثابت نمودن مي باشد[1]. اما “نشوز” در لغت به معناي بالابردن و بپا خواستن است. در اصطلاح حقوقي و فقهي نشوز عبارت از “خروج زوجين ازانجام تكاليف واجبي است كه قانونگذار بر عهده هر كدام از آنها در رابطه باديگري گذاشته است”. با اين حساب، نشوز اختصاص به زن ندارد بلكه مرد نيزممكن است در برابر زوجه خويش نسبت به انجام تكاليف واجب خود اقدامي ننمايدو از اين نظر ناشز محسوب گردد. منظور، نشوز مرد از انجام تكاليف واجب در قبال زوجه خود مي‌باشد. مرحوم صاحب جواهر نيزنشوز به معناي فقهي را در هر دو صورت يعني نشوز از طرف زن و همچنين نشوزاز طرف مرد اطلاق نموده است.[2]
همانطور که گفته شد تمکین به معنای انجام وظایف زناشویی و نشوز مقابل آن است. این موضوع، وابستگی عمیق به مبحث ریاست خانواده دارد، و مبانیپذیرفته شده در آنجا روشنگر حریم این موضوع است.
از جمله آثار ریاست مرد بر خانواده،تکلیف تمکین برای زن است. تمکین داراییک معنی خاص و یک معنی عام است. تمکینبه معنی خاص آن است که زن نزدیکی جنسیبا شوهر بهطور متعارف را بپذیرد و جز درمواردی که مانع موجهی داشته باشد ازبرقراری رابطه جنسی با او سر باز نزند.
اما تمکین به معنای عام، آن است که زنوظایف خود را نسبت به شوهر انجام دهد و ازاو در حدود قانون و عرف اطاعت کند وریاست شوهر را در خانواده بپذیرد. پس اگرشوهر توقعات نامشروع یا نامتعارفی از زنداشته باشد زن مکلف به اطاعت از او نیست. مثلاً اگر شوهر، زن را از ادای فرایض مذهبیباز دارد یا از زن بخواهد که اموالش را به اوانتقال دهد، زن میتواند از اطاعت شوهر سرباز زند.[3]
ضمانت اجرای عدم تمکین
هرقانونی اگر فاقد ضمانت اجرای قانونی باشد، آن قانون لغو خواهد بود. پس اگرشوهر اجازه ندارد با تحکم و اجبار به حق مشروع خود برسد و برای دادگاهامکان اجرای چنین حکمی وجود ندارد، پس ضمانت اجرای حقوقی عدم تمکین زوجهچیست؟ ضمانت اجرای مستقیم عدم تمکین، محروم شدن زن از حق نفقه است.و ماده 1108 ق.م نیز محرومیت از استحقاق نفقه را ضمانت اجرای امتناع زوجه از تمکین دانسته است و در صورت ادامه چنین سوءرفتاری ازناحیه زن و عدم امکان صلح بین آنها، چارهای غیر از طلاق نخواهد بود.[4]
مواد قانونی (قانون مدنی) مرتبط با تمکین:
ماده 1103: زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند.
ماده 1105: در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است.
ماده 1108: هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
ماده 1114: زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.
ماده 1115: اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن میتواند مسکن علی حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنهی ضرر مزبور، محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهدهی شوهر خواهد بود.
ماده 1116: در مورد مادهی فوق، مادام که محاکمه بین زوجین خاتمه نیافته، محل سکنای زن به تراضی طرفین معین میشود و در صورت عدم تراضی، محکمه با جلب نظر اقربای نزدیک طرفین منزل زن را معین خواهد نمود و در صورتی که اقربایی نباشد خود محکمه، محل مورد اطمینانی را معین خواهد کرد.
ماده 1085: زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.
ماده 1086: اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که شوهر دارد، قیام نمود دیگر نمیتواند از حکم مادهی قبل استفاده نماید. معذلک حقی که برای مطالبه دارد، ساقط نمیشود.
ماده 1127: هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از امراض مقاربتی گردد زن حق خواهد داشت که از نزدیکی با او امتناع نماید و امتناع به علت مزبور مانع حق نفقه نخواهد بود.
فرایند رسیدگی و طرح دعوی تمکین
مردانزمانی دادخواست تمكین می‌دهند كه همسر آنها بدون اجازه منزل را ترك كردهباشد و حاضر به بازگشت هم نباشد.معمولاً اگر پادرمیانی بزرگ‌تر‌ها مشكل عدم تمکین را حل نکرده باشد با ارسال اظهارنامه، وظایف قانونی و شرعی همسر را به وییادآوری می‌كنند. اگر باز هم این اتفاق رخ نداد، دادخواستی را با موضوعتمكین به دادگاه ارائه و در آن تلاش‌های انجام شده را قید می‌كنند وخواستار بازگشت همسر خود می‌شوند.
یك نمونه از دادخواست‌های تمكین چنین است:
«ریاست محترم دادگاه خانواده……….. با سلام و احترام؛ بهاستحضار می‌رساند اینجانب………………… طی سند رسمی عقدنامه بهشماره…………….. مورخ…………………. با خوانده دعوی سركارخانم………………………… ازدواج نمودهام. اكنون………سال از زمان عقد ما می‌گذرد اما خوانده بدون عذر و دلیلی موجه منزل مسكونیرا ترك كرده و در حال حاضر در………………… ساكن است. برای بازگشتوی به منزل تاكنون چند نفر از اقوام را واسطه كرده‌ام، اما این مسالهنتیجه‌ای نداده است. اظهارنامه‌های ارسالی از سوی بنده برای زوجه نیز تااین تاریخ بی‌پاسخ مانده است. با توجه به نكات یاد شده در دادگاه تقاضادارم نسبت به صدور حكم الزام به تمكین برای زوجه مساعدت فرمایید.
با تشكرو احترام
پس از این مرحله دادگاه باتشكیل جلسه اقدام به بررسی ادعای مرد می‌كند. مردباید در جلسه اول دادگاه ثابت كند و دلایلی را بگوید كه بر اساس آن مشخصشود همسرش بدون اجازه او خانه را ترك كرده است؛ البته پیش از هر اقدامیبرای این‌كه زن نیز از این شكایت مطلع شود، باید نشانی دقیقی از محل سكونتفعلی زن به دادگاه ارائه شود تا برای زن اخطاریه جهت حضور در دادگاه ارسالشود. قاعدتاً مرد نمیتواند نشانی منزل خود یعنی همان منزل مشترك را بدهد چون مرد می‌گوید همسرش از خانه خارج شده و دیگر بازنگشته است. اگر نشانیدقیقی ارائه نشود و اخطاریه مطابق روال قانونی ارسال نشود، تشكیل جلسهدادگاه به صدور حكم منجر نخواهد شد ابلاغ باید واقعی و قانونی باشد. ابلاغ واقعی به این صورت است كه اخطاریهبه دست خود خوانده یا یكی از بستگان او داده شود یا بر در محل سكونت اوالصاق شود و ابلاغ قانونی نیز به این معنی است كه فاصله ابلاغ تا رسیدگیبه شكایت كمتر از 5 روز نباشد؛ البته با در نظر گرفتن 2 روز ابلاغ و تشكیلجلسه، باید فاصله‌ای 7 روزه میان ابلاغ تا تشكیل جلسه دادگاه وجود داشته باشد. البته اگر در كمتر از این فاصله طرفین با حضور در جلسه دادگاه نسبت به رسیدگی به پرونده خود اعلام آمادگی كنند، منع قانونی برای رسیدگی بهپرونده وجود ندارد. با انجام دادگاه حکم بر تمکین و یا عدم تمکین صادر میگردد.
دفاعیات:
هرگاه دعوا به خواستهی تمکین از سوی هر یک از زن یا شوهر طرح شده، خوانده میتواند در مقابل به دفاع بپردازد و به موارد زیر استناد کند:
وجود مانع مشروع، همچون بیماری، حج واجب، روزهی واجب که مانع انجام وظایف زوجیت گردد.
اگر در ضمن عقد نکاح یا بعد از آن اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد زن میتواند از سکونت در منزلی که شوهر تعیین کرده است خودداری کند مشروط بر اینکه خود منزلی را تعیین و به شوهر اعلام کند.
وجود ترس ضرر بدنی، مالی و یا شرافتی برای زن به سبب سکونت در منزل شوهر.
با توجه به اینکه مسکن جزء نفقه است، باید با شأن و منزلت و موقعیت اجتماعی همسر متناسب باشد و در صورت عدم تناسب، همسر میتواند از اسکان در آن خودداری کند.
زن میتواند تمکین خاص از شوهر را منوط به پرداخت مهریه کند. بر این اساس در صورتیکه زن اصلاً تمکین نکرده باشد میتواند در دفاع خواستار پرداخت نفقه قبل از تمکین شود[5].
نمونه دادخواستها
دادخواست الزام به تمیکن (از طرف مرد)
| مشخصات طرفین | نام | نام خانوادگی | شغل | آدرس: | |
| خواهان | زوج | | | | |
| خوانده | زوجه | | | | |
| وکیل یا نماینده قانونی | | | | | |
| تعيين خواسته و بهای آن | الزام خوانده به تمکین | ||||
| دلایل و منضمات دادخواست | 1- سند نکاحیه 2- اظهارنامه 3- گواهی گواهان | ||||
| شرح دادخواست باسمه تعالي ریاست محترم دادگاههای عمومی… با سلام احتراماً به استحضار میرسانم در تاریخ….به موجب سند نکاحیهی شمارهی… خوانده به عقد زوجیت دائم اینجانب درآمده است. اما مدتی است بدون اجازه، زندگی مشترک زناشویی را ترک و از تمکین نسبت به اینجانب خودداری میورزد. علیرغم مراجعات مکرر و ارسال اظهارنامهی شمارهی …. مورخ…مبنی بر دعوت به مراجعت زندگی زناشویی همچنان به نشوز خود ادامه میدهد. بنابراین مستند به مادهی 1103 و 1114 قانون مدنی صدور حکم بر محکومیت خوانده به الزام به تمکین را استدعا دارم. امضاء | |||||
| شماره و تاریخ ثبت دادخواست شماره تاریخ | شعبه دادگاه عمومی رسیدگی فرمایید. نام و نام خانوادگی مقام ارجاعکننده تاریخ امضاء | ||||
دادخواست الزام به تمیکن (از طرف زن)
| مشخصات طرفین | نام | نام خانوادگی | شغل | آدرس: | |
| خواهان | زوجه | | | | |
| خوانده | زوج | | | | |
| وکیل یا نماینده قانونی | | | | | |
| تعيين خواسته و بهای آن | الزام خوانده به تمکین | ||||
| دلایل و منضمات دادخواست | 1- سند نکاحیه 2- اظهارنامه 3- گواهی گواهان | ||||
| شرح دادخواست باسمه تعالي ریاست محترم دادگاههای عمومی… با سلام احتراماً به استحضار میرسانم در تاریخ….به موجب سند نکاحیهی شمارهی… خوانده به عقد زوجیت دائم خوانده درآمدهام. اکنون علیرغم گذشت مدت…سال/ماه از آغاز زندگی مشترک با اینجانب خودداری میورزد و اینجانب را در نهایت سختی رها کرده است و علیرغم این که بعد از ارسال اظهارنامهی شمارهی …مورخ…خواستار آغاز زندگی مشترک با وی شدهام اما همچنان از ادای وظایف زناشویی نسبت به اینجانب خودداری میورزد. بنابراین مستند به مادهی 1103 و 1114 قانون مدنی صدور حکم بر محکومیت خوانده به الزام به تمکین و ایفاء وظایف زناشویی را استدعا دارم. امضاء | |||||
| شماره و تاریخ ثبت دادخواست شماره تاریخ | شعبه دادگاه عمومی رسیدگی فرمایید. نام و نام خانوادگی مقام ارجاعکننده تاریخ امضاء | ||||
نمونه دادنامهها
دادنامه (1)
خواهان: آقاي مجيد … به نشاني قم،…
خوانده: خانم اعظم … به نشاني قم، …
خواسته: الزام به تمكين
رأی دادگاه
در خصوص دادخواست آقای مجید … فرزند … به طرفیت خانم اعظم… فرزند… به خواسته الزام خوانده به تمکین و شروع زندگی مشترک با توجه به محتویات پرونده و اقاریر طرفین وجود علقه زوجیت دائم بین طرفین محرز است توضیح اینکه به حسب اظهارات زوجین هنوز مواقعه بین آنها واقع نشده و خوانده غیر مدخول بها است و خوانده در پاسخ دادگاه که آیا شما از حقالحبس خود استفاده میکنید یا خیر و اگر استفاده نمیکنید پس چرا حاضر به شروع زندگی مشترک و تمکین از زوج نمیشوید، اظهار نمود من از حقالحبس خود استفاده نمیکنم با این حال چون شوهرم دست بزن دارد و فحاشی میکند و بهطور کلی نمیخواهم با شوهرم زندگی کنم و دیگر اینکه هیچگونه مدرکی در مورد ادعای خود که از دست شوهرش مورد سوءمعاشرت و فحاشی قرار گرفته است ارائه ندادهاند و از طرفی زوج اظهار نمودند منزل و اثاثیه منزل جهت شروع زندگی مشترک تهیه شده و آماده است تا حکم مقتضی صادر شود، بنا به مراتب دادگاه به استناد ماده 1102-1114 قانون مدنی خوانده را الزام به شروع زندگی مشترک و محکوم به تمکین از خواهان مینماید . رأی صادره ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر می باشد.
رئیس شعبه محاکم عمومی حقوقی قم
دادنامه (2)
خواهان: آقاي حسن … به نشاني قم،
خوانده: خانم الهامالسادات …. به نشاني قم،
خواسته: الزام به تمكين
رأي دادگاه
در خصوص دادخواست تقديمي از سوي خواهان آقاي حسن … فرزند … متولد … شغل آزاد ساكن قم دارنده ش ملي … طرفيت خوانده خانم الهامالسادات … فرزند … ، …ساله شغل خانهداري ساكن قم دارنده ش ش …. بهخواسته الزام خوانده به تمكين كه خواهان اظهار داشته منزل دارم، منزل مادرم سه طبقه است و اين معني مورد تصديق خوانده قرار گرفته است و خواهان در ادامه اظهار داشته مواقعه از راه ديگر صورت گرفته است. مهريه زوجه را در حال پرداخت هستم. در سال 1385 ازدواج نمودهام و تقاضاي الزام خوانده را به تمكين نموده است خوانده در برابر دعوي اظهار داشته از سال 1385 فقط 2 ماه با هم رفتوآمد داشتيم بعد از آن بدون دليل ديگر نيامدند، مواقعه صورت نگرفته است و من تقاضاي نفقه و مهريه كردم از حق حبس استفاده نمودهام پيدرپي دادخواست ازدواج مجدد و طلاق بهدادگاه داده است هدف ايشان قصد آزار و اذيت است و نميخواهد رفتوآمد كند و بعد از چهار سال آمده است، تا حالا كجا بوده؟ و تا من حق خود را كامل نگيرم و شرائطم را قبول نكند تمكين نميكنم بهدليل اينكه به اين آقا اعتماد و اطمينان ندارم حرف ايشان را قبول ندارم با عنايت به جامع اوراق پرونده احراز علقه زوجيت شرعي و قانوني، ملاحظه محتويات كه حكايت از انجام گرفتن مواقعه دارد اظهارات خواهان نحوه دفاع خوانده ساير قرائن و امارات خواسته موجه تشخيص و مستنداً به مواد 1102 – 1103 – 1104 – 1114 قانون مدني خوانده محكوم به تمكين در برابر خواهان نسبت به وظائف ناشي از امر زوجيت ميگردد رأي حضوي و پس از ابلاغ به مدت بيست روز قابل اعتراض و رسيدگي در دادگاه تجديدنظر استان قم است.
رئيس شعبه … محاكم عمومي حقوقي قم
نام محقق: آقای اصغر کاظمی
[1]– مجمع البحرين ج ۶ ذيل واژه نشز.
[2]– نجفي اصفهاني، شيخ محمد حسن، جواهر الكلام، ج ۳۱ ص ۲۰۰ به بعد.
[3]– صفایی، سیدحسن، امامی، اسدا…، حقوق خانواده، تهران، دانشگاه تهران، 1371، ج1، ص173.
[4]– محمدی، مرتضی، تمکین؛ قدرت زنان یا خشونت مردان ، مجلهکتاب زنان، شماره 23.
[5]– موسویمقدم، محمد، راهنمای دعاوی خانوادگی ، قم، دادگستری کل استان قم، 53.
منبع:
دادگستری کل استان قم،
برچسب ها:تمكين, دادخواست‌های تمكین, قوه قضائیه, نشوز, نمونه دادخواستها